Слуцкі пояс: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Xqbot (размовы | уклад)
др r2.7.3) (робат зьмяніў en:Pas kontuszowy (sash) на en:Pas kontuszowy
дапаўненне
Радок 1:
[[Выява:Polish noblemen scarf 18th century.jpg|250px|thumb|Слуцкі пояс]]
[[Выява:Belarus-Minsk-Maksim Bahdanovich Museum 3.jpg|міні|Слуцкі пояс і [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 года|Трэці Літоўскі Статут]]]]
 
'''СлуцкіСлуцкія пояспаясы'''   вырабы ручнога ткацтва ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], элемент багатагатрадыцыйнага параднага мужчынскага [[касцюмстрой|строю]]а польскай[[шляхта|шляхты]]. іНазва беларускайпаходзіць ад назвы горада [[ШляхтаГорад Слуцк|шляхтыСлуцк]] у Беларусі, дзе іх ткалі на [[Слуцкая мануфактура шаўковых паясоў|мануфактуры шаўковых паясоў]]. ЛічыўсяЗмяшчаліся на [[кунтуш]]ы (пояс складваўся ўдвая на ўсёй даўжыні). Пояс лічыўся прыкметай высакароднага паходжання і яго наяўнасць паказвала на дабрабыт уладальніка., Назвапаясы паходзіцьмелі адвялікі назвыкошт горадаі [[Слуцк]]перадаваліся ў Беларусіспадчыну.
 
Паясы, падобныя слуцкім, выраблялі таксама ў [[Горад Гродна|Гродне]], [[Горад Нясвіж|Нясвіжы]], [[Гарадскі пасёлак Ружаны|Ружанах]], [[Горад Кракаў|Кракаве]], [[Горад Ліпкаў|Ліпкаве]] і Кабылках пад [[Горад Варшава|Варшавай]], а таксама ў [[Францыя|Францыі]]<ref>Дзіна Трызна. Слуцкія паясы // {{Літаратура/ЭГБ|6-2к}} С. 355.</ref>.
Слуцкія паясы ткалі з тонкіх шаўковых, залатых і сярэбраных нітак. Даўжыня пояса дасягала ад 2 да 4,5 метраў, а шырыня ад 30 да 50 см. Паясы ўпрыгожваліся па краях - узорнай аблямоўкай, а канцы - пышным, галоўным чынам раслінным арнаментам, у якім народныя ўзоры спалучаліся з усходнімі матывамі. У слуцкага пояса не было адваротнага боку, усе бакі з'яўляліся асабовымі. Паясы вырабляліся аднабаковым (са зваротным бокам), двухбаковыя. Найбольш каштоўнымі лічыліся чатырохбаковыя слуцкія паясы - кожны бок пояса быў падзелены на дзве часткі з рознымі колерамі, пояс складваўся ўдвая. Канцы паясы мелі складаны арнамент, часцей з дзвюма матывамі: часцей за ўсё - авал, акружаны лісцем са сцяблом і кветкамі. У куце пояса з абодвух бакоў ткалі метку на стараславянскай і лацінскай мовах (Слуцк, У горадзе Слуцку, Зроблена ў Слуцку). Канцы паясы часам абшывалі махрамі. Слуцкія паясы павязвалі зверху [[кунтуш]]а - мужчынскай верхняй вопраткі, да поясу мацавалі зброю.
 
Тэхналогіі ткацтва, якія выкарыстоўваліся пры вытворчасці слуцкіх паясоў, цяпер страчаны.
У другой палове XIX — пачатку XX стагоддзя слуцкія паясы становяцца прадметам калекцыявання. Іх збіраюць музеі і прыватныя асобы. Паясы сталі вывучацца як вырабы мастацкага ткацтва.
 
== Гісторыя ==
Тэхналогіі ткацтва, якія выкарыстоўваліся пры вытворчасці слуцкіх паясоў, цяпер страчаны.
Спярша як і нясвіжскія, Слуцкія паясы капіявалі ўзоры, прывезеныя з [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]], потым пачалі ўлучаць у арнамент нацыянальныя матывы, кветкі мясцовай флоры — [[васілёк|валошкі]], [[незабудка|незабудкі]] і інш. 3 [[1750-я|1750-х]] у Нясвіжскай, пазней у Слуцкай мануфактуры працаваў вядомы майстар з горада [[Горад Станіславаў|Станіславаў]] ([[Украіна]]) [[Ян Маджарскі]], які распрацаваў новы тып пояса — Слуцкі, назва якога зрабілася сінонімам усіх доўгіх шаўковых паясоў. Сувязі з усходнімі ўзорамі страчваліся.
 
Па [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцім падзеле Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) асартымент паясоў скараціўся. Па здушэнні [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстання]] ([[1830]]—[[1831]]) улады [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] забаранілі нашэнне традыцыйнага строю шляхты, у выніку чаго паясы паступова выйшлі з ужытку. У [[1848]] вытворчасць спынілася ў сувязі з закрыццём мануфактуры<ref name="k">Іна Наркевіч. [http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&id=1425 Квітнеюць серабром і золатам слуцкія паясы] // «Культура» № 21 (839), [[2008]].</ref>.
 
У 2-й палове [[19 стагоддзе|XIX]] — пачатку [[20 стагоддзе|XX]] стст. Слуцкія паясы зрабіліся прадметам калекцыявання. Іх збіралі музеі і прыватныя асобы. У гэты час паясы пачалі вывучацца як вырабы мастацкага ткацтва. Значную калекцыю сабраў расійскі калекцыянер Пётр Шчукін (цяпер захоўваеццца ў Дзяржаўным гістарычным музеі Расіі), невялікая калекцыя ёсць у [[Горад Новачаркаск|Новачаркаску]], у Музеі казацтва.
 
У наш час у розных музеях Беларусі захоўваюцца не больш як 20 паясоў, пераважна ў фрагментах. Калекцыю колішняй Дзяржаўнай карціннай галерэі з 48 паясоў (32 з іх — з нясвіжскага збору Радзівілаў) вывезлі ў Германію ў [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]], калекцыя [[Беларускі дзяржаўны музей|Беларускага дзяржаўнага музея]] з 21 пояса таксама была страчаная (6 паясоў з яе перайшлі да Дзяржаўнага гістарычнага музея ў [[Горад Мінск|Мінск]] на сталае захоўванне ў [[1927]], а ў паваенны час — у [[1968]] Мінскаму абласному краязнаўчаму музею ў [[Горад Маладзечна|Маладзечне]], Заслаўскаму краязнаўчаму музею ў [[1978]] і сталічнаму музею Максіма Багдановіча ў [[1989]]). Лёс паясоў, перададзеных у даваенны час, пакуль невядомы. Пошукі іх не далі вынікаў.
 
== Апісанне ==
[[Выява:2010. Stamp of Belarus 05-2010-03-15-bl.jpg|міні|Паштовы блок «Слуцкія паясы»]]
 
СлуцкіяТкаліся паясы ткаліўручную з тонкіх шаўковых, залатых і сярэбраныхсрэбных нітак. Даўжыня пояса дасягала ад 2 да 4,5 метраў, а шырыня ад 30 да 50  см. Паясы ўпрыгожваліся паНа краях -упрыгожваліся узорнайўзорнай аблямоўкай, а канцына -канцох — пышным, галоўным чынам раслінным арнаментам, у якім народныя ўзоры спалучаліся з усходнімі матывамі. УНе слуцкага пояса не быломелі адваротнага боку, усе бакі з'яўлялісябылі асабовыміасабнымі. ПаясыВырабляліся вырабляліся аднабаковымаднабаковымі (са зваротным бокам), двухбаковыядвухбаковымі. Найбольш каштоўнымі лічыліся чатырохбаковыя слуцкія паясы - — кожны бок пояса быў падзеленыпадзяляўся на дзведзьве часткі з рознымі колерамі, пояс складваўся ўдвая. Канцы паясыпояса мелі складаны арнамент, часцей з дзвюмадвума матывамі: часцей за ўсё - авал, акружаныаточаны лісцем са сцяблом і кветкамі., Уякія куце поясавыходзяць з абодвухзямлі бакоўці ткаліз метку на стараславянскайвазаў, і лацінскайбукеты мовахкветак (Слуцк,з Ухвалепадобным горадзе Слуцку, Зроблена ў Слуцку)аблямаваннем. Канцы паясыпояса часам абшывалі махрамі. Слуцкія паясы павязвалі зверху [[кунтуш]]а - мужчынскай верхняй вопраткі, да поясу мацавалі зброю.
 
У куце пояса з абодвух бакоў ткалі метку на стараславянскай і лацінскай мовах (''Слуцк, У горадзе Слуцку, Зроблена ў Слуцку'')<ref>Дзіна Трызна. Слуцкія паясы // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 596.</ref>.
 
== Некаторыя майстры ==
Радок 30 ⟶ 45:
}}</ref>.
* Барсук Фама — кіраўнік слуцкай мануфактуры (1807-44). У перыяд яго кіраўніцтва разам са слуцкімі паясамі выпускаліся залататканыя і ўзорыстыя тканіны<ref name="БС"/>.
 
== Галерэя ==
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="На партрэтах шляхты" perrow="4">
Выява:Tadevuš Bahdanovič. Тадэвуш Багдановіч.jpg|Тадэвуш Багдановіч
Выява:Jazep Žagiel. Язэп Жагель.jpg|Язэп Жагель
Выява:Ihnaci Zaviša. Ігнаці Завіша.jpg|[[Ігнаці Завіша]]
Выява:Vojciech Pusłoŭski. Войцех Пуслоўскі (V. Vańkovič, XIX).jpg|Войцех Пуслоўскі
</gallery></center>
 
== Цікавыя факты ==
* Насуперак вершу [[Максім Адамавіч Багдановіч|Максіма Багдановіча]] паясы ткалі толькі мужчыны: працэс ткацтва вымагаў значных фізічных выдаткаў. Існуе нават легенда, што калі жанчына да іх дакранецца, то ўсе срэбныя ніткі пацямнеюць<ref name="k"/>.
 
{{зноскі}}
Радок 40 ⟶ 66:
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Slutsk sashes}}
* [http://news.tut.by/culture/275526.html Чаму нашыя слуцкія паясы зачыненыя ў музейных сейфах?]
{{пачатак артыкулу}}