Парламент Вялікабрытаніі: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 20:
Назва ніжняй палаты адбываецца ад слова commons (абшчыны). У XIV ст. яно азначала асаблівую сацыяльную групу, якая ўключае рыцарства і гараджан. Такім чынам, суполкамі стала называцца тая частка вольнага насельніцтва, якая валодала паўнатой правоў, вызначаных дастаткам і добрым імем. Паступова аформілася права кожнага які належаў да гэтай катэгорыі падданых абіраць і быць абраным у ніжнюю палату парламента (сёння мы называем такія правы палітычнымі).<br />
Найважнейшым этапам у станаўленні брытанскага парламентарызму стала [[Англійская рэвалюцыя]] 1640 - 1660 гг. Менавіта яна заклала тыя асновы парламенцкага ладу, якія існуюць у Вялікабрытаніі да гэтага часу. На гэтыя гады прыпадае найбольш жорсткая барацьба парламента за сваё месца ў дзяржаўным кіраванні.<br />
[[«Слаўная рэвалюцыя» 1688 г.]] і прыход да ўлады [[Вільгельм III Аранскі |Вільгельма III Аранскага ]](1689 - 1702 гг.) падвялі рысу пад шматвяковай барацьбой паміж каронай і нацыянальным прадстаўніцтвам. Аднак адбыўся пераварот гістарычна быў завяршэннем агульнага працэсу пераўтварэння англійскай абсалютнай манархіі ў новую канстытуцыйную манархію, пры якой паўнамоцтвы караля былі абмежаваныя прэрагатывамі парламента, інстытутамі палітычнай волі і самастойнай юстыцыі.Новы дзяржаўны лад - канстытуцыйнай парламенцкай манархіі - быў юрыдычна аформлены і замацаваны шэрагам заканадаўчых актаў, прынятых на працягу 1689 - 1716 гг. Найважнейшамы з гэтых актаў былі[[Біль аб правах 1689 г.]]<ref>[http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Engl/XVII/1680-1700/Akty_parlament/bill_o_pravach_1689.phtml?id=4895 Біль аб правах 1689 г.]</ref>, які ўсталяваў вяршэнства парламента ў галіне заканадаўчай улады і фінансавай палітыкі, а таксама [[Акт аб ўладкаванні 1701 г.]]<ref>[http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Engl/XVIII/1700-1720/Akty_Parlament/akt_ustroenii_12_06_1701.phtml?id=4900 Акт аб ўладкаванні 1701 г.]</ref>, які ўсталяваў парадак пасада ў спадчыну і ўтрымліваў далейшыя ўдакладненні прэрагатыў заканадаўчай і выканаўчай улады.<br />
Асабліва важнай рысай гэтага канстытуцыйнага замацавання было тое, што гэтыя заканадаўчыя акты былі выдадзеныя прадстаўнічым органам і ўяўлялі як бы палітычнае пагадненне з каронай (выдадзены манархам у выглядзе самоограничительных умоў, якія фармальна нельга было забараніць адклікаць
Парламент XVIII-XIX стст. цалкам успрыняў арганізацыю гістарычнага англійскага парламента, але ў дзейнасці яго склалася шмат новых канстытуцыйных звычаяў - у асаблівасці звязаных з заканадаўствам і ўзаемаадносінамі з каронай. Канстытуцыйныя звычаі сталі адыгрываць найважнейшую ролю сярод крыніц парламенцкага права.<br />
Важную ролю станауленні незалежнасці парламенту сталі тры выбарчыя рэформы 1832 г, 1867 г., 1884-1885 г. Рэформа 1832 г. мела далёка ідучыя наступствы, так як пакончыла з сярэднявечнай сістэмай фарміравання вышэйшага прадстаўнічага органа - палаты абшчын. Яе вынікі не абмяжоўваючысяліся чыста механічным павелічэннем электарату, ацэньваць якое неабходна ў кантэксце канкрэтна-гістарычнай сытуацыі, улічваючы не толькі саму барацьбу і вылучаныя ў яе ходзе патрабаванні, але і яе значэнне для палітычнага жыцця краіны ў наступны перыяд. Наступныя рэформы 1867 і 1884 - 1885 гг., яшчэ больш пашырылі выбарчае права. У выніку правядзення трох выбарчых рэформаў быў сур'ёзна зменены аблічча прадстаўнічых інстытутаў улады ў Вялікабрытаніі. Палаце лордаў прыйшлося растацца з надзеямі на раўнапраўе з палатай абшчын, якая стала дамінуючым элементам брытанскага парламента. Цяпер ніжняя палата, абапіраючыся на больш шырокі электарат, прэтэндавала на ролю выразительницы інтарэсаў усёй нацыі, у той час як лорды, па-ранейшаму, прадстаўлялі інтэрэсы толькі свайго класу.<br />
Мадэрнізацыя палітычнай сістэмы Вялікабрытаніі ў XIX ст. завяршылася, такім чынам, усталяваннем домінуючага становішча парламента ва ўзаемаадносінах з урадам і ператварэннем парламента ў орган,яки вызначае бягучую палітыку дзяржавы (другая
З другой паловы XIX ст. ўрад стаў аказваць ўсё больш вызначальнае ўздзеянне на заканадаўчую працэдуру. З 1881 г. ўвайшло ва ўжытак "правіла спешнасці", згодна з якім прэм'ер-міністр мог прапанаваць палаце абшчын абмеркаваць біль па-за ўстаноўленай чарговасці ў сілу асаблівай дзяржаўнай важнасці. Дэпутаты атрымалі права патрабаваць спыненне спрэчак (з 1887г.), і за такую рэзалюцыю абавязкова павінны былі галасаваць. Да гэтага ход спрэчак ніяк не рэгламентаваны, і іх працягласць ыла адвольнай. Казаць дэпутаты парламента маглі толькі без якіх-небудзь запісак. Тады ж ўвайшло ў практыку правіла "гільяціны": на абмеркаванне законапраекта загадзя адводзілася пэўны час, і калі біль не быў абмеркаваны цалкам, не абмеркаваныя часткі ставіліся на галасаванне без далейшых спрэчак.<br />
Радок 36:
Вяршэнства палаты абшчын было выразна ўстаноўлена ў пачатку XX ст. У 1909 г., палата абшчын прыняла так званы «народны бюджэт», які ўводзіў шматлікія змены падаткаабкладання, нявыгадныя для багатых землеўладальнікаў. Палата лордаў, якая складалась з магутнай зямельнай арыстакратыі, адхіліла гэты бюджэт. Выкарыстоўваючы папулярнасць гэтага бюджэту і непапулярнасць лордаў, у 1910 г. выбары выйграла ліберальная партыя. Выкарыстоўваючы вынікі выбараў, ліберальны прэм'ер-міністр [[Герберт Генри Асквіт]] прапанаваў парламенцкі закон, які павінен быў абмежаваць паўнамоцтвы палаты лордаў. Калі лорды адмовіліся прыняць гэты закон, Асквит звярнуўся да караля з просьбай стварыць некалькі сотняў ліберальных пэраў, каб размыць большасць кансерватыўнай партыі ў палаце лордаў <ref>[http://www.science-intention.info/doc/tom2.pdf Горботенко, Е. И. Палата лордов британского парламента в 1832 — 1911 гг. / Е. И. Горботенко // Сборник тезисов докладов Республиканской научной конференции студентов и аспирантов Республики Беларусь «НИРС―2011», 18 октября 2011 г., Минск; редколлегия: С. В. Абламейко [и др.]. — Минск: Издательский центр БГУ, 2011. — С. 562.]</ref>. Перад тварам такой пагрозы, палата лордаў прыняла Парламенцкі акт, які дазваляў лордам толькі затрымліваць прыняцце закона на тры сесіі (скарочана да двух сесій ў 1949 г.), пасля чаго ён ўступаў у дзеянне, нягледзячы на іх пярэчанні <ref>[http://ru.wikisource.org/wiki/Парламентский_акт_1911_года Парламентский акт 1911 года // Сборник документов по истории нового времени. Экономическое развитие и внутренняя политика стран Европы и Америки. 1870—1914 / Сост. П. И. Остриков, П. П. Вандель. — М.: Высшая школа, 1989.]</ref>.
У другой палове XX ст. былі праведзены далейшыя рэформы парламенту: ў 1958 г. [[Акт аб пажыццёвых пэрах]] дазволіў перыядычнае стварэнне пажыццёвых пэраў. У 1960-я, стварэнне спадчынных пэраў было спынена, і з тых часоў амаль усе новыя пэры былі толькі пажыцьцёвымі. [[Акт аб палаце лордаў 1999 г.]] адмяніў аўтаматычнае права спадчынных пэраў на месца ў вышэйшай палаце, за выключэннем 92 пэраў.
== Арганізацыя дзейнасці==
Асноўнай формай дзейнасці парламента было заканадаўства. З сярэдзіны XVIII ст. прымалася ў сярэднім па 250
Прыватны біль(Private Bill) быў самым шматлікім тыпам закона. Прапанову аб такім мог унесці любы выбаршчык, які заручыўся падтрымкай хаця бы аднаго дэпутата. Ён дакранаўся мясцовых спраў, якія патрабуюць дзяржаўнага ўмяшання. Прыватны біль уяўляўся ў выглядзе петыцыі (і быў як бы працягам гэтага права) і далей абмяркоўваўся ў трох па-асабліваму складзеных камітэтах: пастаянным з 11 дэпутатаў, камітэце адбору з 6 дэпутатаў, праходжання. Затым ён ўносіўся на меркаванне Палаты абшчын і галасаваць, як правіла, без дэталёвых спрэчак.<br />
| |||