Вікіпедыя

Македонцы: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др арфаграфія
Радок 29:
У [[V стагоддзе|V]] - [[VI стагоддзе|VI]] стст. на Балканскі паўвостраў з поўначы прыйшлі [[славяне]]. Непасрэдна на тэрыторыі Македоніі рассяліліся плямёны [[другавіты|другавітаў]], струменцаў, берзічаў і інш. Яны ў значнай ступені [[Асіміляцыя, сацыялогія|асімілявалі]] тубыльцаў. Сучасныя македонцы з'яўляюцца непасрэднымі нашчадкамі старажытнага балканскага і прышлага славянскага насельніцтва.
 
У [[681]] г. на поўдзень ад [[Рака Дунай|Дуная]] было заснавана [[Першае Балгарскае царства|Балгарскае царства]], у склад якой трапіла частка Македоніі (у тым ліку тэрыторыя сучаснай [[Рэспубліка Македонія|Рэспублікі Македонія]]). Паўднёвыя землі (тэрыторыя сучаснай [[Македонія, Грэцыя|грэчаскай Македоніі]]) у большым кантралявалася [[Візантыя]]й. [[Булгары]] і візантыйцы праводзілі палітыку перасялення славян, што прывяло да распаду традыцыйных племянных саюзаў і некаторым зменам на [[этнас|этнічнай]] [[Геаграфічная карта|карце]] Балканскага паўвострава. Значную ролю ў захаванні славянскай мовы і культуры адыгралі візантыйскія місіянеры [[Кірыл і Мяфодзій]], якія з дапамогай вучняў стварылі [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскую мову]] на аснове дыялектаў македонскіх славян, а таксама славянскае [[пісьмо]] ([[кірыліца]], [[глаголіца]]). У [[865]] г. балгарскі цар [[Барыс I]] прыняў [[праваслаўе|праваслаўнае]] [[хрысціянства]]. Старажытная Балгарыя стала своеасаблівым пасрэднікам у перадачы хрысціянства і [[кніга|кніжнай]] культуры іншым славянскім народам. АднімАдным з галоўных культурных цэнтраў Балгарыі стаў [[горад Скоп'е]]. У [[970]] г., калі ўсходняя частка Балгарыі была занята спачатку кіеўскім князем [[Святаслаў Ігаравіч|Святаславам]], а потым Візантыяй, у Скоп'е была перанесена балгарская [[сталіца]].
 
У [[XI стагоддзе|XI]] - [[XIV стагоддзе|XIV]] стст. тэрыторыю Македоніі аспрэчвалі паміж сабою Візантыя, [[Другое Балгарскае царства|другое Балгарскае царства]] і [[Сербія]]. У другой палове [[XIV стагоддзе|XIV]] ст. [[Марка Мрняўчэвіч]] стварыў [[Прылепскае каралеўства]], якое падначальвалася [[Асманская імперыя|Асманскай Порце]]. Але ў [[1395]] г. яно было анэксавана асманамі. Македонія ўвайшла ў склад іх дзяржавы.
Радок 43:
У [[1913]] г. Македонія фактычна апынулася падзеленай паміж Грэцыяй, Балгарыяй і Сербіяй. Грэцыя атрымала так званую Паўднёвую Македонію (зараз [[Македонія, Грэцыя|рэгіён]] у Грэцыі). Балгарыя — усходнюю частку, Сербія — заходнюю. У [[1929]] г. у складзе [[Югаславія|Югаславіі]] вылучылася Вардарская бановіна, на аснове якой у [[1945]] г. была створана Народная Рэспубліка Македонія (з 1963 - Сацыялістычная Рэспубліка Македонія). У [[1946]] г. Народная Рэспубліка Македонія ўвайшла ў склад Югаславіі на правах раўнапраўнага чальца. Македонская мова атрымала дзяржаўны статус як у самой рэспубліцы, так і ва ўсёй Югаславіі.
 
У [[1992]] г. Рэспубліка Македонія атрымала поўную незалежнасць. Прычым, першай яе прызнала Балгарыя. Аднак з-за таго, што Грэцыя адмаўляе македонцам у праве карыстацца старажытнай назвай усяго гістарычнага рэгіёнарэгіёну, паміж дзвюмядзвюма дзяржавамі ўзніклі спрэчкі. Прычым, яны адбываюцца не толькі на эканамічным і дыпламатычным, але таксама культурным і [[навука|навуковым]] ўзроўнях. Балгарыя таксама не прызнае існавання самастойнай македонскай мовы (а, значыцца, не разглядае македонцаў як моўную і нацыянальную меншасць), што было зафіксавана ў сумесных дыпламатычных дакументах, дзе македонская мова вызначана як "македонская мова з пункту гледжання Канстытуцыі Рэспублікі Македонія" ([[1999]] г.). Спроба пераназвання македонскай мовы прадпрымалася нават у [[Аўстралія|Аўстраліі]]<ref>[http://www.macedonianhr.org.au/wip/index.php?option=com_content&view=article&id=106:the-macedonian-slavonic-language-case&catid=38:major-campaigns&Itemid=96 The Macedonian (SLAVONIC) Language Case]</ref>.
 
==Народная культура==
[[File:Women from Smilevo, 1913.jpg|thumb|left|Македонскія жанчыны ў народных строях, 1913 г.]]
===Матэрыяльная культура===
Да нашага часу [[сельская гаспадарка]] з'яўляецца адной з найважнейшых галін [[эканоміка|эканомікі]] [[Рэспубліка Македонія|Рэспублікі Македонія]]. Македонцы, якія жывуць у суседніх краінах, таксама ў значнай ступені захоўваюць аграрны лад жыцця. Прыродна-геаграфічныя ўмовы Македоніі дазваляюць займацца рознымі відамі сельскагаспадарчай вытворчасці. У міжгорных западзінах і ва ўмераным горным поясе вырошчваюць [[збожжавыя культуры]], [[тытунь]], [[мак]], [[вінаград]], [[садавіна|пладовыя]] дрэвы і г. д. Да пачатку [[XX стагоддзе|XX]] ст. найбольш урадлівыя землі знаходзіліся ва ўладанні паноў-[[мусульмане|мусульман]]. [[хрысціянства|Хрысціянскае]] насельніцтва пакутвалапакутавала ад малазямелля. Да сярэдзіны XX ст. тэхніка апрацоўкі [[глеба|глебы]] таксама заставалася застарэлай. Палеткі апрацоўваліся пераважна [[драўніна|драўляным]] ралам з кароткай дзяржальняй і стрэлападобным лямешамлемяшам.
 
[[Жывёлагадоўля]] развіта ў горных раёнах, асабліва на захадзе. Найбольш распаўсюджаная свойская жывёла — [[Авечка свойская|авечка]]. Трымаюць таксама [[Каза свойская|коз]], [[карова|кароў]], [[конь|коняў]], [[асёл|аслоў]], радзей [[свінні|свінняў]]. У мінулым, кароў выкарыстоўвалі не столькі для атрымання [[малака]], колькі як цяглавую жывёлу. У [[вёска]]х і на ўскраінах [[горад|гарадоў]] даволі распаўсюджана [[пчалярства]], на [[возера|азёрах]] — [[рыбалоўства]].
 
Здаўна македонцы займаліся адыходніцтвам. У цеплуюцёплую пару года мужчыны займаліся сельскай , а ў астатнія месяцы працавалі ў гарадах, у тым ліку дастаткова аддаленых, будаўнікамі, цясляраміцеслярамі, возчыкамі, наймаліся на лесараспрацоўкі і каменаломні. Македонскія [[рамяство|рамеснікі]] здаўна славіліся разьбярствам па дрэву, вытворчасцю [[метал]]ічнага гаспадаркайпосудугаспадарчага посуду, конскай збруі і інш.
 
Сельскія паселішчы рознага тыпу. У далінах сустракаюцца вялікія вёскі, пабудаваныя паабапал дарогі але вакол плошчы. У эпоху [[Асманская імперыя|асманскага]] панавання ўзніклі вёскі-''чыфлік'' з высокай агароджай. У горных раёнах распаўсюджаны так званыя раскіданыя паселішчы, калі асобныя гаспадаркі або некалькі гаспадарак (''край'') знаходзяцца на пэўнай дыстанцыі (да 2 км). Гарады да [[1912]] г. былі заселены пераважна [[грэкі|грэкамі]] або мусульманамі, таму старыя кварталы да нашага часу захоўваюць усходняе аблічча. Да пачатку XX ст. тыповыя хаціны [[каркас]]ныя, абмазаныя [[гліна]]й, аднакамерныя. [[Падлога]] земляная. [[Дах]] накрывалі дранкай або саломай. Столі не было. Жытло падзялялі драўлянай перагародкай на жылую частку (''кука'') і хлеў для жывёлы (''пандзіла''). У XX ст. пачалі ўзводзіць большыя па плошчы жытлы, часцяком на 2 або 3 паверхі. Ніжні паверх выкарыстоўвалі для гаспадарчых мэтаў.
Радок 59:
 
===Сацыяльны лад===
У македонцаў доўгі час захоўвалася вялікая пашыраная [[сям'я]] ''задруга'', якая магла ўключаць да некалькіх дзесяткаўдзясяткаў чалавек. На чале яе стаяў старэйшы мужчына-''дамакін''. Прычым такія сем'і шырока сустракаліся не толькі ў сельскай мясцовасці, але і ў гарадах. Разам з пашыранай сям'ёй існавала і малая нуклеарная. Сельскія сем'і аб'ядноўваліся ў роды. Звычайна кожны род валодаў сваёй часткай паселішча. Хросныя бацькі прыраўноўваліся да крэўных сваякоў. [[Шлюб]]ы знутры аднаго роду былі забаронены. Македонцы падзяляюць родзічаў па мужчынскай і жаночай лініі, што ўвасабляецца ў найменні сваяцкіх сувязяў.
 
===Народная творчасць===
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Македонцы"