|
'''Канкістадор''' ({{lang-es|Conquistador}} - — заваёўнік) - у перыяд з канца XV - XVI стагоддзяў — іспанскі ціабо партугальскі заваёўнік тэрыторый Новага Свету ў эпоху каланізацыі Амерыкі (канец XV—XVI ст.), удзельнік канкісты -[[Канкіста|Канкісты]] — заваявання Амерыкі. Лідары канкістадораў-першапраходцаў называліся адэлантада.
== Гістарычны агляд ==
Як правіла, канкістадорамі з'яўляліся збяднелыя іспанскія рыцары (гэта значыцьт.б. ідальга і кабальера). Асноўнымі фактарамі, якія паслужылі іх з'яўленнюяўлення, сучасная гістарычная навука называе наступныя: канчатакзаканчэнне [[Рэканкіста|Рэканкісты]], палітычныя і эканамічныя памкненні іспанскай кароны (у позні перыяд Канкісты), збядненнезбяднелае дваранствашляхецтва і, галоўнае, адкрыццё новых земляў, якія патрабаваліпланавалася засваенняасвоіць.
Немалаважную ролю адыграла тое, што далёка ад Еўропы іспанец станавіўся вольным як ад каралеўскай улады (напрыклад, сітуацыя з выплатамі на карысць кароны на пачатку XVI ст.), так і ад царкоўнай.
Адной з іх мэт быўбыло пошукадкрыццё і захоп новых земляў і багаццяў ў невядомым свеце. Канкістадорамі была зробленаздзейснена досыць вялікая колькасць экспедыцый і паходаў на тэрыторыі Новага Свету. Фінансаванне вяловялося, у асноўным, на свае ўласныя сродкі кабальерас практычна без падтрымкі, а часцяком і насуперак жаданнямжаданню іспанскага каралеўскага двара. КарэннымКарэннай і асноўнымасноўнай перавагай былоканкістадораў была наяўнасць закаваных у браню рыцарскай кавалерыі і агнястрэльнай зброі, што дазваляла канкістадорамім праводзіць паспяховыя атакі на індзейскія паселішчы, прычым мясцовае насельніцтва адчувала панічны страх прыперад выглядзеконнікамі, конейбо інаогул вершнікаў,лічылі лічачыканя апошніхі наогулездака адзінай цэлай істотай. Заваявальныя паходы іспанскіх канкістадораў ўключалі кампаніі ў [[Гватэмала|Гватэмале]], [[Перу]], [[Тауанцін-Суйу]], [[Калумбіі]], [[Чылі]], Гандурасе[[Гандурас]]е і на ўзбярэжжа [[Ціхі акіян|Ціхага акіяна]]. Да ліку найбольш вядомых правадыроўкіраўнікоў канкістадораў адносяць [[Эрнан Картэс|Эрнана Картэса]] (Мексіка), [[Франсіска дэ Мантэха]] (Юкатан ў цэлым), [[Франсіска Пісара]] (Тауанцін-Суйу), [[Дыега дэ Альмагра]] (Панамскі перашыек, Перу і Чылі), [[Васка Нуньеса дэ Бальбоа]] (Ціхаакіянскае ўзбярэжжа Паўднёвай Амерыкі), [[Дыега Веласкеса дэ Куэльяр]], [[Пэдра дэ Вальдывію]], Педро[[Пэдра Альварада]], [[Гансала Хімэнэс дэ Кесада]].
Многія канкістадоры, як радавыя салдаты, так і камандзіры атрадаў, былі ўзнагароджаны пасля рознага роду каралеўскімі дарункамі аж да тытулаў і земляў — - яктак, напрыклад, нізкародны Картэс, які стаў маркізам, - — і рознымі прывілеямі ў дачыненні даадносна падаткаў і кіравання калоніямі. АкрамяАпроч таго, за новапасяленцамі былі прызнаныя маёнткі, у якіх нашчадкі канкістадораў жылі амаль незалежнымі ўладарамі, фармальна прызнаючы уладу віцэ-караля ці генерал-капітана. З часучасоў ПіліпаФіліпа III (1598-16211598—1621) гэтая землеўладальніцкая арыстакратыя Амерыкі, роўна як і карэнныя абывацелі шматлікіх гарадоў і муніцыпалітэтаў (Cabildos), сталападвяргалася падвяргаццасістэматычнаму сістэматычным ўціскамўціску: ва ўсім аддавалася перавага выхадцам зса Старога Свету, якія нарадзіліся ў Іспаніі (Chapetones). Гэтая сістэма, у адносінах да найуплывовай часткі Крэолы, якая суправаджалася гвалтам з боку ўладаў, падрыхтаваластала глебупрычынаю для закісаннянезадаволенасці, якоеякая прывялопрывяла ў пачатку XIX стагоддзяст. да адрыньваннюадрыву ад Іспаніі яе багатых калоній. СтарадаўніяМногія прозвішчыз канкістадораўкіраўнікоў вылучылібарацьбы прыз гэтымметраполіяй шматвыйшлі правадыроў,з якіяфамілій кіравалідаўніх барацьбой з метраполіяйканкістадораў.
== Вобраз канкістадораў у гістарычнай і мастацкай літаратуры ==
У гістарычнай і мастацкай літаратуры за перыяд вывучэння дадзенайгэтай з'явы склаліся дзведва дыяметральна супрацьлеглыя пункты гледжання на канкістадораў. Першы абяляе вобраз канкістадораў, прычым салдат у дадзенымгэтым выпадку паказваеццапаказваюць носьбітам хрысціянскага светаразумення і досыць навучанымнавучанымі місіянераммісіянерамі; таксама ёняны прасвятляезаймаюцца асветай сярод «дзікіядзікіх» народынародаў, знаёмячызнаёмяць іх з дасягненнямі еўрапейскай цывілізацыі. Адзін час нават існавала пазіцыя непрымання чалавечай сутнасці мясцовага насельніцтва (спрэчка [[Лас Касас]] з Сепульведай[[Сепульведа]]й). Другі пункт гледжання, наадварот, лічыць канкістадораў прагнымі мяснікамізлодзеямі, здольнымі толькі на забойствы і рабаваннірабункі. Ні тойпершы, ні іншыдругі пункт гледжання не адрозніваюццавылучаюцца аб'ектыўнасцю, хоць існуюць аргументы на карысць абодвух, паколькібо сярод масы людзей, якія кінуліся на засваенне новых земляў, былі самыя розныя тыпы: і банальныя рабаўнікі, і сапраўдныя хрысціяне, і шчырыя альтруісты.,
{{Няма катэгорый}}
|
