Тамаш Макоўскі: Розніца паміж версіямі

Тамаш Макоўскі выгравіраваў першую дакладную карту [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]] (каля 1603, захавалася 2-е выд., [[1613]], [[Амстэрдам]]), да якой склаў тлумачальны тэкст, даў агульную характарыстыку краюкрая (захоўваецца ў бібліятэцы Вільнюскага ўніверсітэта). Арыгінал тэкста да карты захоўваецца ўва універсітэцкайўніверсітэцкай бібліятэцы горада [[Упсала]] уў [[Швецыя|Швецыі]]. Аўтар гравюр да кніг «ПэрэгрынацыяПерэгрынацыя, або Паломніцтва ў Святую зямлю» М. К. Радзівіла (1601, Брунсберг), «Гіпіка» [[Крыштаф Мікалай Мікалаевіч Дарагастайскі|К. Дарагастайскага]] (1603, [[Кракаў]]; 1620, [[Познань]]), да «Панегірыка братоў Скарульскіх — Яна, Захара і Мікалая» (1604, [[Нясвіж]]), «Панегірыка Казіміру» (1610, [[Вільня]]).

Першай з вядомых зараз значных работ графіка з'яўляецца карта [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]], створаная ў канцы [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] па ініцыятыве [[М. К. Радзівіл Сіротка|М. К. Радзівіла (Сіроткі)]]. Вядома, што ў яе выкананні акрамя Т. Макоўскага прымалі ўдзел яшчэ некалькі майстроў, паколькі работа, якая працягвалася каля 20 гадоў (да 1595), патрабавала вялікіх намаганняў, звязаных з фіксацыяй асобных месц, відаў гарадоў і мястэчак, нарэшце — з гравіраваннем сабранага выяўленчага матэрыялу. Безумоўна, Т. Макоўскі выкарыстоўваў ужо існуючыя работы, напрыклад карты [[І. Мюнцэр]]а (1493), М. Кузанскага (1520), А. Паграбкі (1580-ыя), дзе былі паказаны землі Вялікага Княства Літоўскага. Выкананая Т. Макоўскім карта друкавалася за мяжой. Першы раз — магчыма, у [[Гданьск]]у ці [[Аўгсбург]]у (1603). Потым яна была паўторана ў [[Амстэрдам]]е ў майстэрні В. Блауа (1613).

===«ПэрэгрынацыяПерэгрынацыя, або Паломніцтва Ясна Асветленага Князя Ягамосці Мікалая Крыштофа Радзівіла ў Святую Зямлю»===

Другой важнай у мастацкіх адносінах працай Т. Макоўскага з'яўляюцца афармленне і ілюстрацыі да кнігі М. К. Радзівіла (Сіроткі) «ПэрэгрынацыяПерэгрынацыя, або Паломніцтва Ясна Асветленага Князя Ягамосці Мікалая Крыштофа Радзівіла ў Святую Зямлю» аб падарожжы гаспадара Нясвіжа ў Іерусалім у 1582—84 г. Кніга была надрукавана ў г. Брунсберг (1601, Прускае герцагства, сучасны г. [[Бранёва]], Польшча). Тытульны ліст «ПэрэгрынацыіПерэгрынацыі...» Т. Макоўскі вырашыў у выглядзе партала, у абрамленні элементаў якога змешчаны тэкст і выяўлены іерусалімскі крыж як важная адзнака здзейсненага вандравання князя. У кнізе ўсё стрымана і лаканічна. Выявы ідуць за тэкстам, адлюстроўваючы яго змест, але з вялікай ступенню фантастычнасці. Верагодна, у карыстанні Т. Макоўскага меліся падобнага зместу кнігі аб вандраваннях еўрапейцаў у далёкія землі, адкуль ён мог запазычыць асобныя ілюстрацыі, інтэрпрэтуючы ці нават паўтараючы іх.

Калі гравюры «ПэрэгрынацыіПерэгрынацыі...» яшчэ характарызуюцца некаторай аматарскай няўпэўненасцю, вызначанай тэхнічнай недасканаласцю, то наступныя работы Т. Макоўскага паказваюць значна ўзросшы яго прафесіяналізм і майстэрства. 3 відавочнасцю гэта адлюстроўваецца ў выявах «Панегірыка братоў Скарульскіх» (1604), створанага ў Нясвіжы ў гонар прызначэння М. К. Радзівіла (Сіроткі) на пасаду віленскага ваяводы.<ref name="Лазука 2010">Лазука (2010)</ref>

[[File:Kryštap Darahastajski - Крыштап Дарагастайскі. Hippica 1.jpg|thumb|Ілюстрацыі да кнігі «Гіпіка, альбо Кніга пра коней» К.&nbsp; Дарагастайскага (Кракаў, 1603)]]

Не менш значнай работай з'яўляюцца ілюстрацыі да выдання: «Гіпіка, альбо Кніга пра коней» (1603, [[Кракаў]]). Яго аўтарам быў [[Крыштаф Дарагастайскі]]. Па сутнасці гэта быў дапаможнік па конегадоўлі, дзе змяшчаліся звесткі пра гісторыю коннай язды, пароды коней, іх развядзенне і выездку, апісанні збруі, нават патрабаванні да стайні і ветэрынарныя рэкамендацыі. Хутчэй за ўсё малюнкі, а потым і гравюры да кнігі Т. Макоўскі рабіў па накідах і парадах К. Дарагастайскага. Наўрад ці ў мастака меліся настолькі грунтоўныя веды ў гэтай галіне. Асноўную частку мастацкага вырашэння «Гіпікі» складаюць выявы [[конь свойскі|коней]], пароды якіх асабліва італьянскіх, цаніў заказчык. У іх пераважае амаль аднолькавае кампазіцыйнае вырашэнне: рэльефна трактаваныя фігуры жывёл паказаны ў дынамічных рухах, постаці выразна чытаюцца на фоне неба і панарамных пейзажных відаў. Майстэрства Т. Макоўскага знайшло адлюстраванне не толькі ў прафесійнай гравіроўцы, рэалістычнасці, уважлівых адносінах да перадачы дэталяў, але і ў тым, што ў кожнай ілюстрацыі мастак знаходзіць новыя выраз-ныя пластычныя рашэнні. Выявы дапаўняюць шматлікія варыянты конскай збруі, якія набываюць выгляд своеасаблівага дэкору, абрамляючы фігуры коней. Т. Макоўскаму ўдалося аб'яднаць чыста прыкладны характар ілюстрацый і свае мастацкія погляды аб прыгажосці навакольнага асяроддзя, прыроды ў мнагастайнасці яе праяўленняў.<ref> name="Лазука (2010)<"/ref>

У друкарні Віленскай езуіцкай акадэміі ў 1610 была выканана яшчэ адна значная работа Т. Макоўскага — афармленне і ілюстрацыі да кнігі «Натхнёны абаронца айчыны Казімір» («Панегірык Казіміра»). Кніга напісана [[Геранім Більдзюкевіч|Геранімам Більдзюкевічам]] з нагоды кананізацыі ў 1602 [[Казімір Ягайлавіч|Казіміра Ягелончыка]] і нараджэння ў 1609 каралевіча Яна Казіміра. Ініцыятарам выдання быў М. К. Радзівіл (Сіротка). Мастацкую частку кнігі складаюць тытульны ліст, 24 эмблемы-сімвалы і герб маці наследніка — каралевы Канстанцыі. Як і ў «Панегірыку братоў Скарульскіх», тут выкарыстаны матыў эдыкулы, па баках якой на фоне калон выяўлены персаніфікаваныя ўвасабленні важных маральных вартасцяўвартасцей улады — «Бескарыслівасці» і «Пастаянства».