Каза свойская: Розніца паміж версіямі

'''КазаКаза́ свойская''' (''Capra aegagrus hircus'') — [[Парнакапытныя|парнакапытная]] [[Жвачныя|жвачная]] [[Жывёлы|жывёла]] сямейства [[Пустарогія|пустарогіх]]. Адна з першых прыручаных чалавекам[[чалавек]]ам жывёл. Аб'ект козагадоўлі.

Паходзіць ад дзікіх [[Безааравы казёл|безааравых]] і вінтарогіх казлоў, а таксама вымерлага віду ''Capra prisca''. Масць разнастайная, найчасцей светлых адценняў. [[Маса]] дарослых казлоў 60-6560—65, матак — 40 кг.

Козы непатрабавальныя да ўмоў утрымання, маюць высокую ўстойліваецьўстойлівасць да захворванняў. Яны параўнальна скараспелыя, шматплодныя, добра акліматызуюцца ў разнастайных умовах.

Дзякуючы добра развітому стрававальнаму тракту пераварваюць корм, багаты клятчаткай[[клятчатка]]й (да 65 %). У іх лепшы, чым у [[карова|кароў]], абмен рэчываў: спажываюць у суткі 6-106—10 % сухога рэчыва корму (у адносінах да масы цела), а каровы толькі 2,5-35—3 %. Па біялагічных уласцівасцях козы падобны на [[Авечка свойская|авечак]], асабліва спосабам выкарыстання раслінных кармоў, велічынёй, будовай зубоў і іх узроставай зменлівасцю, працягласцю жыцця, тэрмінам плоданашэння, агульнай марфалогіяй скурна-валасянога покрыва і іншымі прыкметамі.

Козы добра пасуцца як невялікімі групамі, так і паасобку на невялікіх участках, добра выкарыстоўваюць пашу на прывязі. На доўгай вяроўцы або ланцугу[[ланцуг]]у, прымацаванымі адным канцом да стальнога штыра, забітага ў зямлю, а другім да ашыйніка казы, яны могуць пасвіцца некалькі дзён у залежнасці ад прадукцыйнасці ўчастка.

Працягласць гаспадарчага выкарыстання коз 7-97—9 гадоў, палавая спеласць з 5-75—7 мес. Але ранняя сукознасць адмоўна адбіваецца на арганізме жывёлы, таму ў першую злучку іх пажадана пускаць у 1,5 года. Пуховыя і малочныя козы прыносяць па 2-32—3 казляняці за адно казленне. Шэрсныя козы ў разліку на 100 матак прыносяць менш казлянят. У коз шматкамерны [[страўнік]], прыстасаваны да ператраўлівання самых грубых кармоў. Козы ахвотна паядаюць драўняны корм, якім можна замяніць у іх рацыёне да 50 % і нават больш грубых кармоў.

Ад коз можна атрымліваць каштоўную прадукцыю і перш за ўсё [[малако]] — дыетычны прадукт, асабліва важны для дзяцей і хворых на страўнікава-кішачныя захворванні. Сярэдні ўдой малочных парод 450—500 [[Кілаграм|кг]], тлустасць малака 3,8-48—4,5 [[Працэнт|%]]. 3 яго можна зрабіць масла, [[сыр]], [[тварог]], сыраквашу, [[кефір]] і іншыя прадукты, яно лепш засвойваецца, чым каровіна. У дзяцей, якія рэгулярна п'юць казінае малако, знікаюць страўнікава-кішачныя захворванні, павялічваецца маса, павышаецца гемаглабін у крыві, паляпшаюцца ўсе жыццёва важныя працэсы.

Шэрснае покрыва ў коз шэрсных парод складаецца з аднародных валокнаў, якія ўтвараюць коскі даўжынёй 15-1815—18 см, у пуховых і малочных — з восцяў і пуху. Настрыг воўны 3-63—6 кг, начос пуху з пуховых коз да 0,5 кг. Казіны пух — прамысловая сыравіна, найтанчэйшае валакно жывёльнага паходжання, якому ўласцівы высокія прадзільныя і валкоўныя якасці, лёгкасць, эластычнасць, адносная трываласць і малая цеплаправоднасць. 3 яго вырабляюць хусткі, ажурныя шалі «павуцінка», паланціны і інш. У сумесі з тонкай мерыносавай воўнай і ў чыстым выглядзе казіны пух можна выкарыстаць на выраб трыкатажу[[трыкатаж]]у і фетру лепшых гатункаў. Для аднароднай паўтонкай воўны (махер) коз ангорскай пароды характэрна трываласць, пругкаць, люстрынавы бляск, эластычнасць.

Высока трывалыя, эластычныя, маларасцяжныя [[Скура|скуры]] коз (казліна) — лепшая сыравіна для вырабу каштоўных гатункаў скуры. [[Мяса]] і сала (казляціна) па пажыўнасці і смакавых якасцях блізкае да бараніны, ужываюцца ў ежу ў натуральным выглядзе і перапрацоўваюцца ў мясныя прадукты. Пабочныя прадукты козагадоўлі: рогі (з іх выточваюць розныя вырабы), капыты (для варкі [[Клей|клею]]), косці (перарабляюць на мінеральную падкормку). Казіны гной па сваіх якасцях не горшы за каровін.