Дож: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
[[Выява:Grand Procession of the Doge of Venice.png|thumb|250px|Шэсце венецыянскага дожа.]]
 
'''Дож'''([[Італьянская мова|іт.]] doge, ад [[Лацінская мова|лац.]] dux - правадыр)[[тытул]] [[главагалава дзяржавы|главыгалавы дзяржавы]] у некаторых [[Італія|італьянскіх]] рэспубліках[[рэспубліка]]х.
 
== [[Венецыянская рэспубліка|Венецыянскі дож]] ==
Радок 7:
=== Паходжанне тытула ===
 
Тытул існаваў у [[Венецыянская рэспубліка|Венецыі]] на працягу больш за дзесяці стагоддзяў, з [[VIII8 ст.]] па [[XVIII18 ст.]] стагоддзі. Паўстаў у [[697]] годзе[[год]]зе, у той час Венецыя фармальна падпарадкоўвалася [[Візантыйская імперыя|Візантыі]]. Першым дожэмдожам стаў [[Паула Лучыа Анафеста |Анафеста]]. Меркавана, першыя дожы выконвалі функцыі намеснікаў[[намеснік]]аў Візантыйскай імперыі.
 
=== Абавязкі дожа ===
Улада дожа строга абмяжоўвалася рознага роду прадпісаннямі. БыўшыДож дожам, ён неня меў права з'яўляцца на публіцы ў адзіночку, неня мог у адзіночку сустракацца з замежнымі васпанамі[[вяльможа]]мі або пасланцамі[[Пасол, пасада|пасламі]], не мог адзін выкрывацьадчыняць афіцыйныафіцыйныя допіслісты. У дожа не магло быць уласнасці на тэрыторыі іншых дзяржаў. Ён неня мог пакідаць тэрыторыю [[Палац дожэйдожаў|Палаца дожэйдожаў]] і [[базіліка|базілікі]] [[Сабор Святога Марка|Сан-Марка]].
 
Звычайна дожы кіравалі да самойсамай смерці, хоцьхаця меліся выпадкі разжалаванняпазбаўлення з пастапасады. Прыбыткі дожа на пасту былі невялікімі. Пасля [[1501]] г. была распрацаваная працэдура пасмяротнага пакрыцця шкоды, нанесенай дожэмдожам у перыяд кіравання, напрыклад у выніку крадзяжоў.
 
Адзін з цырыманіяльных абавязкаў дожа складаўся ў ажыццяўленні цырымоніі ''заручэнне дожа з морам''. Дож кідаў кольца ў [[Адрыятычнае мора|Адрыятыку]] з дзяржаўнага карабля — [[Галера|галеры]], якая насіла назву [[Бучынтора]] або [[Венецыянская галера «БуцэнтаврБуцэнтаўр»|БукентаврБукентаўр]]. Традыцыя з'явілася пасля [[1000]] г, у адзначэнне заваявання [[Далмація|Далмаціі]] [[Спіс венецыянскіх дожэйдожаў|26]]-м дожэмдожам [[Арсеола|Пьетра Арсеола II]].
 
[[Выява:Doza.png|thumb|150px|Галаўны ўбор дожа]]
Адзенне дожа складалася з шапкі-каўпака адмысловай формы, мяча, пурпурнай або залатой [[Мантыя, адзенне|мантыі]], з каўняром з мехафутра [[Гарнастай|гарнастая]] і чырвоных чаравікоў, падобных да чаравікоў візантыйскіх імператараў[[імператар]]аў.
Штогод у [[Вялікдзень]] дож узначальваў працэсію ад Сан-Марка да жаночага кляштара[[кляштар]]а [[Царква Сан-Закарыа|Сан Закарыа]], дзе галоўная манахіня кляштара ўручала яму новую шапку (corno ducale), пашытую манашкамі. Шапка мела форму рога, была цвёрдай, выраблялася з парчы.
 
З часам абавязкі дожа ўсё больш перакладаліся на венецыянскіх службоўцаў.
 
=== Скасаванне тытула ===
Тытул быў скасаваны [[Напалеон I Банапарт|Напалеонам]] у [[1797]] годзе. Венецыя патрапіла ў залежнасць ад [[Аўстрыя|Аўстрыі]], шматлікія формы кіравання прысутнічалі пасля гэтага, але да інстытута дожэйдожаў Венецыя больш не вярнулася.
 
== [[Генуэзская рэспубліка|Генуэзскі дож]] ==
Таксама тытулТытул дожа насіў главагалава Генуэзскай рэспублікі. Форма кіравання была запазычаная ў Венецыі ў [[1339]] годзе. Уводзіны былі выкліканыз мэтай навесці парадак сярод мноства палітычных сіл, існавалыхіснаваўшых на той момант у рэспубліцы. З [[1384]] да [[1515]] г. найболей годныя і папулярныя грамадзяне займалі пост дожа, за выключэннем перыядаў замежных [[Акупацыя|акупацый]]. У [[1528]] інстытут дожа быў адноўлены [[Арыстакратыя|арыстакратамі]], але абмежаваны тэрмінам кіравання два года. Тытул перастаў існаваць, як і ў Венецыі, пад ціскам [[Францыя|французскіх]] заваёўнікаў.
 
Яшчэ адной рэспублікай, якая выбірала дожэй была маленькая [[Сенарыка]]. Яна звалася так у гонар сталіцы, якая была размешчанна на захад ад [[Церама]] на Адрыятычным узбярэжжы Цэнтральнай Італіі. Тытул існаваў з [[1343]] г. да моманту далучэння рэспублікі да [[Неапалітанскае каралеўства|Неапалітанскага каралеўства]] ў [[1797]] годзе.
 
== Глядзі таксама ==
 
* [[Кароткая храналогія гісторыі Венецыі]]
* [[Спіс венецыянскіх дожэйдожаў]]
* [[Спіс кіраўнікоў Генуі]]