Слых: Розніца паміж версіямі

Слыхавая сэнсорная сістэма служыць дзеля ўспрымання і аналізу гукавых ваганняў знешняга асяродку. Яна набывае ў чалавека асабліва важнае значэнне ў сувязі з развіццём маўленчых зносінаў. Дзейнасць слыхавой сэнсорнай сістэмы мае таксама значэнне і дзеля адзнакі часавых інтэрвалаў — тэмпу і рытму рухаў. Слыхавая сэнсорная сістэма складаецца з наступных аддзелаў: 1) перыферычны — спецыялізаваны ворганорган, які складаецца з вонкавага, сярэдняга і ўнутранага вуха; 2) правадніковы аддзел — першы нейрон змешчаны ў спіральным вузле слімака, атрымоўвае ўзрушанасць ад рэцэптараў унутранага вуха, адгэтуль інфармацыя паступае па ягоныхяго валокнах, т.б. па слыхавым нерве (уваходзіць ўу VIII пару чэрапна-глуздавых нерваў), да другога нейрона ў прадаўгаватым глуздзе і пасля перакрыжавання частка валокнаў ідзе да трэцяга нейрона ў заднім двохузгор’ідвохузгор'і сярэдняга глузду, а частка — да ядраў прамежкавага глузду (унутранага каленчатага цела); 3) коркавы аддзел — з’яўляеццаз'яўляецца чацвёртым нейронам, які находзіцца ў першасным (праекцыйным) слыхавым полі ў скроневай вобласці кары вялікіх паўшар'яў і забяспечвае ўзнікненне адчування, а больш складаная апрацоўка гукавой інфармацыі адбываецца ў размешчаным побач другасным слыхавым полі, якое адказвае за фармаваннефарміраванне ўспрымання і пазнаванне інфармацыі.

Вонкавае вуха з'яўляецца апаратам, які ўлоўлівае гук. Гукавыя ваганні ўлоўліваюцца вушнымі ракавінамі і перадаюцца па вонкавым слыхавым праходзе да барабаннай балонкіперапонкі, якая адлучае вонкавае вуха ад сярэдняга.

Гукавыя ваганні, якія ідуць ўзбочузбоч, даходзяць да бліжэйшага вуха некалькі раней, чым да іншага. Гэтай нікчэмнай розніцы ў часе прыходу гуку дастаткова, каб вызначыць ягоныяго напрамак. Сярэдняе вуха з'яўляецца апаратам, які праводзіць гук. Яно ўяўляе сабоюсабой паветраную поласць, якая праз слыхавую (Яўстахаву) трубу злучаецца з поласцю насаглыткі. Ваганні ад барабаннай балонкіперапонкі праз сярэдняе вуха перадаюць злучаныя адно з адным 3 слыхавыя костачкі — малаточак, кавадла і стрэмечка, а апошняе праз балонкуперапонку авальнага вакна перадае гэтыя ваганні вадкасці, што змешчаная ва ўнутраным вусе, — перылімфе. Дзякуючы слыхавым костачкам, амплітуда ваганняў памяншаецца, а моц павялічваецца, што дазваляе прыводзіць у рух слуп вадкасці ва ўнутраным вусе. Пры моцных гуках адмысловыя цягліцы памяншаюць рухомасць барабаннай балонкіперапонкі і слыхавых костачак, адаптуючы слыхавы апарат да такіх зменаўзмен раздражняльніка і засцерагаючы ўнутранае.

Дзякуючы злучэнню праз слыхавую трубу паветранай поласці сярэдняга вуха з поласцю насаглыткі ўзнікае магчымасць выраўноўвання ціску па абодвух баках барабаннай балонкіперапонкі, што прадухіляе яе разрыў пры значных зменах ціску ў знешнім асяродку — пры апусканні пад ваду, уздыме на вышыню, стрэлах і інш. Гэта называецца барафункцыяй вуха.

Унутранае вуха з'яўляецца гукаўспрымальным апаратам. Яно знаходзіцца ў пірамідцы скроневае косткі і ўтрымлівае слімака, які ўтварае 2,5 спіральных віткі. Слімаковы канал падзелены двумадзвюма перагародкамі асноўнай і вестыбулярнай мембранамі на 3 вузкія хады: верхні (вестыбулярная лесвіца), сярэдні (балонкавыперапонкавы канал) і ніжні (барабанная лесвіца). На вяршыні слімака маецца адтуліна, якая злучае верхні і ніжні каналы ў адзін, праходзячы ад авальнага вакна да вяршыні слімака і далей да круглага вакна. Поласць яго запоўненая вадкасцю — перылімфай, а поласць сярэдняга балонкавагаперапонкавага канала запоўненая вадкасцю іншага складу — эндалімфай. У сярэднім канале размешчаны гукаўспрымальны апарат — Кортыевы ворганорган, у якім знаходзяцца механарэцэптары гукавых ваганняў — валасковыя клеткі.

Успрыманне гуку заснаванае на двух працэсах, якія адбываюцца ў слімаку: 1) падзел гукаў рознай частаты па месцы іхнягаіх найбольшага ўплыву на асноўную мембрану слімака, 2) ператварэнне рэцэпторнымі клеткамі механічных ваганняў у нервовую ўзрушанасць. Гукавыя ваганні, якія паступаюць ва ўнутранае вуха праз авальнае вакно, перадаюцца перылімфе, а ваганні гэтай вадкасці прыводзяць да зрушэння асноўнае мембраны. Ад вышыні гуку залежыць вышыня слупа вагальнай вадкасці і адпаведна месца найбольшага зрушэння асноўнай мембраны: гукі высокай частаты даюць найбольшы эфект на пачатку асноўнай мембраны, а нізкіх частотаў — даходзяць да вяршыні слімака. Такім чынам, пры розных па частаце гуках узбуджаюцца розныя валасковыя цэлі і розныя нервовыя валокны, т.б. здзяйсняецца прасторавы код. Павелічэнне моцы гуку прыводзіць да павелічэння ліку ўзбуджаных валасковых цэляў і нервовых валокнаў, што дазваляе адрозніваць інтэнсіўнасць гукавых ваганняў. Валасінкі рэцэпторных клетак унураныя ў покрыўную мембрану. Пры ваганнях асноўнай мембраны пачынаюць ссоўвацца валасковыя клеткі, якія змешчаныя на ёй, і іхнія валасінкі механічна раздражняюцца покрыўнай мембранай. У выніку ў валасковых рэцэптарах узнікае працэс узрушанасці, які па аферэнтных валокнах накіроўваецца да нейронаў спіральнага вузла слімака і далей у ЦНС. Адрозніваюць косткавую і паветраную праводнасць гуку. У звычайных умовах у чалавека пераважае паветраная праводнасць — правядзенне гукавых ваганняў праз вонкавае і сярэдняе вуха да рэцэптараў унутранага вуха. У выпадку косткавай праводнасці гукавыя ваганні перадаюцца праз косткі чэрапа непасрэдна слімаку (напрыклад, пры ныранні, падводным плаванні).