Швецыя ў Другой сусветнай вайне: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дрНяма тлумачэння праўкі
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 1:
Прэм'ер-міністр Пэр Альбін Хансан, у сваёй прамове 27 жніўня 1939 года ў Скансэне, ацаніў гатоўнасць Швецыі да вайны як добрую. Меўся на ўвазе эканамічны бок, была назапашана важна сыравіна, бо галоўнай пагрозай у Швецыі лічылі магчымую блакаду краіны, як гэта было ў час 1-й сусветнай вайны. Што да ваеннага боку, то меры па ўмацаванні шведскай абароны, ажыццёўленыя у 1936 годзе, яшчэ не прывялі да эфектыўных вынікаў. Таксама, ні ў якіх абарончых планах не разглядалася магчымасць, што Швецыі будзе пагражаць нямецкая армія з Нарвегіі.
 
З пачаткам вайны Германіі з Польшчай, 1 верасня 1939 года шведскі ўрад апублікаваў дэкларацыю пра нейтралітэт. Ужо пасля абвяшчэння Англіяй і Францыяй вайны Германіі, 3 верасня 1939 года, была авыдана яшчэ адна дэкларацыя пра нейтралітэт.
Радок 7:
«Зімовая вайна» ў Фінляндыі моцна закранула пачуцці шведаў. Пад лозунгам «Справа Фінляндыі — наша справа» была арганізавана розная дапамога фінам, у т.л. былі сабраны сродкі і рэчы. Шведскі ўрад даў Фінляндыі значныя крэдыты, паставіў зброю. Быў створаны добраахвотніцкі корпус, які да канца вайны налічваў 12 тыс. чалавек. Рух салідарнасці патрабаваў таксама адпраўкі ў Фінляндыю рэгулярных войскаў, але ўрад адмовіўся ад гэтага. Добраахвотніцкі корпус не ўдзельнічаў у сур'ёзных аперацыях, але вызваліў фінскае войска ад нясення вартавой службы ў разлеглых памежных раёнах Паўночнай Фінляндыі. «Зімовая вайна» скончылася 13 сакавіка 1940 года, Фінляндыя захавала незалежнасць, але страціла значную частку тэрыторыі.
 
Менш чым праз месяц, 9 красавіка 1939 года, Германія напала на Данію і Нарвегію. Данія была акупавана ў адзін дзень, а нарвежцы аказалі супраціўленне. Нямецкія войскі трапілі ў цяжкае становішча на поўначы Нарвегіі, Германія патрабавала ад Швецыі дазволу на правоз зброі сваім вайсковым злучэнням, аднак шведскі ўрад адмовіў у гэтым. Пасля канца вайны ў Нарвегіі ўрад Швецыі прызнаў, аднак, што немцы адпраўлялі сваіх салдатаў на адпачынак ці перафарміраванне, карыстаючыся шведскай чыгункай. Гэты транзіт праіснаваў да 1943 года.
 
У 1940—1941 гадах Швецыя цярпела моцны ціск з боку Германіі і была вымушана ісці на зневажальныя саступкі. Чым яны былі выкліканы — страхам перад нападам, бо абарона краіны была моцна аслаблена акупацыяй Даніі і Нарвегіі, ці тым, што пэўныя кругі шведскага грамадства імкнуліся да збліжэння з Германіяй, — выявіць нялёгка. І першая і другая прычына мелі месца, пры прыняцці рашэнняў на ўрадавым узроўні. Таксама мела месца і жаданне прадставіць, што адносіны паміж Швецыяй і Германіяй развіваюцца добра, на той выпадак, калі немцы перамогуць у вайне. Палітыка саступак Швецыі падчас Другой сусветнай вайны з'яўляецца адной з самых вострых і дыскусійных тэм у шведскай гісторыі XX ст.
У 1940—1941 гадах Швецыя цярпела моцны ціск з боку Германіі. У сваёй знешняй палітыцы Швецыя імкнулася прыстасавацца да новых суадносін сіл у Еўропе, рабіла Германіі розныя саступкі. Самая вялікая саступка была зроблена ў чэрвені 1941 года, калі цалкам узброеная нямецкая дывізія была прапушчана па шведскай чыгунцы з Нарвегіі ў Фінляндыю. (Гл. +)
 
Пад уражаннем ад нямецкіх перамог на кантыненце (акупацыя Францыі менш чым за шэсць тыдняў), 18 чэрвеня 1940 года шведскі ўрад задаволіў патрабаванне Германіі аб перавозцы нямецкіх салдатаў-адпускнікоў па шведскай чыгунцы. Пазней урад згадзіўся і на адпраўку нямецкіх рэзервістаў у Нарвегію. Гэты, г. зв. «адпускны транспарт» дзейнічаў з ліпеня 1940 года да жніўня 1943 года. Агулам больш 2-х мільёнаў нямецкіх салдат перасекла шведскую тэрыторыю, што з'яўлялася адыходам ад палітыкі нейтралітэту.
Шведскі ўрад заклікаў шведскую прэсу быць асцярожнай у сваіх ацэнках падзей у свеце, каб не пагоршыць адносіны з Германіяй. Большая частка СМІ разумела праблемы і трымалася правіл строгай самацэнзуры, але некаторыя газеты адмовіліся ад гэтага і публікавалі антынацысцкія матэрыялы. Найболей вядомымі ў гэтым сэнсе былі «Гётебаргс Хандэльс-о Шофартстыднінг», якая якую выдаваў Торгню Сегерстэт, і штотыднёвік «Тротэ Альт», які выдаваў пісьменнік, сацыял-дэмакрат Турэ Нерман. Выданні з матэрыяламі, якія маглі выклікаць раздражненне немцаў, канфіскоўваліся і знішчаліся. Гэта палітыка дасягнула свайго піка ў сакавіку 1942 года, калі не меней 17 газет было канфіскавана з-за змешчаных там артыкулаў пра катаванні немцамі членаў нарвежскага Супраціву. У 1943 годзе, калі немцы пачалі цярпець паражэнні, канфіскацыя газет спынілася. Абмежаванне свабоды слова падвяргалася моцнай крытыцы, пасля вайны, у 1949 годзе, паводле новага заканадаўства пра свабоду друку, палажэнні пра свабоду выказванняў былі ўзмоцнены. Аднак частка насельніцтва хацела збліжэння Швецыі з Германіяй, бо думала, што апошняя пераможа ў вайне. Саступкі, якія рабіліся немцам, разглядаліся імі як натуральнае прыладжванне пад будучага пераможцу. Лік нацыстаў у Швецыі быў невялікі, але ў перыяд перамог Германіі ў краіне існавала дружалюбнае ў адносінах да яе плынь грамадства. Аднак, гвалт, які чынілі немцы ў Даніі і Нарвегіі, рабіў гэтыя настроі не папулярнымі і яны іх не афішыравалі.
 
Таксама шведскі ўрад згадзіўся прапусціць праз сваю тэрыторыю па шведскай чыгунцы цалкам узброеную нямецкую дывізію (каля 18 тыс. чалавек) з Нарвегіі ў Фінляндыю. Гэта было простым парушэннем нейтралітэту, пра які Швецыя абвясціла напачатку войны 1 верасня 1939 года. Рашэнню папярэднічала вострая дыскусія, галоўным чынам у сацыял-дэмакратычнай групе Рыксдага. Спасылаючыся на пагрозу караля Густава V зрачыся стальца і на магчымы раскол кааліцыйнага ўраду, калі не будуць выкананы патрабаванні немцаў, П. А. Хансан здолеў сабраць групу, якая для захавання адзінства падтрымала рашэнне ўрада.
Пасля нападу Германіі на Данію і Нарвегію, кантакты Швецыі з Захадам былі парушаны. Немцы паставілі мінныя загароды ад паўднёвага ўзбярэжжа Нарвегіі да паўночнага ўзбярэжжа Ютландыі. Марскі гандаль Швецыі быў моцна абмежаваны, яна стала залежаць ад імпарту з Германіі, адкуль увозіліся вугаль і кокс у якасці энерганосьбітаў, штучныя ўгнаенні для сельскай гаспадаркі і сыравіна для прамысловасці. У абмен Швецыя пастаўляла Германіі вялікую колькасць жалезнай руды, падшыпнікаў і лесаматэрыялаў. У канцы 1940 года шведскі ўрад урэшце дамовіўся з немцамі і брытанцамі пра абмежаванае суднаходства праз замінаваныя зоны. Гэта было гэтак званае гарантаванае суднаходства. Такім чынам, Швецыя змагла імпартаваць пэўныя важныя для яе тавары, першым чынам нафту, шкуры, скуру, а таксама такія «прадметы раскошы», як каву.
 
У сваёй знешняй палітыцы Швецыя імкнулася прыстасавацца да новых суадносін сіл у Еўропе. Шведскі ўрад заклікаў шведскую прэсу быць асцярожнай у сваіх ацэнках падзей у свеце, каб не пагоршыць адносіны з Германіяй. Большая частка СМІ разумела праблемы і трымалася правіл строгай самацэнзуры, але некаторыя газеты адмовіліся ад гэтага і публікавалі антынацысцкія матэрыялы. Найболей вядомымі ў гэтым сэнсе былі «Гётебаргс Хандэльс-о Шофартстыднінг», якая якую выдаваў Торгню Сегерстэт, і штотыднёвік «Тротэ Альт», які выдаваў пісьменнік, сацыял-дэмакрат Турэ Нерман. Свабодная прэса цярпела сістэматычны ціск. Выданні з матэрыяламі, якія маглі выклікаць раздражненне немцаў, канфіскоўваліся і знішчаліся або іх транспарціроўку накладалася забарона. Апошняя мера азначала, што газеты нельга было перавозіць па шведскай чыгунцы, т.б. стварала цяжкасці з распаўсюджаннем. Выдаўцы гэтых выданняў прыцягваліся да адказнасці. Галоўнай мэтай гэтых мерапрыемстваў было стрымліванне антынацысцкіх настрояў. Гэта палітыка дасягнула свайго пікапіку ў сакавіку 1942 года, калі не меней 17 газет было канфіскавана з-за змешчаных там артыкулаў пра катаванні немцамі членаў нарвежскага Супраціву. У 1943 годзе, калі немцы пачалі цярпець паражэнні, канфіскацыя газет спынілася. Абмежаванне свабоды слова падвяргалася моцнай крытыцы, пасля вайны, у 1949 годзе, паводле новага заканадаўства пра свабоду друку, палажэнні пра свабоду выказванняў былі ўзмоцнены. Аднак частка насельніцтва хацела збліжэння Швецыі з Германіяй, бо думала, што апошняя пераможа ў вайне. Саступкі, якія рабіліся немцам, разглядаліся імі як натуральнае прыладжванне пад будучага пераможцу. Лік нацыстаў у Швецыі быў невялікі, але ў перыяд перамог Германіі ў краіне існавала дружалюбнае ў адносінах да яе плынь грамадства. Аднак, гвалт, які чынілі немцы ў Даніі і Нарвегіі, рабіў гэтыя настроі не папулярнымі і яны іх не афішыравалі.
 
Пасля нападу Германіі на Данію і Нарвегію, кантакты Швецыі з Захадам былі парушаны. Немцы паставілі мінныя загароды ў праліве Скагерак ад паўднёвага ўзбярэжжа Нарвегіі да паўночнага ўзбярэжжа Ютландыі. Марскі гандаль Швецыі быў моцна абмежаваны, яна стала залежаць ад імпарту з Германіі, адкуль увозіліся вугаль і кокс у якасці энерганосьбітаў, штучныя ўгнаенні для сельскай гаспадаркі і сыравіна для прамысловасці. У абмен Швецыя пастаўляла Германіі вялікую колькасць жалезнай руды, падшыпнікаў і лесаматэрыялаў. У канцы 1940 года шведскі ўрад урэшце дамовіўся з немцамі і брытанцамі пра абмежаванае суднаходства праз замінаваныя зоны. Гэта было гэтак званае гарантаванае суднаходства. Такім чынам, Швецыя змагла імпартаваць пэўныя важныя для яе тавары, першым чынам нафту, шкуры, скуру, а таксама такія «прадметы раскошы», як каву.
 
Скарачэнне знешняга гандлю мела негатыўныя наступствы для шведскай эканомікі. Каб стрымаць інфляцыю, у 1942 годзе былі замарожаны цэны і заработная плата. Нягледзячы на цяжкасці, краіна змагла захаваць параўнальна высокі ўзровень жыцця. Падлічана, што рэальная заработная плата зменшылася на 10-15 %. Для пэўных груп насельніцтва, напрыклад сялян, блакада стварала магчымасць павялічваць цэны на свае прадукты. Цэны на прадукты падняліся прыкладна на 40 %.
Радок 33 ⟶ 37:
Таксама, вайна прычынілася да больш вольных формаў адносін паміж паламі. Кансерватыўныя кругі выступалі супраць гэтага. Вострая дыскусія разгарнулася па пытанні пра гэтак званую «шкоду ад танцпляцовак». Лічылася, што праз танцпляцоўкі ідзе заахвочванне злоўжывання алкаголем і сексуальная распушчанасць.
 
Палітычнае жыццё ў цэлым была спакойным. Тры разы ў час вайны у Швецыі праходзілі выбары: у 1940, 1942 і 1944 гадах (у 1942 годзе прайшлі мясцовыя выбары). Выбары 1940 года прайшлі з вялікім поспехам для сацыял-дэмакратаў, якія атрымалі каля 54 % галасоў, найвялікшы паказчык калі-небудзь атрыманы ў гісторыі шведскай сацыял-дэмакратыі. Казалі, што народ галасаваў за Пэра Альбіна Хансана, таму што ён, па меркаванні многіх, выратаваў Швецыю ад вайны. Важнай прычынай таго, што Швецыя не ўдзельнічала ў ваенных дзеяннях, была адсутнасць у Германіі, пасля акупацыі Даніі і Нарвегіі, матываў для нападу. Швецыя цікавіла Германію галоўным чынам як пастаўшчык жалезнай руды. Прычынамі нападу Германіі 9 красавіка 1940 года на Данію і Нарвегію была засцярога ад магчымага блакіравання брытанцамі шведскіх транспартаў з рудой у Германію. У 1940—1944 гадах Швецыя вывезла ў Германію 38 млн тон жалезнай руды.
 
== Літаратура ==