Мусон: Розніца паміж версіямі

'''Мусон''' (ад [[Арабская мова|араб]]. «موسم» (mausim), - сезон) - ўстойлівыя вятры, перыядычна якія змяняюць свой ​​кірунак; летам дзьмуць з акіяна, зімой з сушы; ўласцівыя трапічным абласцях і некаторых прыморскіх краінам ўмеранага пояса ([[Далёкі Усход]]). Мусонны клімат характарызуецца падвышанай вільготнасцю ў летні перыяд.

У кожным месцы вобласці мусонаў на працягу кожнага з двух асноўных сезонаў існуе рэжым ветру з рэзка выяўленым перавагай аднаго кірунку (квадрантуквадранта і октанта[[Актант|актанта]]) над іншымі. Пры гэтым у іншым сезоне пераважны кірунак ветра будзе процілеглым ці блізкім да процілеглага. Такім чынам, у кожнай мусонны вобласці ёсць зімовы мусон з узаемна процілеглымі або, па меншай меры, з рэзка рознымі пераважнымі кірункамі.

Устойлівасць мусонаў звязаная з устойлівым размеркаваннем атмасфернага [[Ціск|ціску]] на працягу кожнага сезона, а іх сезонная змена - з карэннымі зменамі ў размеркаванні ціску ад сезону да сезону. Пераважныя барычныя градыенты рэзка мяняюць кірунак ад сезону да сезону, разам з гэтым змяняецца і кірунак ветра.

У выпадку мусонаў, як і ў выпадку [[Пасат|пасатаў]], ўстойлівасць размеркавання зусім не азначае, што на працягу сезону над дадзеным раёнам ўтрымліваецца адзін і той жа антыцыклон або адна і тая ж дэпрэсія. Напрыклад, узімку над Усходняй Азіяй паслядоўна змяняецца цэлы шэраг [[Антыцыклон|антыцыклонаў]]. Але кожны з гэтых антыцыклонаў захоўваецца адносна доўга, а колькасць дзён з Антыцыклоны значна перавышае лік дзён з [[Цыклон|цыклонамі]]. У выніку антыцыклон атрымліваецца і на шматгадовай сярэдняй кліматычную мапе. Паўночныя кірункі ветру, звязаныя з усходнімі перыферыі антыцыклона, пераважаюць над усімі іншымі напрамкамі ветру; гэта і ёсць зімовы ўсходне-азіяцкі Мусон. Такім чынам, мусоны назіраюцца ў тых раёнах, дзе цыклоны і антыцыклоны валодаюць дастатковай устойлівасцю і рэзкім сезонным перавагай адных над іншымі. У тых жа абласцях Зямлі, дзе цыклоны і антыцыклоны хутка змяняюцца адзін ад аднаго і адны мала пераважаюць над іншымі, рэжым ветру зменлівы і не падобны на мусонны. Так, ідзе справу і ў большай частцы [[Еўропа|Еўропы]].

Улетку мусоны дзьмуць з [[Акіян|акіяна]] на [[Мацерык|мацерыкі]], зімой - з мацерыкоў на акіяны; ўласцівыя трапічным абласцях і некаторых прыморскіх краінам ўмеранага пояса (напрыклад, Далёкі Усход). Найбольшай устойлівасцю і хуткасцю ветру мусоны валодаюць у некаторых раёнах тропікаў (асабліва ў экватарыяльнай [[Афрыка|Афрыцы]], краінах [[Паўднёвая Азія|Паўднёвай]] і [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]] і ў Паўднёвым паўшар'і аж да паўночных частак [[Мадагаскар|Мадагаскара]] і [[Аўстралія|Аўстраліі]]). У больш слабай форме і на абмежаваных тэрыторыях мусоны выяўляюцца і ў субтрапічных шыротах (у прыватнасці, на поўдні [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] і ў Паўночнай Афрыцы, у галіне [[Мексіканскі залів|Мексіканскага заліва]], на ўсходзе Азіі, у Паўднёвай Амерыцы, на поўдні Афрыкі і Аўстраліі).