Янка Лучына: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
+ 8 categories using HotCat |
JerzyKundrat (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1:
[[Image:Janka Łuczyna.jpg|thumb|Янка Лучына]]
'''Янка ЛУЧЫ́НА''', сапр.: '''Іван Люцыянавіч НЕСЛУХОЎСКІ''' ({{ДН|18|07|1851}}, [[Мінск]] — {{ДС|28|07|1897}}, Мінск) — беларускі паэт.
== Псеўданім ==
Янка Лучына — гэта адзін з псеўданімаў Івана (Яна) Неслухоўскага, найбольш часты і стабільна ўжываны. Ім паэт падісваў толькі творы на беларускай мове. Узяты ад страчанай часткі прозвішча продкаў, прыдомка Лучыўка, псеўданім сімвалізаваў духоўную лучнасць творчасці паэта з беларускім народам і яе асветніцкую ролю, прыпадобненую [[лучына|лучыне]], сціплай крыніцы святла ў сялянскай хаце.
== Сям'я ==
Іван Неслухоўскі (Янка Лучына) нарадзіўся ў [[Мінск]]у. Бацька яго, Люцыян Юр'евіч, быў тады столаначальнікам у Мінскай палаце цывільнага суда, дзе пазней, атрымаўшы чын калежскага асэсара, стаў сакратаром. I хоць шляхецтва роду Неслухоўскіх было старадаўняе (продак паэта Пшэбыслаў Дамброва праславіўся ў XIII ст. у бітве з татара-манголамі), сенат зацвердзіў іх «у шляхецкай годнасці» не адразу, а праз паўторнае прадстаўленне, у [[1838]] годзе.
== Біяграфічныя звесткі ==
Паходзіў са шляхецкага [[род Лучыўка-Неслухоўскіх|роду Лучыўка-Неслухоўскіх]].
Скончыўшы ў 1870 гімназію ў ліку лепшых вучняў, Іван Неслухоўскі працягваць адукацыю наважыўся ў [[Пецярбург]]у, ва ўніверсітэце. Ён паспяхова здаў уступныя экзамены на матэматычны факультэт і хадзіў на універсітэцкія лекцыі да мая месяца 1871, а пасля чамусьці папрасіў дазволу на адпачынак і, не дачакаўшыся сесіі, выехаў у Мінск. Урэшце выбар спыніўся на прафесіі інжынера. У гэтым выбары была пэўная даніна модзе: у асяроддзі інтэлігенцыі ў той час распаўсюджвалася думка, што тэхнічны прагрэс можа шмат змяніць у грамадстве да лепшага, станоўча паўплываць на сацыяльныя стасункі. Восенню 1871 Іван Неслухоўскі аформіў звальненне з універсітэта і паступіў у [[Пецярбургскі тэхналагічны інстытут]], на механічнае аддзяленне. Спачатку ён наведваў заняткі як вольнаслухач, а праз год быў унесены ў спіс пастаянных студэнтаў. На канікулы ён прыязджаў звычайна да бацькоў — у Мінск і ў Мархачоўшчыну пад Стоўбцамі. Выязджаў і ў Варонеж, дзе год служыў на чыгунцы, перапыніўшы дзеля гэтага вучобу. У верасні 1877 рашэнне вучэбнага камітэта Тэхналагічнага інстытута аб прысваенні І. Неслухоўскаму ступені інжынера-тэхнолага было зацверджана таварышам міністра фінансаў, і малады спецыяліст, падаўшы заяву з просьбай выслаць дыплом у Мінск на імя бацькі, неадкладна пакінуў Пецярбург.
Дэбютаваў у 1-ым нумары газеты «[[Минский листок]]» (1886) вершам «''Не ради славы иль расчёта''», які выяўляў пазіцыю рэдакцыі новай газеты. Пісаў на беларускай, польскай, рускай мовах. Выступаў у розных жанрах. Друкаваўся ў альманаху «Северо-Западный календарь», польскіх часопісах «Głos Polski», «Kłosy», «Kraj», «Prawda», «Życie» і іншых выданнях. Збіраў беларускі фальклор, быў карэспандэнтам [[П. Шэйн]]а, падтрымліваў сувязі з [[М. Доўнар-Запольскі]]м. Першыя беларускамоўныя вершы з'явіліся ў [[1887]] пад уражаннем выступлення ў Мінску ўкраінскіх артыстаў. Вершы «''Усёй трупе дабрадзея Старыцкага беларускае слова''» і «''Дабрадзею артысту Манько''» былі падпісаны псеўданімам Янка Лучына.▼
У канцы верасня або на пачатку кастрычніка Іван Неслухоўскі, верагодна, быў ужо ў [[Тыфліс]]е, дзе пачаў служыць на чыгуначных складах. Праз два гады, калі быў ужо начальнікам тых складоў, ён, «знаходзячыся ў Мінску, захварэў паралічам ног»<ref>Пачынальнікі: 3 гісторыка-літаратурных матэрыялаў XIX ст. / Уклад. Г. Кісялёў. Мн., 1977. С. 474.</ref>. У Тыфліс Іван Люцыянавіч не вярнуўся. Працяглае ж лячэнне не надта дапамагло: ён мог пасоўвацца толькі з дапамогай мыліц. Бяда, аднак, не пахіснула жыццялюбства, не пазбавіла прагі дзейнасці. Ён уладкаваўся на службу ў мінскае тэхнічнае бюро [[Лібава-Роменская чыгунка|Лібава-Роменскай чыгункі]], дзе прыдалася яго інжынерная адукацыя. Ад маладосці захапляўся рыбнай лоўляй і паляваннем.
== Творчасць ==
▲Дэбютаваў у 1-ым нумары газеты «[[Минский листок]]» (1886) вершам «''Не ради славы иль расчёта''», які выяўляў пазіцыю рэдакцыі новай газеты. Пісаў на беларускай, польскай, рускай мовах. Выступаў у розных жанрах. Друкаваўся ў альманаху «Северо-Западный календарь», польскіх часопісах «Głos Polski», «Kłosy», «Kraj», «Prawda», «Życie» і іншых выданнях. Збіраў беларускі фальклор, быў карэспандэнтам [[П. Шэйн]]а, падтрымліваў сувязі з [[М. Доўнар-Запольскі]]м. Першыя беларускамоўныя вершы з'явіліся ў [[1887]] пад уражаннем выступлення ў Мінску ўкраінскіх артыстаў. Вершы «''Усёй трупе дабрадзея Старыцкага беларускае слова''» і «''Дабрадзею артысту Манько''» былі падпісаны псеўданімам Янка Лучына.
Аўтар паэм «Паляўнічыя акварэлі з Палесся», «Віялета», «Гануся», «Андрэй». Тэматычна паэія Янкі Лучыны звязаная пераважна з жыццём беларускай вёскі. Ён па-мастацку асэнсаваў беларускую рэчаіснасць 1880-90-х г., сцвярджаў дэмакратычныя ідэалы. Працягваючы традыцыі [[У. Сыракомля|У. Сыракомлі]], паэт засяроджваў увагу на малюнках вясковага жыцця і на вобразе селяніна як галоўнага носьбіта беларускай нацыянальнай ментальнасці, развіваў узаемадзеянне рэалістычнага і рамантычнага пачаткаў у сваёй творчасці, закладваў асновы беларускай філасофскай лірыкі. Ён аўтар нарыса «3 крывавых дзён» (1889), напісанага паводле ўспамінаў удзельніка [[Паўстанне 1863-1864|паўстання 1863-64]] і прысвечанага ўзнаўленню эпізодаў, карцін вызвольнай барацьбы на Міншчыне і паходу паўстанцаў ад Мінска ў Ігуменскі павет пад кіраўнігггвам Б. Свентаржэцкага і С. Ляскоўскага. Збярогся яго драматычны абразок без назвы. Перакладаў з польскай мовы на беларускую (У. Сыракомля) і рускую (У. Сыракомля, А. Аснык), з рускай на польскую (І. Крылоў, М. Някрасаў, В. Чуміна-Міхайлава і інш.), з нямецкай (Г. Гейне), старажытна-грэчаскай (Гамер).▼
Свае першыя беларускія творы Янка Лучына не публікаваў. Як беларускі паэт ён дэбютаваў у друку ў [[1889]] годзе, калі змясціў у газеце «Минский листок» верш «Вясновай парой», паклаўшы тым самым пачатак вяртанню беларускай літаратуры да друкаванага жыцця, перарванага пасля паражэння [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863-64 гадоў]] царскімі рэпрэсіямі на чвэрць стагоддзя.
▲Аўтар паэм «Паляўнічыя акварэлі з Палесся», «Віялета», «Гануся», «Андрэй». Тэматычна паэія Янкі Лучыны звязаная пераважна з жыццём беларускай вёскі. Ён па-мастацку асэнсаваў беларускую рэчаіснасць 1880-90-х г., сцвярджаў дэмакратычныя ідэалы. Працягваючы традыцыі [[У. Сыракомля|У. Сыракомлі]], паэт засяроджваў увагу на малюнках вясковага жыцця і на вобразе селяніна як галоўнага носьбіта беларускай нацыянальнай ментальнасці, развіваў узаемадзеянне рэалістычнага і рамантычнага пачаткаў у сваёй творчасці, закладваў асновы беларускай філасофскай лірыкі. Ён аўтар нарыса «3 крывавых дзён» (1889), напісанага паводле ўспамінаў удзельніка
== Спадчына ==
Радок 19 ⟶ 31:
== Бібліяграфія ==
Творы: Вершы, нарысы, пераклады, лісты. Мн., 1988.
{{зноскі}}
== Літаратура ==
| |||