Хрысціянства: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др r2.7.3) (робат зьмяніў kk:Мәсіхшілік на kk:Христиандық |
крыніца — be-x-old:Хрысьціянства |
||
Радок 1:
{{Хрысціянства}}
'''Хрысціянства''' (ад {{lang-el|Χριστός}} — «памазанік», «месія») — [[манатэізм|манатэістычная рэлігія]], разам з [[іудаізм]]ам і [[іслам]]ам уваходзіць у групу [[аўраамічныя рэлігіі|аўраамічных рэлігій]]. Хрысціянства зарадзілася на тэрыторыі сучаснага Ізраілю ў I стагоддзі н.э. Заснавальнікам з'яўляецца [[Ісус Хрыстос]]. У цяперашні час хрысціянства з'яўляецца адной з самых распаўсюджаных сусветных рэлігій.
== Веравучэнне ==
Хрысціяне ўсіх канфесіяў вераць у адзінага, простага, асабовага (як правіла, ў трох асобах — Айцец, Сын, Святы Дух), абсалютна добрага Бога — стваральніка ўсяго Сусвету, прызнаюць [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]] Сынам Бога, вераць, што Ён выратаваў чалавецтва ад граху і смерці Сваёй смерцю на крыжы і паўстаннем з мёртвых, вераць у богападобнасць чалавека, у несмяротнасць чалавечае душы, у пасмяротную ўзнагароду за добрыя ўчынкі і пакаранне за злыя, чакаюць на канец Сусвету і будучае вечнае жыццё. Святой кнігай хрысціяне прызнаюць [[Біблія|Біблію]].
== Узнікненне хрысціянства ==
Радок 12 ⟶ 15:
Першапачаткова хрысціянства распаўсюджвалася ў асяроддзі яўрэйскай Палестыны і міжземнаморскай дыяспары, але, ужо пачынальна з першых дзесяцігоддзяў, дзякуючы пропаведзям апостала [[Павел, апостал|Паўла]] яно набывала ўсё больш паслядоўнікаў сярод іншых народаў («язычнікаў»). Да V стагоддзя распаўсюджванне хрысціянства адбывалася галоўным чынам у геаграфічных межах [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]], а таксама ў сферы яе культурнага ўплыву ([[Арменія]], усх. [[Сірыя]], [[Эфіопія]]), у наступным (у асноўным ва 2-ой палове 1-га тысячагоддзя) — сярод германскіх і славянскіх народаў, пазней (да XIII—XIV стст.) — таксама сярод балтыйскіх і фінскіх народаў. У новы і найноўшы час распаўсюджванне хрысціянства па-за Еўропай адбывалася за рахунак каланіяльнай экспансіі і дзейнасці місіянераў.
У [[312]] годзе імператар [[Канстанцін Вялікі]] спыніў пераслед хрысціянства, а пазней сам прыняў хрысціянскую веру і фактычна зрабіў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй. У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] хрысціянскай дзяржавай застаецца [[Візантыя]], таксама хрысціянства прымаюць правадыры [[варвары|варварскіх]] дзяржаў, што ўзніклі на руінах [[Заходняя Рымская імперыя|Заходняй Рымскай імперыі]]. Напрыканцы 1-га тысячагоддзя хрысцяцца славянскія і скандынаўскія народы, і такім чынам уся Еўропа робіцца хрысціянскай.
Дагматыка хрысціянскай Царквы дакладна фармулявалася і зацвярджалася на [[Сусветныя саборы|Сусветных саборах]] ([[4 стагоддзе|IV]]—[[8 стагоддзе|VIII]] стагоддзі). На іх былі асуджаныя разнастайныя [[ерась|ерасі]], што ўзнікалі ў Царкве ў тыя часы, прыняты [[Сімвал Веры]] і дадатковыя дагматычныя і кананічныя азначэнні. Не прыняўшы саборных вырашэнняў, ад сусветнай царквы адпалі [[нестарыянства|нестарыяне]], [[Армянская Апостальская царква|Армянская]] і [[Копцкая царква|Копцкая]] цэрквы і некаторыя іншыя абшчыны. У [[1054]] годзе адбыўся [[Вялікі раскол]] паміж усходняй і заходняй часткамі Царквы, які быў выкліканы як непагадненнямі ў дагматыцы, так і прычынамі палітычнага характару. Заходняя царква прыняла назву [[каталіцтва|Каталіцкай]], усходняя — [[Праваслаўе|Праваслаўнай]]. Раскол канчаткова замацаваўся пасля ўзяцця [[крыжакі|крыжакамі]] [[Канстанцінопаль|Канстанцінопалю]] ў [[1204]] годзе. У [[1596]] годзе была заключана [[Берасцейская унія]], паводле якой істотная частка праваслаўных [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] перайшлі пад юрысдыкцыю [[Рымскі папа|Рымскага папы]], утварыўшы [[уніяцтва|Грэка-каталіцкую (уніяцкую) царкву]].
У [[16 стагоддзе|XVI стагоддзі]] ў каталіцкіх краінах пачынаецца [[рэфармацыя|рэфармацыйны рух]], які абвяшчаў Біблію адзінай крыніцай веравучэння і адмаўляў неабходнасць Царквы дзеля выратавання душы. Узніклі і ўступілі ў барацьбу з каталіцтвам такія плыні, як [[англіканства]], [[лютэранства]], [[кальвінізм]], [[гусіцтва]]. У наступныя стагоддзі ад вялікіх пратэстанцкіх канфесіяў аддзялілася незлічоная колькасць дробных суполак са сваімі веравучэннямі: [[метадызм|метадысты]], [[баптызм|баптысты]], розныя [[евангелізм|евангелічныя]] і [[пяцідзясятніцтва|пяцідзясятніцкія]] суполкі і гэтак далей. У другой палове [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]] ўзніклі філасофскія плыні і рэлігійныя суполкі (так званае «[[ліберальнае хрысціянства]]») і нават таталітарныя [[секта|секты]] (такія, як «[[Царква Хрыста, секта|Царква Хрыста]]»), адэпты якіх называюць сябе хрысціянамі, хаця іх ідэалогія і практыка не мае нічога агульнага з вучэннем Хрыста. Усходнія цэрквы пазбеглі дагматычных расколаў, хаця, напрыклад, у гісторыі [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквы]] мелі месца расколы па кананічных ([[17 стагоддзе|XVII стагоддзе]]) і палітычных ([[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]) матывах.
== Колькасць хрысціян ==
[[Выява:Christianity percentage by country.png|thumb|right|350px|Колькасць прыхільнікаў хрысціянства па краінах у працэнтах.]]
На ўсім свеце налічваецца каля 2 мільярдаў вернікаў<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html «World»]. CIA world facts.</ref><ref>[http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=3835 «The List: The World’s Fastest-Growing Religions»]. foreignpolicy.com.</ref>, якія падзеленыя на 3 асноўныя галіны хрысціянства: [[каталіцтва]], [[пратэстанцтва]] і [[праваслаўе]]. Хрысціянства з'яўляецца найбуйнейшай рэлігіяй у свеце<ref>[http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html «Major Religions Ranked by Size»]. Adherents.com.</ref>. Хрысціянская доля насельніцтва зямнога шара складае апошнія 100 гады каля 33%, што азначае, што кожны трэці жыхар [[планета Зямля|Зямлі]] ёсць прыхільнікам хрысціянскай веры. Колькасць вернікаў павялічваецца кожны дзень на, прыкладна, 23 тысячы чалавек, у пераважнай большасці, дзякуючы насельніцтву краін трэцяга свету, у той час як у развітых краінах назіраецца істотнае зніжэнне колькасці прыхільнікаў на, прыкладна, 7,6 тысяч чалавек у дзень<ref>Werner Ustorf. «''A missiological postscript''», in McLeod and Ustorf (eds), The Decline of Christendom in (Western) Europe, 1750–2000, (Cambridge University Press, 2003) pp. 219–20.</ref>. Але хрысціянства па-ранейшаму з'яўляецца дамінуючай рэлігіяй у [[Еўропа|Еўропе]], [[Амерыка|Амерыцы]] і [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыцы]]. У Азіі хрысціянства з'яўляецца дамінуючай рэлігіяй у [[Грузія|Грузіі]], [[Арменія|Арменіі]], [[Усходні Тымор|Усходнім Тыморы]] і [[Філіпіны|Філіпінах]].
У цяперашні час лік прыхільнікаў хрысціянства ва ўсім міры перавышае 2 млрд <ref>[http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html]</ref>, з іх у [[Еўропа|Еўропе]] — па розных адзнаках ад 400 да 550 млн<ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_95.html]</ref>, у [[Лацінская Амерыка|Лацінскай Амерыцы]] — каля 380 млн<ref>[http://www.adherents.com/adhloc/indexWhere.html]</ref>, у [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыцы]] — 180—250 млн ([[ЗША]] — 160—225 млн <ref>[http://www.adherents.com/rel_USA.html]</ref>, [[Канада]] — 25 млн<ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_57.html]</ref>), у [[Азія|Азіі]] — каля 300 млн <ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_19.html]</ref>, у [[Афрыка|Афрыцы]] — 300—400 млн <ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_2.html]</ref>, у [[Аўстралія|Аўстраліі]] — 14 млн <ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_23.html]</ref>.▼
Хрысціянства трывала зацвердзілася на вялікай частцы свету, асабліва ў [[Афрыка|Афрыцы]], [[Лацінская Амерыка|Лацінскай Амерыцы]] і [[Азія|Азіі]]<ref>Jeff Hadden (1997). [http://web.archive.org/web/20060427204250/religiousmovements.lib.virginia.edu/nrms/penta.html «Pentecostalism»].</ref><ref>Pew Forum on Religion and Public Life (2006-04-24). [http://pewforum.org/events/?EventID=109 «Moved by the Spirit: Pentecostal Power and Politics after 100 Years»].</ref>. Вядучы [[Саудаўская Аравія|аравійскі]] мусульманскі лідар шэйх [[Ахмад аль-Катані]] ў інтэрв'ю каналу [[Аль-Джазіра]] паведаміў аб тым, што кожны дзень 16 тысяч афрыканскіх мусульман звяртаюцца ў хрысціянства. Ён сцвярджае, што [[іслам]] штогод губляе каля 6 мільёнаў афрыканскіх вернікаў на карысць хрысціянства<ref>[http://www.orthodoxytoday.org/articles6/AlJazeerahAfrica.php «Six Million African Muslims Convert to Christianity Each Year»]. Orthodoxytoday.org.</ref><ref>[http://www.americanthinker.com/blog/2006/05/six_million_african_muslims_le.html «Six million African Muslims leave Islam per year»]. American Thinker.</ref><ref>[http://mensnewsdaily.com/2006/12/31/over-a-million-muslim-converts-to-christianity/ «Over a Million Muslim Converts to Christianity – MND»]. Mensnewsdaily.com.</ref>, у тым ліку мусульман у [[Алжыр]]ы, [[Францыя|Францыі]], [[Індыя|Індыі]], [[Марока]], [[Расія|Расіі]] і [[Турцыя|Турцыі]]<ref>[http://www.chowk.com/khadijabibi/iLogs/life/35000-Moslems-convert-into-Christianity-each-year-in-Turkey «35,000 Moslems convert into Christianity each year in Turkey»]. Chowk.com.</ref>. Ён таксама паведаміў, што хрысціянства з'яўляецца папулярным сярод людзей самага рознага паходжання ў [[Індыя|Індыі]], [[Малайзія|Малайзіі]], [[Манголія|Манголіі]], [[Нігерыя|Нігерыі]], [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэі]] і [[В'етнам]]е<ref>[http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/rsd/rsddocview.html?tbl=RSDCOI&id=437c9cdd2&count=0 «Annual Report on International Religious Freedom for 2005 – Vietnam»]. U.S. Department of State.</ref>.
У большасці развітых краінах наведванне цэркваў сярод людзей, якія па-ранейшаму лічаць сябе хрысціянамі, значна скарацілася за апошнія некалькіх дзесяцігоддзяў<ref>Robert D. Putnam, «''Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society''», p. 408. ISBN 978-0-19-515089-6</ref>. Некаторыя крыніцы бачаць у гэтым проста адыход ад традыцыйных інстытутаў [[сяброўства]], у той час як іншыя звязваюць яго з прыкметамі зніжэння ролі веры і [[рэлігія|рэлігіі]] ў цэлым у [[грамадства|грамадстве]]<ref>Peter Marber, «''Money Changes Everything: How Global Prosperity Is Reshaping Our Needs, Values and Lifestyles''», p. 99. ISBN 978-0-13-065480-9</ref>.
▲
Прыблізны лік прыхільнікаў розных хрысціянскіх канфесій: [[Каталіцызм|каталікоў]] — каля 1 млрд, [[Пратэстанцызм|пратэстантаў]] — каля 400 млн (у тым ліку 100 млн [[пяцідзесятнікі|пяцідзесятнікаў]], 70 млн [[метадыст]]аў, 70 млн [[баптыст]]аў, 64 млн [[лютэранства|лютэран]], каля 75 млн [[прэсвітэрыянства|прэсвітэрыян]] і блізкіх да іх плыняў), [[Праваслаўе|праваслаўных]] і прыхільнікаў [[Старажытнаўсходнія Цэрквы|Старажытнаўсходніх цэркваў]] — каля 240 млн, [[Англіканства|англікан]] — каля 70 млн.<ref>[http://www.adherents.com/adh_branches.html#Christianity]</ref>
Радок 63 ⟶ 78:
[[Выява:Europe belief in god.png|right|thumb|250px|Вера ў Бога сярод хрысціян [[ЕС]] і [[Турцыя|Турцыі]]]]
На дадзены момант ( [[2008]] ) існуе такая група людзей якая сабе называе хрысціянамі фармальна, без якой-небудзь глыбокай веры ў хрысціянскія [[Догма|догмы]]. Яны не бяуць удзел у пакланенні Хрысту, трактуючы хрысціянства як [[традыцыя|традыцыю]] ў якой яны нарадзіліся і да якой фармальна належаць. У апошнія стагоддзі, у час пашырэння [[матэрыялізм|матэрыялістычнага]] светапогляду, пашыраўся [[атэізм]]. Гэта асабліва бачна ў пратэстанцкіх краінах Еўропы. Моцны ўплыў на распаўсюджанне атэізму зрабілі [[Камунізм|камуністычныя]] [[Палітычны рэжым|рэжымы]] ў шэрагу еўрапейскіх дзяржаў у другой палове [[20 ст.]].
== Пераслед ==
Хрысціянства ад пачатку развівалася пад ганеннямі. У Старажытнасці найбольш шырокім ганенням хрысціяне падвяргаліся пад уладай [[Рымская імперыя|рымскага імператара]] [[Нерон]]а ([[54]]—[[68]]). Стаўшыся найбольш пашыранай на свеце хрысціянская супольнасць застаецца найбольш гнанай. На [[2012]] год пераследу за хрысціянскае веравызнанне падвяргалася звыш 200 мільёнаў [[чалавек]] у 60 [[краіна]]х свету. 75% забітых за выравызнанне складалі хрысціяне. Найбольшую пагрозу неслі камуністычныя фанатыкі ва ўладзе. Цягам апошняга стагоддзя штогод за хрысціянскае веравызнанне забівалі прынамсі 150 тыс. вернікаў (450 штодня). Найбольш у [[СССР]] і Кітаі. У БССР за ўдзел у набажэнстве [[Камітэт дзяржаўнай бяспекі]] пазбаўляў працаўладкавання і знявольваў хрысціян. У Паўночнай Карэі за вызнанне хрысціянства на 2012 г. у зняволенні знаходзілася звыш 50 тыс. чалавек. Апошнім часам мусульманскія фанатыкі Інданезіі знішчылі больш за 500 цэркваў. Найбольш шырокі пераслед хрысціян працягваецца ў Кітаі, [[Бангладэш]]ы, Індыі, [[Пакістан]]е, [[В'етнам]]е, Аб'яднаных Арабскіх Эміратах, [[Судан]]е, Сірыі і [[Іран]]е<ref>{{Спасылка | аўтар = Рыгор Астапеня| прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = 7 красавіка 2012| url = http://pda.nn.by/artykul/71540.html| загаловак = 34-гадовага хрысціянскага пастара ў Іране чакае павешанне| фармат = | назва праекту = | выдавецтва = [[Наша Ніва]]| дата = 9 красавіка 2012 | мова = | каментар = }}</ref>.
== Гл. таксама ==
Радок 73 ⟶ 91:
* [[Адвентызм]]
== Зноскі ==
{{Заўвагі|2}}
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Christianity|выгляд=міні}}
{{Царкоўная іерархія}}
| |||