Вікіпедыя

Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др clean up, replaced: навукоўцаў → вучоных, працаў → прац (4), фармаванн → фарміраванн (5), 0-е → 0-я (2), абэл → абел, адносінаў → аднос using AWB
Радок 6:
 
== Навука ==
 
=== 1920-я гг. ===
Афармленне гістарыяграфіі гісторыі Беларусі як навукі пачалося ў 1920-я гады, адначасна з арганізацыяй першых навучальна-навуковых і навуковых цэнтраў у Беларусі — [[БДУ]] і [[Інбелкульт]]а. Адным з заснавальнікаў дысцыпліны лічыцца акадэмік [[У. І. Пічэта]] з яго манаграфіяй «''Введение в русскую историю (источники и историография)''» (1922, разгляд пытання гістарыяграфічнага вывучэння Беларусі ў 19—пач.20 ст., аналіз стану крыніцавай базы айчыннай гісторыі, параўнанне канцэптуальных падыходаў расійскіх і польскіх даследчыкаў да гісторыі Беларусі), артыкуламі ў зборніку «''400-лецце беларускага друку, 1525—1925''» (1924, гістарыяграфічны агляд публікацыяўпублікацый, прысвечаных дзейнасці Скарыны), «''Новые работы по истории Белоруссии''» (1921, гістарыяграфічны аналіз працаўпрац польскіх гісторыкаў [[С. Кутшэба|С. Кутшэбы]], [[Л. Калянкоўскі|Л. Калянкоўскага]] і інш.), «''Формы нацыянальнага і апазіцыйнага руху на Беларусі''» (1924, характарыстыка айчыннай гістарыяграфіі ў кантэксце развіцця нацыянальна-рэвалюцыйнага руху), «''Распрацоўка гісторыі літоўска-беларускага права ХV — XVI стст. у гістарыяграфіі''» (1926, гістарыяграфія літоўска-беларускага права 15—16 ст.). Яго вучнямі былі [[КанстантынКанстанцін Керныжцкі|К.Кернажыцкі]], [[Андрэй Бурдзейка|А. Бурдзейка]], [[Т. Забэла]], [[Дзяніс Дудкоў|Дз. Дудкоў]], А. Таўсталес.
 
Іншымі значнымі постацямі перыяду лічацца [[В. Д. Дружчыц]] (гістарыяграфія беларускага феадальнага горада), [[У. М. Ігнатоўскі]] (гістарыяграфія Кастрычніцкай рэвалюцыі), А. І. Цвікевіч (манаграфія «''„Заходнерусізм“: нарысы з гісторыі грамадскай мыслі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ ст.''», 1929), [[М. І. Каспяровіч]] («''Краязнаўства (нарысы)''», 1929, аналіз трох плыняў краязнаўчага вывучэння Беларусі: польскай, рускай і беларускай).
 
=== 1930-я гг. ===
У 1930-х гадах вызначальнай гістарыяграфічнай працай (не толькі беларускай, але і [[савецкая гістарыяграфія|агульнасавецкай]] гістарыяграфіі) сталасястала манаграфія [[В. К. Шчарбакоў|В. К. Шчарбакова]] «Класавая барацьба і гістарычная навука на Беларусі» (1934), дзе было сабрана шмат гістарычных даследаванняў таго часу, але ў асноўным, жорстка крытыкаваліся публікацыі 1920-х гг. і ранейшыя, а таксама падводзілася ідэалагічная база пад безальтэрнатыўны курс развіцця навукі. Праца стала водападзелам паміж адносным ідэйным лібералізмам 1920-х і жорсткай ідэйнай аднабаковасцю 1930-х гадоў.
 
{{таксама|*}}: [[рэпрэсіі ў БССР, 1929-1930]].
 
=== 1940-я, 1950-я, 1960-я гг. ===
У 1942 [[У. І. Пічэта]] прапанаваў першы абагульняльны гістарыяграфічны агляд працаўпрац па гісторыі Беларусі (кніга «''25 лет исторической науке в СССР''»). Таксама ён спрабаваў стварыць сінтэтычную «''Гісторыю БССР''» са старажытных часоў да адмены прыгоннага права (рукапіс захоўваецца ў Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь, 50 старонак займае гістарыяграфічны агляд).
 
Далейшы агляд развіцця беларускай савецкай гістарыяграфіі быў прадстаўлены [[А. П. П'янкоў|А. П. П'янковым]] у зборніку «''Наука в БССР за 30 лет''» (1949), а ў артыкуле «''Основные этапы в развитии белорусской историографии''» П'янкоў упершыню ў беларускай гістарычнай навуцы ўзняў праблему перыядызацыі беларускай савецкай гістарыяграфіі.
Радок 39 ⟶ 38:
З пачатку 1990-х гг. у Беларусі пачалася падрыхтоўка спецыялістаў вышэйшай кваліфікацыі па спецыяльнасці 07.00.09 «Гістарыяграфія, крыніцазнаўства і метады гістарычнага даследавання». За 1991—2003 гг. былі абаронены 5 доктарскіх і 25 кандыдацкіх дысертацыяў.
 
Новае бачанне вытокаў і этапаў развіцця беларускай гістарычнай думкі было прапанавана [[Д. У. Караў|Д. У. Каравым]] у працы «''Белорусская историография в конце XVIII — начале ХХ вв.''» (1996). З сучасных працаўпрац замежных даследчыкаў па гістарыяграфіі гісторыі Беларусі вызначаецца кніга нямецкага гісторыка [[Р. ЛінднэрЛінднер]]а «''Гісторыкі і ўлада: нацыятворчы працэс і гістарычная палітыка ў Беларусі ХІХ — ХХ ст.''» (2003), дзе прасочаны працэс станаўлення беларускай нацыі і нацыянальнай гісторыі ў апошні перыяд Расійскай імперыі, у 1921—1944 гг., у перыяд паміж Другой сусветнай вайной і «адлігай», у «позне- і постсавецкую эпоху».
 
Іншыя значныя падзеі: першыя навуковыя канферэнцыі па пытаннях гістарычнага краязнаўства і генеалогіі Беларусі (1988, 1990; {{таксама}}: «[[Наш радавод]]»), пачатак распрацоўкі асобных аспектаў дасавецкай гістарыяграфіі Беларусі: гістарыяграфія шляхты ВКЛ ([[Н. У. Казлоўская]]), гістарыяграфія заходнерусізма ([[А. У. Літвінскі]]).
 
=== Перыядызацыя навукі ===
У канцы 1940-х гадоў да праблемы перыядызацыі гісторыі гістарычнай навукі Беларусі адным з першых між беларускіх навукоўцаўвучоных звярнуўся [[А. П. П'янкоў]] (зборнік {{lang-ru|«Наука в БССР за 30 лет»}}, 1949?), вызначаючы наступныя 3 перыяды:
* 1921—1934, ад адкрыцця [[БДУ]] да выхада пастановы ЦК ВКП(б) і СНК СССР аб выкладанні грамадзянскай гісторыі ў маі 1934;
* 1934—1941, да пачатку Вялікай Айчыннай вайны;
Радок 56 ⟶ 55:
* з 1986 (ХХVI з'езд КПСС): адмаўленне ад догмаў і стэрэатыпаў, памылковых канцэпцыяў у гістарычнай навуцы.
 
Пасля абвяшчэння незалежнасці Беларусі пачалося фармаваннефарміраванне нацыянальнай канцэпцыі гісторыі і нанова паўстала праблема ўніверсальнай перыядызацыі гісторыі гістарычнай навукі.
 
Такая перыядызацыя ''не была'' прапанаваная ў цэлым выглядзе аўтарамі артыкула «Гістарыяграфія гісторыі Беларусі» у 3-м томе Энцыклапедыі гісторыі Беларусі (1996; [[Г. В. Штыхаў]], [[Д. У. Караў]], [[З. Ю. Капыскі]], [[М. В. Біч]], [[М. П. Касцюк]], [[Г. Г. Сяргеева]]). Аўтары вылучылі летапісны перыяд, 16 ст. — пач. 20 ст. і савецкі перыяд.
Радок 66 ⟶ 65:
 
== Гістарычныя звесткі ==
 
=== Храналогія ===
'''Да 12 ст.''': накапленне гістарычных звестак аб Беларусі.
Радок 80 ⟶ 78:
Асноўнымі крыніцамі гістарычных звестак пра падзеі на тэрыторыі Беларусі гэтага перыяду з'яўляюцца старажытнарускія летапісы (найперш, «[[Аповесць мінулых часоў]]» розных спісаў), лівонскія хронікі («[[Хроніка Лівоніі]]» Генрыха Латвійскага, [[Лівонская старэйшая рыфмаваная хроніка|Старэйшая]] і [[Лівонская малодшая рыфмаваная хроніка|Малодшая]] рыфмаваныя хронікі, «[[Хроніка Лівоніі, Вартберг|Хроніка Лівоніі]]» Вартберга, [[Хроніка Віганда|«Хроніка» Віганда]]) і скандынаўскія сагі («[[Эймундава сага]]», «[[Сага пра Торвальда Вандроўніка]]»).
 
'''2-я пал. 16 — канец 19 ст.''': фармаваннефарміраванне вытокаў беларускай гістарыяграфіі ў межах польскай гістарычнай думкі.
** 2-я пал. 16 ст.: далучэнне культурна-гістарычных працэсаў у ВКЛ да заходнееўрапейскай культурнай традыцыі ([[М. Стрыйкоўскі]]);
** 17 — 1-я пал. 18 ст.:манаполія ордэна езуітаў на гістарычнае выхаванне моладзі, ''тэалагічная гістарыяграфія'' ([[А. Віюк-Каяловіч]]);
** 2-я пал. 18 ст.: вылучэнне гісторыі ў асобную навучальную дысцыпліну, фармаваннефарміраванне «манархічнай» школы [[А. Нарушэвіч]]а.
* канец 18 — пач. 1860-х гадоў: з'яўленне [[беларускае крыніцазнаўства|беларускага крыніцазнаўства]], фармаваннефарміраванне «рамантычнай» школы [[І. Лялевель|І. Лялевеля]], зварот да гісторыі Беларусі расійскай дваранскай гістарыяграфіі, фармаваннефарміраванне плеяды «краёвых» («мясцовых») даследчыкаў «гісторыі Літвы» (браты Тышкевічы, [[Т. Нарбут]], [[А. Кіркор]] і інш.).
* пачатак 1860-х гг. — пач. 20 ст.: вывучэнне гісторыі Беларусі даследчыкамі [[заходнерусізм|заходнерускага]] ([[М. В. Каяловіч]] і інш.) і ліберальнага ([[М. К. Любаўскі]] і інш.) кірункаў, афармленне беларускай нацыянальнай гістарыяграфічнай канцэпцыі ([[М. В. Доўнар-Запольскі]], [[В. Ю. Ластоўскі]]).
* 1919 — 1980-я гг.: беларуская савецкая гістарыяграфія;
** 1919 — 1920-я гг.: пераходны этап ад абмежаванага канцэптуальнага плюралізму да ўстанаўлення марксісцкай метадалогіі, актуалізацыя гісторыка-рэвалюцыйнай тэматыкі;
** 1930-я — сяр. 1950-х гг.: манаполія марксісцка-ленінскай метадалогіі, прыярытэт гісторыі сацыяльна-эканамічных адносінаўадносін і рэвалюцыйнага руху;
** 2-я пал. 1950-х — 1980-я гг.: адносны плюралізм у метадалогіі гістарычнай навукі, пашырэнне яе дакументальнай і крыніцазнаўчай асновы, з'яўленне калектыўных абагульняльных працаўпрац па гісторыі Беларусі, актуалізацыя гісторыі партызанскага і падпольнага руху на тэрыторыі Беларусі перыяду Вялікай Айчыннай вайны, гісторыі сельскай гаспадаркі і сялянства, гісторыі прамысловасці, гарадоў і рабочага класа і іншых кірункаў.
* 1990-я гг. — пач. 21 ст.: пераход да нацыянальнай гістарыяграфічнай канцэпцыі, плюралізм у метадалагічных падыходах.
 
== Гл. таксама ==
 
* [[Валерый Мянжынскі]]
 
Радок 100 ⟶ 97:
 
[[Катэгорыя:Гістарыяграфія гісторыі Беларусі]]
 
{{Гісторыя Беларусі 2}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Гістарыяграфія_гісторыі_Беларусі"