Вікіпедыя

Рада Беларускай Народнай Рэспублікі: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
(удзельнік выдалены)
др (выдаленае кароткае апісанне змен)
(удзельнік выдалены)
(выдаленае кароткае апісанне змен)
Радок 1:
[[File:Flag of Belarus (1991-1995).svg|thumb|border|Сцяг Беларускай Народнай Рэспублікі]]
'''Рада Беларускай Народнай Рэспублікі''', '''Рада БНР''' — вышэйшы кіраўнічы орган [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]. З [[5 студзеня]] [[1919]] дзейнічае на эміграцыі. Узначальваецца Старшынём Рады БНР.
'''Рада Беларускай Народнай Рэспублікі''', '''Рада БНР''' — найвышэйшы кіраўнічы орган [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]], які з [[1919]] г. дзейнічае на эміграцыі і яўляе сабой адну з ключавых палітычных арганізацый беларускай дыяспары. Рада БНР захоўвае фармальна-працэдурную пераемнасць з радай [[Першы Усебеларускі з'езд|Першага Ўсебеларускага кангрэса]] 1917 г. і па стану на 2012 год з'яўляецца самым старым у свеце «[[урад у выгнанні|урадам у выгнанні]]»<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Government_in_exile#Current_governments_in_exile</ref>.
 
==Гісторыя дзейнасці ў 1917-1919==
== Функцыі і склад Рады ==
''Падрабязней глядзі артыкул [[Беларуская Народная Рэспубліка]]''
Першапачаткова была створана Рада І Усебеларускага Кангрэса. У яе склад уваходілі члены Выканаўчага камітэта Савета Кангрэса. Далей Рада была папоўнена прадстаўнікамі мінскага самакіравання і нацыянальных меншасцяў. Колькась яе дасягнула 71 раднага.
 
===Утварэнне Рады БНР. Першая і Другая Ўстаўныя граматы===
{{Вікікрыніцы|Часовая канстытуцыя БНР#Статут Рады Беларускае Народнае Рэспублікі}}
Рада вядзе свае вытокі ад Рады [[Першы Усебеларускі з'езд|І Усебеларускага Кангрэса]], які адбыўся ў Мінску ў снежне 1917 года і сабраў 1872 дэлегаты з усіх рэгіёнаў Беларусі. Нягледзячы на разгон Кангрэса з боку бальшавікоў, дэлегатам атрымалася афіцыйна прызнаць Раду «найвышэйшаю ўстановаю краю», даручыўшы ёй «усю паўнату ўлады на Беларусі».
Пасля зацвяржэння [[11 кастрычніка]] [[1918]] года [[Часовая канстытуцыя БНР|Часовай канстытуцыі]], склад рады вызначаны 3 Разделам.
 
Пасля таго, як органы савецкай улады ([[Аблвыкамзах]] і Савет Народных Камісараў Заходняй вобласці і фронту) былі вымушаныя пакінуць [[Мінск]], [[19 лютага]] [[1918]] Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага з'езда ў сваім загадзе №1 абвясціў, што «ўзяў уладу ў свае рукі».
Паводле Другой Устаўнай граматы і Часовай Канстытуцыі, Рада БНР з'яўлялася чаовай вышэйшай заканадаўчай уставаю. Ей належала права прымаць законы, зацвяржаць урад – [[Народны сакратарыят, БНР|Народны сакратарыят]] (далей – [[Рада народных міністраў БНР]])
 
[[Файл:Government of BNR.jpg|thumb|Першы склад Народнага сакратарыяту БНР]]На наступны дзень, [[20 лютага]], была выдадзеная [[Першая Устаўная грамата]] да народаў Беларусі, у якой Выканаўчы камітэт абвясціў сябе часовай уладай Беларусі «для кіравання і склікання, як мага хутчэй, Устаноўчага сойму», а выканаўчую ўладу перадаў [[Народны сакратарыят, БНР|Народнаму сакратарыяту Беларусі]].
==Утварэнне Рады БНР==
Пасля разгону балышвікамі [[Першы Усебеларускі з'езд|Усебеларускага з'езда]] частка яго дэлегатаў [[18 снежня]] [[1917]] сабраліся ў Мінскім дэпо Лібава-Роменскай чыгункі і прызналі Раду з'езда «найвышэйшаю ўстановаю краю», даручыўшы ёй «усю паўнату ўлады на Беларусі». Прэзідыум з'езда быў пераўтвораны ў Прэзідыум Рады і дапоўнены намеснікам старшыні і двума сакратарамі. Прадпісвалася «папоўніць Раду дэлегатамі зямляцтваў. [[21 снежня]] 1917 замест Прэзідыума створаны Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага з'езда. Пасля таго, як [[Аблвыкамзах]] і Савет Народных Камісараў Заходняй еобласці і фронту вымушаны бьші пакінуць [[Мінск]], [[19 лютага]] [[1918]] Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага з'езда ў загадзе №1 абвясціў, што «ўзяў уладу ў свае рукі». У [[Першая Устаўная грамата|Першай Устаўнай грамаце]] да народаў Беларусі ([[20 лютага]] 1918) Выканком абвясціў сябе часовай уладай Беларусі «для кіравання і склікання, як мага хутчэй, Устаноўчага сойму», а выканаўчую ўладу перадаў [[Народны сакратарыят, БНР|Народнаму сакратарыяту Беларусі]]. [[9 сакавіка]] 1918 Выканком Рады Усебеларускага з'езда вьшаў Другую Устаўную грамату да народаў Беларусі, паводле якой абвяшчалася [[Беларуская Народная Рэспубліка]] (БНР). [[18 сакавіка]] 1918 на пленарным пасяджэнні Рада Усебеларускага з'езда перайменавана ў Раду БНР.
 
[[9 сакавіка]] 1918 Выканкам Рады Усебеларускага з'езда выдаў [[Другая Устаўная грамата|Другую Устаўную грамату]] да народаў Беларусі, паводле якой абвяшчалася [[Беларуская Народная Рэспубліка]] (БНР). [[18 сакавіка]] 1918 на пленарным пасяджэнні Рада Усебеларускага з'езда была перайменаваная ў Раду БНР.
У Раду БНР ўвайшлі вядомыя дзеячы беларускага нацшнальна-вызваленчага руху [[Антон Аўсянік|А. Аўсянік]], [[П. Бадунова]], [[Я. Варонка]], [[Т. Грыб]], [[К. Езавітаў]], [[В. Захарка]], [[Лявон Заяц|Л. Заяц]], [[Макар Краўцоў|М. Краўцоў]], [[П. Крачэўскі]], [[Я. Лёсік]], [[Я. Мамонька]], [[С. Рак-Міхайлоўскі]], [[Я. Серада]], [[А. Смоліч]], [[Б. Тарашкевіч]] і інш. Старшынём Рады БНР стаў былы старшыня Прэзідыума Усебеларускага з'езда Серада. У склад Рады БНР былі кааптаваны 6 прадстаўнікоў [[Віленская беларуская рада|Віленскай беларускай рады]] (ВБР): [[В. Ластоўскі]], [[А. Луцкевіч]], [[І. Луцкевіч]], [[Я. Станкевіч]], [[Дамінік Сямашка|Д. Сямашка]], Я. Туркевіч, а таксама прадстаўнікі нацыянальных меншасцей, земстваў і гарадоў. Па стане на 25 сакавіка 1918 налічвалася 77 членаў Рады: 36 абраны на Усебеларускім з'ездзе, 6 — ад ВБР, 15 — ад нацыянальных меншасцей, 10 — ад земстваў, 10 — ад гарадоў. Прадстаўнікі земстваў, гарадоў, рускай, польскай і часткова яўрэйскай нац. меншасцей далучыліся да Рады на антыбальшавіцкім і антысавецкім грунце. Ёсць іншыя звесткі, згодна з якімі прадстаўнікі ВБР не былі кааптаваны ў Раду БНР, і яна складалася з 71 члена.<ref>ЭГБ, Т.6, кн.1.</ref>
 
У Раду БНР ўвайшлі вядомыя дзеячы беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, у тым ліку:
==Дзейнасць Рады БНР (1918-21)==
[[19 сакавіка]] 1918 Рада прыняла палажэнне аб вярхоўнай уладзе БНР, у якой абвяшчалася, што ніводзін закон не будзе мець сілы без зацвярджэння яго Радай БНР. У складзе Рады дзейнічалі камісіі, у перыяд паміж пленарнымі пасяджэннямі працаваў Прэзідыум Рады БНР. Фракцыя [[БСГ|Беларускай сацыяілістычнай грамады (БСГ)]], якая дамінавала ў Радзе, ускладала на яе функцыі парламента. А. Луцкевіч у 1928 характарызаваў яе як «прадпарламент». Дакладнага падзелу заканадаўчай і выканаўчай улады ў БНР не было. Члены Рады і нават нам. старшыні і сакратар Рады (напр., [[А. Смоліч]] і [[В. Захарка]]) прызначаліся пазней міністрамі. У 1918 у Радзе існавалі 2 плыні: аўтанамісцкая і незалежніцкая. Аўтанамісты (прадстаўнікі земстваў, гарадоў, рускай, часткова яўрэйскай нацыянальных меншасцей і некаторыя члены БСГ на чале з М. Краўцовым) выступалі за аўтаномны статус Беларусі ў складзе Расіі. Яны прытрымліваліся рэзалюцыі [[Першы Усебеларускі з'езд|Усебеларускага з'езда]], паводле якой Беларусь павінна была застацца аўтаномнай адзінкай з рэспубліканскім ладам у складзе Расіі. Да незалежніцкай плыні належалі беларускія сацыялісты Я. Лёсік, С. Рак-Міхайлоўскі, Б. Тарашкевіч і інш. на чале са старшынём фракцыі БСГ А. Смолічам. Іх пазіцыі ўмацаваліся пасля прыезду ў Мінск А. і І. Луцкевічаў і Я. Станкевіча. Перад тым як Рада БНР прыняла [[25 сакавіка]] 1918 [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцюю Устаўную грамату]], да незалежнікаў далучылася група Краўцова. Супраць незалежнасці БНР галасавалі члены Рады ад [[Бунд]]а, гарадоў і земстваў, сярод якіх пераважалі прадстаўнікі Расійскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі (меншавікоў) і партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў. У знак пратэсту супраць абвяшчэння незалежнасці 9 прадстаўнікоў земстваў пакінулі пасяджэнне Рады. Пры галасаванні ўстрымаліся члены Рады ад Аб'яднанай яўрэйскай сацыялістычнай партыі (АЯСП) і Паалей-Цыёна. Пазней прадстаўнікі АЯСП далучыліся да болышсці.
 
* [[Антон Аўсянік]]
[[27 сакавіка]] 1918 Рада абвясціла, што бярэ на сябе ўсю паўнату ўлады ў Беларусі. Нямецкія акупанты ў адказ разагналі Раду і [[Народны сакратарыят, БНР|Народны сакратарыят]]. У пачатку красавіка 1918 дзейнасць Народнага сакратарыята была забаронена. У апазіцыі да Рады і Народнага сакратарыята знаходзілася «[[Менскае беларускае прадстаўніцтва]]», на чале якога стаяў [[Р. Скірмунт]]. Сярод лідэраў «Прадстаўніцтва» былі таксама [[П. Аляксюк]], [[А. Уласаў]], [[Ц. Кандратовіч]], [[А. Астрамовіч]] і [[В. Гадлеўскі]]. Дзеячы Рады пры пасрэдніцтве братоў Луцкевічаў спрабавалі паразумецца з імі. Імкнучыся да кансалідацыі беларускага руху, Рада згадзілася кааптаваць у свой склад членаў «Менскага беларускага прадстаўніцтва». [[12 красавіка]] 1918 склад Рады папоўнілі 15 правых дзеячаў. Па іх ініцыятыве і пры падтрымцы правых сацыялістаў [[25 красавіка]] была складзена і накіравана тэлеграма кайзеру [[Вільгельм II|Вільгельму II]], якую падпісалі старшыня Рады [[Я. Серада]], старшыня Народнага сакратарыята [[Я. Варонка]], члены Рады Аляксюк, [[Антон Аўсянік|А. Аўсянік]], [[П. Крачэўскі]], [[Я. Лёсік]] і [[Р. Скірмунт]]. Ад імя Рады яны заявілі, што «толькі пад апекай германскай дзяржавы» бачаць добрую будучыню Беларусі. Тэлеграма выклікала раскол [[БСГ]] на Беларускую партыю сацыялістаў-рэвалюцыянераў (БПС-Р), Беларускую партыю сацыялістаў-федэралістаў (БПС-Ф) і Беларускую сацыял-дэмакратычную партыю (БСДП). Раду пакінулі расійскія эсэры, меншавікі і яўрэйскія сацыялісты; прадстаўнікі БПС-Р і БСДП выйшлі з Народнага сакратарыята. У маі 1918 правыя стварылі Народны сакратарыят пад кіраўніцтвам Р. Скірмунта. У чэрвені быў дасягнуты кампраміс паміж сацыялістамі і правымі. Народны сакратарыят узначаліў Я. Серада (БПС-Ф). Старшынём Рады замест яго стаў Я. Лёсік (БСДП), намеснікамі — А. Смоліч (БСДП) і А. Уласаў, сакратаром — П. Крачэўскі (БПС-Ф). Летам — у пачатку восені ў склад Рады кааптаваны 9 прадстаўнікоў мясцовых беларускіх рад, створаных у адпаведнасці з наказам ад 20 красавіка 1918 аб парадку іх абрання. У верасні Рада прызначыла старшынём Народнага сакратарыята А. Луцкевіча. Па меры таго, як [[Першая сусветная вайна]] набліжалася да канца і стала зразумелым, што на землі, якія знаходзіліся пад нямецкім кантролем, прыйдуць [[бальшавікі]], вакол Рады зноў пачалі групавацца антыбальшавіцкія сілы. У канцы верасня ў склад Рады ўвайшлі прадстаўнікі мінскага праваслаўнага духавенства і мінскага праваслаўнага брацтва (10 чал.), польскай нацыянальнай меншасці (4), партыі кадэтаў (4), яўрэйскай меншасці, прафесійных арганізацый. [[11 кастрычніка]] Рада зацвердзіла [[Часовая канстытуцыя БНР|Часовую Канстытуцыю БНР]] і перайменавала Народны сакратарыят у [[Рада народных міністраў БНР|Раду Народных Міністраў Беларускай Народай Рэспублікі]], на чале якой стаў Луцкевіч. Пасля Лістападаўскай рэвалюцыі 1918 у Германіі ВБР па даручэнні Луцкевіча дасягнула дамоўленасці з Літоўскай Тарыбай аб пераездзе Рады і ўрада БНР у Вільню. Апошняе пасяджэнне Рады БНР у [[Мінск]]у адбылося [[28 лістапада]] 1918, на якім прынята Грамата з заклікам ствараць беларускія рады сялянскіх і рабочых дэпутатаў. [[3 снежня]] 1918 Рада і [[Урад БНР|ўрад БНР]] пераехалі ў [[Вільня|Вільню]], а [[27 снежня]] 1918 — у [[Гродна]].
* [[Палута Бадунова]]
* [[Язэп Варонка]]
* [[Тамаш Грыб]]
* [[Кастусь Езавітаў]]
* [[Васіль Захарка]]
* [[Лявон Заяц]]
* [[Макар Краўцоў]]
* [[Пётр Крачэўскі]]
* [[Язэп Лёсік]]
* [[Язэп Мамонька]]
* [[Сымон Рак-Міхайлоўскі]]
* [[Янка Серада]]
* [[Аркадзь Смоліч]]
* [[Браніслаў Тарашкевіч]]
* і іншыя.
 
У склад Рады БНР былі кааптаваныя 6 прадстаўнікоў [[Віленская беларуская рада|Віленскай беларускай рады]] (ВБР):
Пасля акупацыі Вільні і Гродна польскімі войскамі (красавік [[1919]]) ВБР звярнулася да Ю. Пілсудскага з просьбай дазволіць скліканне Рады. 4.5.1919 з візітам у Пілсудскага быў Смоліч. На скліканні Рады БНР настойвалі Беларускі з'езд Віленшчыны і Гродзеншчыны (9-10.6.1919) і абраная ім Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны (28.9.1919 старшыня гэтай Рады Тарашкевіч і Аляксюк былі прыняты Пілсудскім). У пачатку верасня 1919 Лёсік, Смоліч і інш. члены Рады вярнуліся ў Мінск. 18.9.1919 у Мінск прыехаў Пілсудскі. На наступны дзень Лёсік і Смоліч накіравалі яму ліст з просьбай даць згоду на аднаўленне дзейнасці Рады, і згода была атрымана. Палітыка сацыял-дэмакратычнага кіраўніцтва Рады і ўрада БНР выклікала незадаволенасць БПС-Р і БПС-Ф, якія адмаўлялі магчымасць супрацоўніцтва з польскімі ўладамі. БПС-Р узяла курс на ўзброенае змаганне з акупантамі ў саюзе з бальшавікамі. Эсэры і сацыялісты-федэралісты патрабавалі новай кааптацыі ў Раду. Ад гэтых партый былі абраны будучыя члены Рады. 12.12.1919 кіраўніцтва Рады БНР вырашыла не прызнаваць новыя мандаты. 13 снежня пры дапамозе «старых» членаў Рады ад БПС-Р і баевікоў гэтай партыі ў залу, дзе праходзіла пленарнае пасяджэнне, уварваліся ўладальнікі новых мандатаў. 37 членаў Рады з залы пасяджэння перайшлі на кватэру Уласава, 50 прадстаўнікоў БПС-Р і БПС-Ф працягвалі пасяджэнне. Адбыўся раскол Рады БНР на [[Найвышэйшая рада БНР|Найвышэйшую раду БНР]] і [[Народная рада БНР|Народную раду БНР]]. У Прэзідыум Найвышэйшай рады ўвайшлі Лёсік (старшыня), Рак-Міхайлоўскі, Серада, Уласаў, К.Цярэшчанка. Народная рада абрала ў Прэзідыум Крачэўскага (старшыня), Бадунову, Захарку (нам. старшыні), М. Козіча і Мамоньку (сакратар). Народная рада пастанавіла, што ўсе дзеянні ўрада павінны ўзгадняцца з Прэзідыумам Рады. Польскія акупацыйныя ўлады падверглі лідэраў Народнай рады рэпрэсіям. У турму трапілі Ластоўскі, Бадунова, Грыб і Мамонька; Захарка і Крачэўскі вымушаны былі эмігрыраваць у Германію. Пасля вызвалення Ластоўскага і інш. Прэзідыум Народнай рады сабраўся ў Рызе. Да пачатку 1921 раскол Рады быў пераадолены. Найвышэйшая рада прызнала Народную раду адзіным паўнамоцным прадстаўніком беларускага народа. Народная рада стала называцца Радай БНР. Практычна яна не збіралася на пленарныя пасяджэнні. Функцыі Рады належалі яе Прэзідыуму.
* [[Вацлаў Ластоўскі]]
* [[Антон Луцкевіч]]
* [[Іван Луцкевіч]]
* [[Ян Станкевіч]]
* [[Дамінік Сямашка]]
* Я. Туркевіч
 
а таксама прадстаўнікі нацыянальных меншасцей, земстваў і гарадоў.
Пасля заключэння 11.8.1920 мірнага дагавора паміж Латвіяй і РСФСР Рада БНР як антысавецкая арганізацыя не магла заставацца ў Рызе. Заключэнне 11.11.1920 дагавора паміж Літвой і БНР аб узаемным прызнанні дало магчымасць Прэзідыуму Рады БНР пераехаць у Коўна (Каўнас). Пасля падаўлення Слуцкага паўстання 1920 у Літву пераехалі і некаторыя дзеячы Беларускай Рады Сіуччыны. 3 беларускіх арганізацый у эміграцыі і ў Заходняй Беларусі ў апазіцыі да Рады БНР пэўны час знаходзіліся Беларускі нацыянальны камітэт (БНК) у Вільні і БСДП. У верасні 1921 у Празе адбылася Першая Усебеларуская канферэнцыя, якая прызнала Раду БНР адзіным заканадаўчым органам Беларусі.
 
Старшынём Рады БНР стаў былы старшыня Прэзідыума Усебеларускага з'езда [[Янка Серада]].
 
Па стане на 25 сакавіка 1918 налічвалася 77 членаў Рады:
 
* 36 - абраныя на Усебеларускім з'ездзе,
* 6 — ад Віленскай беларускай рады,
* 15 — ад нацыянальных меншасцей (рускай, польскай, габрэйскай),
* 10 — ад земстваў,
* 10 — ад гарадоў.
 
[[19 сакавіка]] 1918 Рада прыняла палажэнне аб вярхоўнай уладзе БНР, у якой абвяшчалася, што ніводзін закон не будзе мець сілы без зацвярджэння яго Радай БНР.
 
У складзе Рады дзейнічалі камісіі, у перыяд паміж пленарнымі пасяджэннямі працаваў Прэзідыум Рады БНР. З шэрагаў членаў Рады БНР фармаваўся Ўрад БНР.
 
===Трэцяя Ўстаўная грамата===
 
У 1918 годзе ў Радзе існавалі 2 плыні: аўтанамісцкая і незалежніцкая.
 
Аўтанамісты (прадстаўнікі земстваў, гарадоў, рускай, часткова яўрэйскай нацыянальных меншасцей і некаторыя члены БСГ на чале з М. Краўцовым) выступалі за аўтаномны статус Беларусі ў складзе Расіі. Яны прытрымліваліся рэзалюцыі [[Першы Усебеларускі з'езд|Усебеларускага з'езда]], паводле якой Беларусь павінна была застацца аўтаномнай адзінкай з рэспубліканскім ладам у складзе Расіі.
 
Незалежнікі выступалі за поўны дзяржаўны суверэнітэт Беларусі. Да незалежніцкай плыні належалі беларускія сацыялісты Язэп Лёсік, Сымон Рак-Міхайлоўскі, Браніслаў Тарашкевіч і іншыя на чале са старшынём фракцыі БСГ Аркадзем Смолічам. Іх пазіцыі ўзмацніліся пасля прыезду з Вільні ў Мінск Антона Луцкевіча, Івана Луцкевіча і Янкі Станкевіча.
 
У ноч на [[25 сакавіка]] 1918 года Рада БНР прыняла [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцюю Устаўную грамату]]. Напярэдадні да незалежнікаў далучылася група Краўцова. Супраць незалежнасці БНР прагаласавалі члены Рады ад [[Бунд]]а, гарадоў і земстваў, сярод якіх пераважалі прадстаўнікі агульнарасійскіх [[РСДРП|Расійскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі (меншавікоў)]] і [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў|партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў]]. У знак пратэсту супраць абвяшчэння незалежнасці 9 прадстаўнікоў земстваў пакінулі пасяджэнне Рады. Пры галасаванні ўстрымаліся члены Рады ад Аб'яднанай яўрэйскай сацыялістычнай партыі (АЯСП) і Паалей-Цыёна. Пазней прадстаўнікі АЯСП далучыліся да большасці.
 
[[27 сакавіка]] 1918 Рада абвясціла, што бярэ на сябе ўсю паўнату ўлады ў Беларусі. Нямецкія акупанты ў адказ разагналі Раду і [[Народны сакратарыят, БНР|Народны сакратарыят]]. У пачатку красавіка 1918 дзейнасць Народнага сакратарыята была забаронена.
 
[[12 красавіка]] 1918 склад Рады папоўнілі 15 правых дзеячаў, сябраў «[[Менскае беларускае прадстаўніцтва|Менскага беларускага прадстаўніцтва]]», у тым ліку
 
* [[Раман Скірмунт]], былы дэпутат Дзяржаўнай думы
* [[Павел Аляксюк]]
* [[Аляксандр Уласаў]], былы рэдактар газеты "Наша Ніва"
* генерал [[Кіпрыян Кандратовіч]]
* кс. [[Аляксандр Астрамовіч]]
* кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]]
 
Па меры таго, як [[Першая сусветная вайна]] набліжалася да канца і стала зразумелым, што на землі, якія знаходзіліся пад нямецкім кантролем, прыйдуць [[бальшавікі]], вакол Рады зноў пачалі групавацца антыбальшавіцкія сілы. У канцы верасня ў склад Рады ўвайшлі прадстаўнікі мінскага праваслаўнага духавенства і мінскага праваслаўнага брацтва (10 чал.), польскай нацыянальнай меншасці (4), партыі кадэтаў (4), яўрэйскай меншасці, прафесійных арганізацый.
 
[[11 кастрычніка]] Рада зацвердзіла [[Часовая канстытуцыя БНР|Часовую Канстытуцыю БНР]] і перайменавала Народны сакратарыят у [[Рада народных міністраў БНР|Раду Народных Міністраў Беларускай Народай Рэспублікі]], на чале якой стаў Луцкевіч.
 
===Ад'езд з Мінска===
Пасля Лістападаўскай рэвалюцыі 1918 у Германіі Віленская беларуская рада па даручэнні Луцкевіча дасягнула дамоўленасці з Літоўскай Тарыбай аб пераездзе Рады і ўрада БНР у Вільню. Апошняе пасяджэнне Рады БНР у [[Мінск]]у адбылося [[28 лістапада]] 1918, на якім прынята Грамата з заклікам ствараць беларускія рады сялянскіх і рабочых дэпутатаў. [[3 снежня]] 1918 Рада і [[Урад БНР|ўрад БНР]] пераехалі ў [[Вільня|Вільню]], а [[27 снежня]] 1918 — у [[Гродна]].
==Рада БНР у эміграцыі==
===З 1919 г. па 1947 г.===
Рада БНР і ўрад Ластоўскага актыўна падтрымлівалі партызанскую барацьбу ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], базай партызанскага руху была літоўская тэрыторыя. [[Урад БНР]] дзеля ўтрымання антыпольскага саюзу з [[Літва|Літвой]] пайшоў ёй на ўступкі. У час Генуэзскай канферэнцыі [[1922]] па эканамічных і фінансавых пытаннях [[В. Ластоўскі]] і міністр замежных спраў [[А. Цвікевіч]] у спецыяльнай ноце прызналі [[Вільня|Вільню]] сталіцай Літвы і права Літоўскай Рэспублікі на тэрыторыю т.зв. [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]]. Члены ўрада БНР асудзілі паводзіны Ластоўскага і Цвікевіча. Урадавы крызіс быў часова пераадолены стварэннем [[Дзяржаўная калегія БНР|Дзяржаўнай калегіі]], якая складалася з членаў Прэзідыума Рады БНР і некаторых былых міністраў. У жніўні [[1923]] быў сфарміраваны новы ўрад на чале з Цвікевічам. Супраць прызначэння апошняга на пасаду Старшыні Рады Міністраў выстугтілі члены Прэзідыума Рады БНР [[П. Бадунова]] і [[Я. Мамонька]]. Негатыўнае стаўленне Прэзідыума Рады БНР да генуэзскай ноты выклікала абвастрэнне адносін паміж Радай БНР і літоўскім урадам. [[11 лістапада]] 1923 Прэзідыум Рады пераехаў з [[Коўна]] ў [[Прага|Прагу]].
У красавіку [[1919]] года польская армія заняла Вільнію і Гродна. Прадстаўнікі Рады БНР усталявалі кантакты і вялі перамовы з польскім кіраўніцтвам і асабіста [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]]. У выніку гэтага Рада зрабілася арэнай жорсткіх дэбатаў што да стасункаў з польскімі ўладамі, што нават вылілася ў яе часовы раскол. Польскія акупацыйныя ўлады падверглі лідэраў рады рэпрэсіям. У турму трапілі Ластоўскі, Бадунова, Грыб і Мамонька; Захарка і Крачэўскі вымушаны былі эмігрыраваць у [[Германія|Германію]]. Пасля вызвалення Ластоўскага і іншых Прэзідыум Народнай рады сабраўся ў [[Рыга|Рызе]]. Да пачатку 1921 раскол Рады быў пераадолены.
 
Адначасова з гэтым на працягу 1920 года Рада БНР вядзе перамовы аб прызнанні з боку РСФСР. У чэрвені дэлегацыя БНР мае сустрэчу з [[Георгій Чычэрын|Георгіем Чычэрыным]], міністрам замежных справаў РСФСР.
Новая эканамічная палітыка, [[беларусізацыя]], [[узбуйненне БССР]], а таксама амністыя былым праціўнікам савецкай улады (1923) парадзілі ў эмігранцкіх колах прасавецкія настроі. А. Цвікевіч і яго аднадумцы склікалі ў [[Берлін]]е Другую Усебеларускую канферэнцыю, якая прыняла рэзалюцыю аб прызнанні [[Мінск]]а адзіным цэнтрам адраджэння Беларусі. Прэзідыум Рады БНР не прызнаў рашэнні канферэнцыі, хоць пазней П. Бадунова і Я. Мамонька выехалі ў БССР. [[П. Крачэўскі]] і [[В. Захарка]] цвёрда стаялі на грунце [[Трэцяя Устаўная грамата|3-й Устаўнай граматы]] Рады БНР. Пасля смерці Крачэўскага ([[1928]]) яго паўнамоцтвы перайшлі да Захаркі. Перад сваёй смерцю ў [[1943]] ён перадаў паўнамоцтвы старшыні Рады БНР [[М. Абрамчык]]у. Сакратаром Рады БНР стала [[Л. Геніюш]].
 
Пасля заключэння 11 жніўня [[1920]] г. мірнага дагавора паміж [[Латвія]]й і [[РСФСР]] Рада БНР як антысавецкая арганізацыя не магла заставацца ў Рызе. У лістападзе [[1920]] года БНР заключае дамову аб узаемным прызнанні з [[Літоўская Рэспубліка|Літоўскай Рэспублікай]], што дало магчымасць Прэзідыуму Рады БНР пераехаць у [[Коўна]] (Каўнас).
Наступленне Чырвонай Арміі ў [[1945]] і пашырэнне савецкага ўплыву на Чэхаславакію, Польшчу і ўсходнюю частку Германіі прымусіла членаў Рады БНР пераехаць у заходнія (пераважна ў амерыканскую і брытанскую) зоны акупацыі Германіі. [[29 снежня]] [[1947]] г. у Остэргофене ([[Германія]]), на сходзе, прысвечаным 30-й гадавіне І Усебеларускага з’езду, было афіцыйна абвешчана пра аднаўленне дзейнасці Рады БНР на чале з прэзідэнтам М.Абрамчыкам. У склад адноўленай Рады увайшлі 72 члена, а ўрад узначаліў [[Яўген Калубовіч]] (Каханоўскі). У лютым [[1948]] Рада спецыяльным маніфестам абвясціла аб аднаўленні сваёй дзейнасці і вернасці 3-й Устаўнай грамаце. У красавіку 1948 у г. Остэргофен прайшоў з'езд членаў Рады і прадстаўнікоў новай хвалі беларускай палітычнай эміграцыі. Прэзідэнтам Рады БНР абраны Абрамчык. У снежні 1948 зацверджаны Статут Рады БНР, у якім падкрэслівалася, што Рада на чале з яе прэзідэнтам з'яўляецца «адзіным паўнапраўным прадстаўніцтвам суверэнных правоў беларускага народу» і будзе заставаіша ім «да часу вольных выбараў у незалежнай БНР канстытуцыйных заканадаўчых органаў». У гады «халоднай вайны» Рада выступала з антысавецкіх і антыкамуністычных пазіцый і каардынавала сваю дзейнасць з арганізацыямі, якія прадстаўлялі ў эміграцыі іншыя народы СССР. Яна папоўнілася прадстаўнікамі новай палітычнай эміграцыі, і ў сярэдзіне 1950-х г. у яе складзе налічваліся 142 члены. Рада БНР не прызнала законным [[Другі Усебеларускі кангрэс]] 1944 і паўнамоцтвы створанай ім [[БЦР|Беяарускай цэнтральнай рады]].
 
У пачатку 20-х гадоў кіраўніцтва Рады і ўрад БНР базаваліся ў Коўне і падтрымлівалі найбольш шчыльныя сувязі з урадам [[Літва|Літоўскай Рэспублікі]]. Тэрыторыя ЛР служыла базаю для партызанаў, якія пры падтрымцы ўладаў БНР вялі антыпольскую партызанскую барацьбу ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], што знаходзілася ў складзе Польшчы.
Пасля смерці Абрамчыка (1970) быў прыняты новы Статут, паводле якога зноў уводзі-лася пасада Старшыні Рады БНР з 6-гадовым тэрмінам паўнамоцтваў. Старшынём Рады стаў [[В. Жук-Грышкевіч]]. У 1982-97 Раду ўзначальваў Я.Сажыч. У 1997 Старшынёй Рады БНР абрана [[І. Сурвіла]]. Галоўнай кватэрай Рады БНР з'яўляліся [[Парыж]] (да 1970), [[Таронта]] (да 1983), [[Нью-Ёрк]]. У канцы 1980-х г. Рада звярнулася да сусветнай супольнасці з заклікам дапамагчы Беларусі ў ліквідацыі наступстваў Чарнобшьскай катастрофы 1986.
 
У [[1921]] годзе на арганізаванай Радай БНР у [[Прага|Празе]] Нацыянальна-палітычнай нарадзе была асуджаная Рыжская дамова, паводле якой тэрыторыя Беларусі дзялілася паміж Польшчай і Савецкай Расіяй. Рада БНР была прызнаная як галоўны беларускі прадстаўнічы орган.
У пачатку 1990-х г. дзеячы Рады БНР уступілі ў кантакты з афіцыйнымі структурамі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Сажыч удзельнічаў у святкаванні 75-годдзя з дня абвяшчэння незалежнасці БНР у [[Мінск]]у. Ён выказаў меркаванне, што мандат Рады БНР будзе перададзены ўраду Рэспублікі Беларусь, сфарміраванаму дэмакратычна абраным Вярхоўным Саветам. Аднак з прычны наступных палітычных змен у Беларусі гэта ініцыятыва працягу не атрымала. Рада БНР застаецца адзіным урадам, у адрозненне ад урадаў Украіны і Малдовы, у эміграцыі які не перадаў сваі паўнамоцтвы былой постсавецкай рэспубліцы разам з набыццем незалежнасці.
 
У выніку супярэчнасцяў унутры ўрада БНР па тэме тэрытарыяльных саступак Літоўскай Рэспубліцы ў лістападзе [[1923]] года Прэзідыум Рады пераехаў з [[Коўна]] ў [[Прага|Прагу]].
 
Рада БНР працягвае кантакты з [[Ліга Нацый|Лігай Нацый]], урадамі замежных краінаў. Намаганнямі членаў Рады ў Чэхіі былі арганізаваныя стыпендыі для беларускіх студэнтаў.
 
Новая эканамічная палітыка, [[беларусізацыя]], [[узбуйненне БССР]], а таксама амністыя былым праціўнікам савецкай улады, прынятая ў 1923 годзе, парадзілі ў эмігранцкіх колах прасавецкія настроі. У [[1925]] годзе [[Аляксандр Цвікевіч]] і яго аднадумцы склікалі ў [[Берлін]]е Другую Усебеларускую канферэнцыю, якая прыняла рэзалюцыю аб прызнанні [[Мінск]]а адзіным цэнтрам адраджэння Беларусі. Пасля канферэнцыі шэрах членаў Рады БНР выехалі ў БССР (большасць у выніку была рэпрэсаваная), але Прэзідыум Рады БНР не прызнаў рашэнні канферэнцыі.
 
[[Файл:Zacharka.jpg|thumb|Васіль Захарка, Прэзідэнт Рады БНР у 1928 - 1943 гг.]]Пасля смерці Крачэўскага ў [[1928]] годзе яго паўнамоцтвы перайшлі да [[Васіль Захарка|Васіля Захаркі]]. У 30-я гады назіраецца згасанне актыўнасці Рады БНР. У 1939 годзе прэзідэнт БНР Захарка накіраваў пратэст прэзідэнту Літоўскай Рэспублікі за пагадненне з СССР, паводле якога Вільня пераходзіла з складу БССР у склад Літоўскай Рэспублікі. Перад сваёй смерцю ў [[1943]] годзе Захарка перадаў паўнамоцтвы старшыні Рады БНР [[М. Абрамчык]]у. Сакратаром Рады БНР стала [[Ларыса Геніюш]].
 
У час Другой сусветнай вайны Рада БНР, чые асноўныя органы працягвалі заставацца ў Празе, адмовілася супрацоўнічаць з нямецкімі нацыстамі, нягледзячы на ціск, які аказваўся з іх боку. Напрыканцы вайны, па меры наступу савецкіх войскаў, Рада была вымушаная пераехаць у заходнюю частку Нямеччыны, каб пазбегнуць арышту і захопу архіваў з боку савецкіх органаў.
 
===Пасля Другой сусветнай вайны===
 
Пасляваенная хваля палітычных уцекачоў з Беларусі папоўніла шэрагі Рады БНР і актывізавала яе працу. Рада сталася кропкай прыцягнення для беларускіх эмігрантаў, якія не жадалі супрацоўнічаць з [[БЦР|Беларускай цэнтральнай радай]], якая была ўтвораная ў Мінску ў 1944 годзе пры падтрымцы нямецкіх акупантаў і якая таксама разгарнула сваю дзейнасць у выгнанні.
 
[[29 снежня]] [[1947]] г. у Остэргофене ([[Германія]]), на сходзе, прысвечаным 30-й гадавіне І Усебеларускага з’езду, было афіцыйна абвешчана пра аднаўленне дзейнасці Рады БНР на чале з прэзідэнтам М.Абрамчыкам. У склад адноўленай Рады увайшлі 72 члена.
 
У лютым [[1948]] Рада спецыяльным маніфестам абвясціла аб аднаўленні сваёй дзейнасці і вернасці 3-й Устаўнай грамаце, у красавіку 1948 Мікола Абрамчык быў абраны Прэзідэнтам Рады БНР. У снежні 1948 зацверджаны Статут Рады БНР, у якім падкрэслівалася, што Рада на чале з яе прэзідэнтам з'яўляецца «адзіным паўнапраўным прадстаўніцтвам суверэнных правоў беларускага народу» і будзе заставацца ім «да часу вольных выбараў у незалежнай БНР канстытуцыйных заканадаўчых органаў». У сярэдзіне 1950-х г. у складзе Рады БНР налічваліся 142 члены.<ref>[http://belarus8.tripod.com/ZapisyBINIM/raskol.htm Максімюк, Я. Аднаўленьне Рады БНР пасьля Другой Сусьветнай вайны // Запісы = Zapisy. — 2001. — № 25. — С. 41 — 48.]</ref>
 
У гады «халоднай вайны» Рада БНР займалася беларускай асветніцкай і лабісцкай працай на Захадзе, пашыраючы інфармацыю пра Беларусь як самастойную краіну і аргументуючы неабходнасць падтрымкі незалежнасці Беларусі ва ўладных колах ЗША, Вялікабрытаніі і іншых краін.<ref name=nn2011>[http://nn.by/?c=ar&i=52788 Навошта нам Рада БНР: інтэрвію з членам Рады (пачатак)]</ref> Рада актыўна ўзаемадзейнічала і каардынавала сваю дзейнасць з арганізацыямі, якія прадстаўлялі ў эміграцыі іншыя народы СССР. У прыватнасці, Прэзідэнт Рады БНР Мікола Абрамчык у 1950-х - 60-х гадах узначальваў міжнародную [[Ліга за вызваленьне народаў СССР|Лігу за вызваленне народаў СССР]].
 
Пры непасярэдным удзеле Рады БНР у 1954 годзе была створана [[Беларуская служба Радыё «Свабода»]].
 
У канцы 1980-х г. Рада звярнулася да сусветнай супольнасці з заклікам дапамагчы Беларусі ў ліквідацыі наступстваў [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]], яе члены займаліся зборам дапамогі пацярпелым раёнам Беларусі.
 
Галоўнай кватэрай Рады БНР з'яўляліся [[Парыж]] (да 1970), [[Таронта]] (да 1983), [[Нью-Ёрк]].
 
===Паслясавецкі час===
[[Файл:Voa russiantv ivonka survilla 150.jpg|thumb|right|Івонка Сурвіла, 8-я старшыня Рады БНР]]
У пачатку 1990-х г. дзеячы Рады БНР уступілі ў кантакты з афіцыйнымі структурамі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], якая набыла незалежнасць у [[1991]] годзе. У 1993 годзе ў Мінску на афіцыйным узроўне адбылося святкаванне 75-годдзя абвяшчэння БНР з удзелам кіраўніцтва Рэспублікі Беларусь і Рады БНР.
 
Вялася падрыхтоўка да перадачы Радай сваіх паўнамоцтваў на карысць парламента незалежнай Беларусі, але на тым этапе яна не магла перадаць іх [[Вярхоўны Савет Беларусі|Вярхоўнаму Савету 12 склікання]], спасылаючыся на тое, што яго фармаванне адбылося пры савецкай уладзе і таму не магло лічыцца вынікам свабодных выбараў<ref name=nn2011/>.
 
Далейшыя палітычныя змены ў Беларусі адклалі перадачу паўнамоцтваў Рады на нявызначаны тэрмін. Пасля таго, як улады Беларусі пад кіраўніцтвам [[Аляксандр Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] скасавалі статус [[беларуская мова|беларускай мовы]] як адзінай дзяржаўнай, змянілі дзяржаўныя сімвалы і пачалі наступ на дэмакратычныя свабоды, Рада БНР пачала выступаць з пратэстамі супраць палітыкі афіцыйнага Мінска.
 
Пасля [[1994]] года Рада папоўніла свае шэрагі за кошт новай хвалі палітычных эмігрантаў і выступае з рэзкай крытыкай ў адрас дзеючай у Беларусі ўлады.
 
Кіраўніцтва Рады БНР перыядычна мае сустрэчы з прадстаўнікамі ўрадаў заходніх краін<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/24938779.html Шварцэнбэрг — Сурвіле: Візы тармозіць не ЭЗ, а Менск]</ref><ref>[http://www.svaboda.org/content/article/774396.html Эстонія падтрымлівае беларускую апазыцыю]</ref>, Старшыня Рады рэгулярна выступае з афіцыйнымі заявамі што да актуальнай сітуацыі ў Беларусі.
 
Прадстаўнікі Рады БНР працягваюць падкрэсліваць, што Рада бачыць сябе ў якасці надпартыйнай структуры і мае перадаць свае паўнамоцтвы дэмакратычна сфармаванай беларускай уладзе пры адсутнасці пагрозы незалежнасці Беларусі<ref name=nn2011/>.
 
== Функцыі і структура Рады ==
Паводле Другой Устаўнай граматы і Часовай Канстытуцыі Беларускай Народнай Рэспублікі, Рада БНР з'яўлялася часовай вышэйшай заканадаўчай установаю ў Беларусі. Ёй належала права прымаць законы, зацвяржаць урад ([[Народны сакратарыят, БНР|Народны сакратарыят]], потым – [[Рада народных міністраў БНР]]) да моманту правядзення Ўстаноўчага сойма, які мусіў бы вызначыць далейшы канстытуцыйны лад Беларусі.
 
Фракцыя [[БСГ|Беларускай сацыяілістычнай грамады (БСГ)]], якая дамінавала ў першапачатковым складзе Рады, ускладала на яе функцыі парламента. Антон Луцкевіч у 1928 годзе характарызаваў яе як «перадпарламент».
 
Пасля эміграцыі мэты дзейнасці і функцыі Рады БНР былі перафармуляваныя і палягаюць у прадстаўніцтве беларускага народа на міжнароднай арэне да моманту фармавання дэмакратычна абранай улады ў Беларусі. Склад Рады БНР фармуецца перадусім з актывістаў арганізацый беларускай дыяспары дэмакратычнага і незалежніцкага кірунку<ref name=nn2011-pr>[http://nn.by/?c=ar&i=53008 Навошта нам Рада БНР: інтэрв'ю з членам Рады (працяг)]</ref>.
 
Рада ўзначальваецца [[Старшыня Рады БНР|Старшынём Рады БНР]]. У складзе Рады функцыянуюць Сакратарыяты па розных кірунках працы, сярод якіх:
* Сакратарыят вонкавых справаў
* Сакратарыят унутраных справаў
* Сакратарыят адукацыі
* Сакратарыят інфармацыі
а таксама дзейнічае скарбнік і Камітэт архіўных справаў<ref name=nn2011-pr/>
 
== Старшыні (Прэзідэнты) Рады БНР ==
* [[Іван Серада|Янка Серада]] ([[9.3 сакавіка]] - [[14 траўня]] [[1918]] г.5.1918)
* [[Язэп Лёсік]] ([[14.5. траўня]] [[1918 ]] г. — [[13.12. снежня]] [[1919]] г.)
* [[ПятроПётр КрачэўскіКрэчэўскі]] ([[13.12. снежня]] [[1919 ]] г. — [[1928]] г.)
* [[Васіль Захарка]] (1928—1943[[1928]] — [[1943]] гг.)
* [[Мікола Абрамчык]] (1944—1970[[1944]] — [[1970]] гг.)
* [[Вінцэнт Жук-Грышкевіч]] (1970—1982[[1970]] — [[1982]] гг.)
* [[Язэп Сажыч]] (1982—1997[[1982]] — [[1997]] гг.)
* [[Івонка Сурвіла]] (ад [[1997]] г.)
 
==Члены Рады БНР==
== Гл. таксама ==
===Сучасны Прэзыдыюм Рады БНР<ref>[http://www.radabnr.org/be/index.html?radah.html?radam.html?radai.htm Афіцыйны сайт Рады БНР - Дзейсная Рада]</ref>===
* [[Івонка Сурвіла]] - Старшыня
* [[Сяргей Навумчык]] - Першы Заступнік Старшыні
* [[Вячаслаў Станкевіч]] - Заступнік Старшынi
* Алеся Сёмуха - Сакратар
* Сяргей Пятровіч - Скарбнік
* Ала Кузьміцкая - Пратакольны Сакратар
* Язэп Арцюх - Сябра Камітэту Вонкавых Справаў Рады
* [[Ала Аляксандраўна Орса-Рамана|Ала Орса-Романо]] - Сакратар Адукацыі
* Мікола Пачкаеў
* Марат Клакоцкi
* [[Хведар Нюнька]]
* Аляксандр Старыкевіч
* Павал Шаўцоў
* Сяргей Пяткевіч
* Ганна Сурмач - Архівіст
 
===Выбітныя дзейныя і мінулыя радныя БНР===
* [[Беларускі краёвы з’езд]]
<gallery>
Файл:Raman Skirmunt.jpeg|[[Раман Скірмунт]]
Файл:Kandratovic kipryjan 1906.jpg|ген. [[Кіпрыян Кандратовіч]]
Файл:Вінцэнт Гадлеўскі 2.jpeg|кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]]
Файл:Я. Станкевіч.jpg|[[Ян Станкевіч]]
Файл:Ivan Lutskevich.jpg|[[Іван Луцкевіч]]
Файл:Luckewicz fota090128.jpg|[[Антон Луцкевіч]]
Файл:Vaclaw Lastowski.jpg|[[Вацлаў Ластоўскі]]
Файл:Br.Tarashkevich.jpg|[[Браніслаў Тарашкевіч]]
Файл:Ларыса Геніюш.jpeg|[[Ларыса Геніюш]]
</gallery>
 
* [[Янка Запруднік]]
== Літаратура ==
* [[Вітаўт Кіпель]]
* Гардзіенка, А. Беларускі кангрэсавы камітэт Амэрыкі (БККА) / Алег Гардзіенка. — Смаленск: [б.в.], 2009.
* а. [[Аляксандр Надсан]]
* Максімюк, Я. Аднаўленьне Рады БНР пасьля Другой Сусьветнай вайны // Запісы = Zapisy. — 2001. — № 25. — С. 41 — 48.
 
== Гл. таксама ==
* [[Беларускі краёвы з’езд]]
 
{{зноскі}}
 
== Крыніцы ==
* Гардзіенка, А. Беларускі кангрэсавы камітэт Амэрыкі (БККА) / Алег Гардзіенка. — Смаленск: [б.в.], 2009.
 
== Спасылкі ==
{{Вікікрыніцы|Часовая канстытуцыя БНР#Статут Рады Беларускае Народнае Рэспублікі}}
 
* [http://www.radabnr.org/ Афіцыйны сайт Рады БНР]
* [http://nn.by/index.php?c=ar&i=52788 Навошта нам Рада БНР: інтэрвію з членам Рады (пачатак)] Наша Ніва 6 красавiка 2011
* [http://www.svaboda.org/media/video/24939204.html Калі Дзень Волі стане афіцыйным сьвятам?] - Перадача з удзелам Старшыні Рады БНР Івонкі Сурвіллы
* [http://www.youtube.com/watch?v=DqTZIGcxoOM Святкаванне 75-годдзя БНР, Мінск, 1993: адкрыцьцё ўрачыстага паседжання (відэа)]
 
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Рада_Беларускай_Народнай_Рэспублікі"