Іран: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др робат дадаў: mg:Iran |
арфаграфія |
||
Радок 9:
|Назва гімна =سرود ملی اﻳﺭﺍﻥ
|Аўдыё =
|Форма
|Дзяржаўная рэлігія =[[іслам]] [[шыізм|шыіцкага]] толку
|lat_dir = N|lat_deg = 32|lat_min = 29|lat_sec = 46
Радок 58:
|Заўвагі =
}}
'''Ісламская Рэспубліка Іран''', ('''Іран''') — дзяржава размешчаная на стыку [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]], [[Закаўказзе|Закаўказзя]], [[Цэнтральная Азія|Цэнтральнай]] і [[Паўднёвая Азія|Паўднёвай Азіі]]. Плошча тэрыторыі — 1 648 тыс. км². Працягласць берагавой лініі на [[Каспійскае мора|Каспійскім моры]] і ў [[Персідскі заліў|Персідскім заліве]] — звыш 2440 км. Працягласць сухапутнай граніцы — 5440 км. На поўначы Іран гранічыць з [[Арменія]]й (35 км), [[Азербайджан]]ам (611 км) і [[Туркменістан]]ам (992 км); на захадзе — з [[Турцыя]]й (499 км) і [[Ірак]]ам (1458 км); на ўсходзе — з [[Пакістан]]ам (909 км) і [[Афганістан]]ам (936 км). Звыш паловы паверхні краіны занятыя горамі (вышэйшая кропка — патухлы вулкан Дэмавенд вышынёй 5604 м). Ворныя землі складаюць 10 % плошчы Ірана; лясамі пакрыта 7 %. Сталіца (з 1785) — [[Тэгеран]] (каля 12 млн жыхароў). Іншыя буйныя гарады: [[горад Мешхед|Мешхед]] (1,7 млн.), [[горад Ісфахан|Ісфахан]] (1,5 млн.), [[горад Тэбрыз|Тэбрыз]] (больш 1 млн.), [[горад Шыраз|Шыраз]] (каля 1 млн.). Афіцыйная мова — [[персідская мова|персідская]]. Нацыянальнае свята — угодкі перамогі Ісламскай рэвалюцыі 1979 года — адзначаецца 11 лютага. Афіцыйны выходны дзень — пятніца, аднак вялікая частка дзяржаўных устаноў не працуе таксама ў чацвер. Грашовая адзінка — рыял, рыначны курс на пачатак 2008 складаў каля 9400 рыялаў за 1 дол. ЗША.
Афіцыйнае летазлічэнне вядзецца па мусульманскім каляндары т.зв. «сонечнай хіджры» (с.х.): год пачынаецца 21 сакавіка (у высакосныя гады — з 20 сакавіка) і сканчаецца 20 сакавіка (20 сакавіка 2008 г. наступіў 1387 с.х.). Для шэрагу мусульманскіх святаў даты разлічваюцца па т.зв. «Месячнай хіджры» (м.х.).
Радок 85:
== Насельніцтва ==
Паводле апошніх іранскіх ацэнак, у ІРІ пражывае 69 млн чалавек, у тым ліку 70 % — у гарадах. Больш паловы насельніцтва Ірана складаюць персы, за імі прытрымліваюцца азербайджанцы (27 %), курды (5 %), луры, арабы, туркмены, белуджы, армяне, прадстаўнікі іншых нацыянальнасцей.
Абсалютная большасць насельніцтва — мусульмане (99 %). Афіцыйная рэлігія — іслам шыіцкага толку (каля 89 % мусульман Ірана — шыіты, астатнія — суніты). Каля 80 тыс. чал. іранцаў (этнічныя армяне) вызнаюць хрысціянства нестарыянскага толку, прыкладна 25-35 тыс. — зараастрызм, 20 тыс. — іудаізм.
У раёнах кампактнага пражывання азербайджанцаў распаўсюджана азербайджанская мова (афіцыйнага статусу не мае).
Радок 146:
== Эканоміка ==
Іран размешчаны на скрыжаванні стратэгічна важных гандлёвых маршрутаў паміж Еўропай і Азіяй, займае чацвёртае месца ў свеце па выведаных запасах нафты і другое — па запасах прыроднага газу, з'яўляецца другім па значэнні экспарцёрам нафты ў ОПЕК. Прыбыткі Ірана ад продажу нафты дасягаюць 80 % ад усіх экспартных прыбыткаў краіны, забяспечваюць палову дзяржаўнага бюджэту і, па розных адзнаках, да 20 % ВУП. Іран таксама багаты такімі карыснымі выкапнямі як вугаль, хром, медзь, жалезная руда, свінец, марганец, цынк і сера.
Паводле афіцыйных дадзеных, прырост ВУП у 1386 с.х. (з сакавіка 2007 па сакавік 2008) склаў 5,3 %. Улічваючы высокую ступень залежнасці іранскай эканомікі ад экспарту нафты, урад ІРІ ў рамках 4-га пяцігадовага плану сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны (2005/06-2009/10) прымае меры па развіцці ненафтавага сектару народнай гаспадаркі. Сярэднядушавы нацыянальны прыбытак ацэньваецца ў 1800 дол. ЗША. Сярэдні ўзровень інфляцыі ў краіне (па афіцыйных дадзеных) склаў 18,4 % (па неафіцыйных — звыш 30 %).
Іран уваходзіць у лік прамыслова-аграрных краін, якія развіваюцца пры гэтым яго сацыяльна-эканамічнае і валютна-фінансавае становішча па-ранейшаму застаецца досыць няўстойлівым і находзіцца ў моцнай залежнасці ад экспартнай выручкі нафтавай і газавай прамысловасці. Нафтагазавы сектар Ірана патрабуе тэхнічнага пераабсталявання, укаранення новых тэхналогій і значных замежных інвестыцыях.
Беспрацоўе, якая ахоплівае 11 % адсоткаў працаздольнага насельніцтва краіны (сярод моладзі, па неафіцыйных дадзеных — да 25-30 %), з'яўляецца найбольш вострай сацыяльнай праблемай сучаснага Ірана. Па падліках урада, для эфектыўнага рашэння гэтага пытання штогадовы прырост ВУП павінен складаць не менш 8 %, што дазволіць ствараць парадку 900 тыс. новых працоўных месцаў.
== Дачыненні з Беларуссю ==
| |||