Вікіпедыя

Лагойск: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
паводле be-x-old:Лагойск
Радок 88:
 
== Гісторыя ==
{{Асноўны артыкул|Гісторыя Лагойску}}
Упершыню згадваецца ў [[1078]] годзе як горад [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]]. З 12 ст. цэнтр удзельнага [[Лагожскае княства|Лагожскага княства]]. З 14 ст. у складзе [[ВКЛ]], валоданне [[Ягайла|Ягайлы]], [[Скіргайла|Скіргайлы]], [[Вітаўт]]а. Пазней належаў князям Чартарыйскім, Тышкевічам (з 1528). У 1505 разрабаваны і спалены крымскімі татарамі. Падчас Паўночнай вайны (1700—1721) заняты шведамі, якія спалілі [[Лагойскі замак]]. У 1765 на яго месцы пабудаваны манастыр базыліянінаў. З 1793 у складзе Расійскай імперыі. У 1814—1819 пабудаваны 2-павярховы палац Тышкевічаў (разбураны ў Вялікую Айчынную вайну). У 1842 браты К. і [[Я. Тышкевіч]]ы стварылі ў Лагойску музей старажытнасцяў, на аснове калекцыі якога ў 1855 заснаваны [[Віленскі музей старажытнасцей]]. У [[1809]]—[[1860]] гг. у мястэчку дзейнічала Лагойская палатняна-папяровая мануфактура. Выпускала палатно, баваўняныя і льняныя хусцінкі. У [[1859]] г. мела 12 станкоў і 2 машыны. У [[1860]] г. працавала каля 60 чалавек. Выпускала да 50 і больш тысячаў аршынаў палатна рознага колеру і ўзору. Прадукцыя збывалася ў [[Горад Мінск|Мінску]] і [[Горад Рыга|Рызе]]<ref>Лагойская палатняна-папяровая мануфактура // Беларуская энцыклапедыя: У 18 тамах. Том 9: Кулібін — Малаіта / Беларуская энцыклапедыя; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і іншае. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя, 1999. — С. 91.</ref>.▼
 
Першы пісьмовы ўспамін пра Лагойск змяшчаецца ў «Павучанні» [[Уладзімір Манамах|Уладзіміра Манамаха]] і датуецца [[1078]]: «''Пожог землю и, повоевав до Лукомля и до Логожьска, та на Дръютъск воюя''». У кан. [[XI стагоддзе|XI ст.]] паселішча далучылася да [[Полацкае княства|Полацкага княства]]. У [[1127]] князь кіеўскі Мсціслаў Уладзіміравіч у часе выправы на Полацк разрабаваў Лагойск, узяў у палон жыхароў і перадаў яго [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяславу Мсціславічу]]. У [[1180]] горад зрабіўся сталіцай [[Лагойскае княства|удзельнага княства]].
З 19 ст. мястэчка. З 1897 — цэнтр воласці Барысаўскага павета. З 1924 цэнтр раёна, гарадскі пасёлак. З 1998 — горад.
 
[[Выява:Łahojsk. Лагойск (J. Tyškievič, XIX).jpg|thumb|злева|180px|[[Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі і Святога Казіміра, Лагойск|Касцёл Св. Казіміра]], [[XIX стагоддзе|XIX ст.]]]]
 
У 1-й чвэрці [[XIV стагоддзе|XIV ст.]] Лагойск далучыўся да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У [[1387]] [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Ягайла]] надаў яго ў валоданне свайму брату [[Скіргайла Альгердавіч|Скіргайлу]], з [[1392]] — уладанне вялікага князя [[Вітаўт]]а. У «Спісе [[замак|гарадоў]] далёкіх і блізкіх» (кан. [[XIV стагоддзе|XIV ст.]]) Лагойск значыцца сярод «літоўскіх» замкаў<ref>[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Лагойск // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 177.</ref>. У [[1413]] мясцовасць увайшла ў склад [[Віленскае ваяводства|Віленскага ваяводства]]. З часоў княжання [[Казімір Ягелончык|Казіміра]] Лагойскам валодалі [[Чартарыйскія]]. У [[1505]] крымскія татары спалілі і разрабавалі мястэчка.
 
У пач. [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] дзякуючы шлюбу Лагойск перайшоў да [[Тышкевічы|Тышкевічаў]], якія ўладкавалі тут сваю рэзідэнцыю. З гэтага часу мястэчка зрабілася цэнтрам [[Лагойскае графства|графства]]. У [[1532]] тут адбудавалі спаленую татарамі замкавую Богаяўленскую царкву, пры царкве існаваў манастыр. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) Лагойск увайшоў у склад [[Мінскі павет|Мінскага павета]] [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У часы войнаў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] з Вялікім Княствам Літоўскім ([[1512]]—[[1522]], [[1534]]—[[1537]]), і ў [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] ([[1654]]—[[1667]]) мястэчка пэўны час (у [[1519]], [[1535]], [[1654]]<ref name="evkl178">[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Лагойск // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 178.</ref>) знаходзілася пад [[Маскоўская дзяржава|маскоўскай]] акупацыяй.
 
У [[1609]] вядомы навуковец [[Аляксандр Тышкевіч]] фундаваў у Лагойску першы парафіяльны касцёл, у якім праводзілася пахаванне тутэйшай лініі роду. У [[1673]] [[Спіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Міхал Вішнявецкі]] надаў мястэчку прывілей на штотыднёвы гандаль і 2 [[Год|рэгулярныя]] кірмашы.
 
У часы [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]) [[6 мая]] [[1708]] шведскае войска заняла Лагойск і спаліла замак. У [[1752]]<ref name="evkl178"/> на месцы зруйнавага замка А. Тышкевіч збудаваў новую царкву і заснаваў кляштар [[базыляны|базылянаў]]. У [[1787]] ён жа распачаў будову мураванага касцёла, асвечанага ў [[1793]]<ref name="evkl178"/>.
 
<center><gallery caption="Места на малюнках 1-й пал. XIX ст." widths=150 heights=150>
Выява:Łahojsk, klaštar bazylanaŭ. Лагойск, кляштар базылянаў.jpg|[[Царква Яўлення Гасподняга і кляштар базылянаў, Лагойск|Царква і кляштар базылянаў]]
Выява:Tyškievič Palace in Łahojsk.jpg|[[Палац Тышкевічаў, Лагойск|Палац Тышкевічаў]]
Выява:Łahojsk, z boku Miensku. Лагойск, з боку Мінску.jpg|Уезд у мястэчка з боку [[Мінск]]у
Выява:Łahojsk, pałatnianaja fabryka. Лагойск, палатняная фабрыка.jpg|[[Лагойская ткацкая фабрыка|Палатняная фабрыка]]
</gallery></center>
 
▲УпершынюУ згадваецца ўвыніку [[1078]]Другі годзепадзел якРэчы горадПаспалітай|другога [[Полацкаяпадзелу зямля|ПолацкайРэчы зямліПаспалітай]]. З([[1793]]) 12Лагойск ст.апынуўся цэнтрў удзельнагаскладзе [[ЛагожскаеРасійская княстваімперыя|ЛагожскагаРасійскай княстваімперыі]]., Здзе 14стаў ст.цэнтрам уволасці складзеБарысаўскага павета [[ВКЛ]],Мінская валоданнегуберня|Мінскай [[Ягайла|Ягайлыгуберні]],. [[Скіргайла|Скіргайлы]],Станам на [[Вітаўт1795]]а. Пазнейтут належаўбыло князям90 Чартарыйскім, Тышкевічам (з 1528). У 1505 разрабаваныхрысціянскіх і спалены26 крымскімііўдзейскіх татарамі.двароў, Падчаскаталіцкі Паўночнайкасцёл, вайныгрэка-каталіцкая (1700—1721)царква занятыў шведамі,гонар якія спалілі [[Лагойскі замак]]Св. УМіколы 1765і набазылянскі ягокляштар; месцы9 пабудаванымая, манастыр6 базыліянінаў.жніўня Зі 17936 уснежня складзеправодзіліся Расійскай імперыікірмашы. УМястэчка 1814—1819было пабудаваныцэнтрам 2-павярховымаёнтку, палацякім Тышкевічаўсупольна (разбуранывалодалі ўбылы Вялікую[[Рэферэндар Айчыннуювялікі вайну).літоўскі|рэферэндар]] Уі 1842[[Канцлер братывялікі К. ілітоўскі|канцлер]] [[Я.Вінцэнт Тышкевіч]]ы стварыліі ў[[кашталяны Лагойскужамойцкія|кашталян музей старажытнасцяў, на аснове калекцыі якога ў 1855 заснаваныжамойцкі]] [[ВіленскіСтаніслаў музей старажытнасцейТышкевіч]]. У [[1809]]—[[1860]] гг. у мястэчку дзейнічала Лагойская палатняна-папяровая мануфактура. Выпускала палатно, баваўняныя і льняныя хусцінкі. У [[1859]] г. мела 12 станкоў і 2 машыны. У [[1860]] г. працавала каля 60 чалавек. Выпускала да 50 і больш тысячаў аршынаў палатна рознага колеру і ўзору. Прадукцыя збывалася ў [[Горад Мінск|Мінску]] і [[Горад Рыга|Рызе]]<ref>Лагойская палатняна-папяровая мануфактура // Беларуская энцыклапедыя: У 18 тамах. Том 9: Кулібін — Малаіта / Беларуская энцыклапедыя; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і іншае. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя, 1999. — С. 91.</ref>.
 
У [[1814]]—[[1819]] тут збудавалі 2-павярховы палац (будынак падарвалі ў канцы [[Другая сусветная вайна|апошняй вайны]]). У [[1837]] пачала працаваць [[Лагойская ткацкая фабрыка|ткацкая фабрыка]], таксама дзейнічала невялікая фабрыка сельскагаспадарчых прылад з жалезаплавільнай майстэрняй. [[Канстанцін Тышкевіч|К. Тышкевіч]] заснаваў у мястэчку банк для мяшчан і сялян, але праз пэўны час фабрыку і банк зачынілі. У [[1842]] браты [[Канстанцін Тышкевіч|Канстанцін]] і [[Яўстах Тышкевіч]]ы стварылі музей старажытнасцей, на аснове калекцыі якога ў [[1855]] заснавалі [[Віленскі музей старажытнасцей]]. Станам на [[1861]] у Лагойску працавалі шкіпінарны і медны заводы. З 1897 — цэнтр воласці Барысаўскага павета. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]) — народнае вучылішча, гарбарны завод, вадзяны млын, 14 крамаў, [[год|рэгулярна]] адбываліся 3 кірмашы.
 
У [[1919]] Лагойск увайшоў у [[БССР]], дзе [[17 ліпеня]] [[1924]] стаў цэнтрам раёна. [[27 верасня]] [[1938]] паселішча атрымала афіцыйны статус [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлка гарадскога тыпу]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[2 ліпеня]] [[1941]] да [[2 ліпеня]] [[1944]] пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У [[1998]] Лагойск атрымаў статус [[горад]]а.
 
<center><gallery caption="Лагойск на старых здымках" widths=150 heights=150>
Выява:Łahojsk. Лагойск (1914).jpg|[[Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі і Святога Казіміра, Лагойск|Касцёл Св. Казіміра]]
Выява:Tyškievič Palace in Łahojsk (1923).jpg|[[Палац Тышкевічаў, Лагойск|Палац Тышкевічаў]]
Выява:Tyškievič Palace in Łahojsk (XX).jpg|Парк і палац
Выява:Łahojsk, carkva. Лагойск, царква.jpg|Царква Св. Мікалая
</gallery></center>
 
== Эканоміка ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Лагойск"