Андрэй Рымша: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 133:
Апошняя вядомая літаратурная праца А. Рымшы – выдадзены Я. Карцанам пераклад на польскую мову твора Ансельма Паляка '''“Хараграфія, альбо тапаграфія, гэта значыць асаблівае і падрабязнае апісанне Святой Зямлі...”''' (Вільня, 1595). Тытульны ліст “Хараграфіі...” ўпрыгожаны вершаваным двухрадкоўем паэта, у якім высмейваецца псеўдаадукаванасць і невуцтва выпускнікоў замежных універсітэтаў. На адвароце тытульнага ліста змешчана эпіграма на герб Астрожскіх, завяршае кнігу вершаванае чатырохрадкоўе прэфацыйнага зместу. У кнізе аўтар згадвае ў празаічнай прадмове да Альжбеты з Астрожскіх, жонкі Крыштофа Радзівіла, пра нейкую хроніку, у якой належным чынам услаўлены заслугі роду Астрожскіх.
Арыгінальнасць “эпікграм” выявілася найперш у структурна-кампазіцыйнай будове. Яны складаліся з чатырох адносна элементаў, што размяшчаліся, як правіла, у строгай паслядоўнасці адносна адзін аднаго. Спачатку ішоў уступ-зачын, затым – зварот да памяці продкаў, цэнтральнае месца займалі тлумачэнні знакаў, “кляйнотаў” герба, і, нарэшце, завяршала “эпікграму” заключэнне-пажаданне. Кожны з элементаў “эпікграмы” выконваў пэўную ідэйна-мастацкую функцыю.
Ва ўступе зачыне часцей за ўсё апісваліся нябесныя свяцілы, касмічная прастора або штосьці велічнае і незвычайнае. Так, эпіграма А. Рымшы “На герб Льва Сапегі” пачыналася паведамленнем пра велічнасць і дабрачыннасць мужнага роду Сапегаў. Іхняя слава нібыта не ведала межаў на зямлі і на небе. Другая эпіграма, “На герб Тэадора Скуміна”, адкрывала тлумачэнне “незямнога” паходжання княжацкага герба.
Для другога элемента эпіграм – зваротаў да памяці продкаў – характэрнае тлумачэнне прычын узнікнення герба, указанне часу і абставінаў, пры якіх адбылася знамянальная падзея. Напрыклад, А. Рымша, узнаўляючы гісторыю герба Тэадора Скуміна, падкрэсліваў: набыццё герба – узнагарода за вялікія подзвігі; яго атрымліваюць толькі тыя, хто не шкадуючы свайго жыцця абараняе Бацькаўшчыну. Так, дзякуючы мужнай барацьбе з “нечестивыми татарами”, паводле А. Рымшы, набылі фамільны герб слаўныя Сапегі:
<br />К тому еще два гербы видиш быть на споде,
<br />Тых достали предкове его на свободе
<br />Будучи. А цнотою оных доставали,
<br />Веру з мужеством Отчызне своей заховали.
<br />Вер ми, гербов не дають въ дому седящому,
<br />Але зъ татарами въ полю часто гулящюму
<br />Не зъ голою рукою, зъ шаблею острою,
<br />Завжды будучы готов до смерного бою.
Абавязковы і найбольш істотны элемент эпіграм на гербы – вытлумачэнне сімвалічнага сэнсу знакаў, “кляйнотаў”. Вытлумачэнне ў эпіграмах сэнсу знакаў княжскіх гербаў – якраз і ёсць раскрыццё іх сімвалічных значэнняў. У эмблематычных вершах сімвалы герба пранікалі ў сферу мастацкай і паэтычнай свядомасці, станавіліся ўстойлівымі вершаванымі тропамі.
Галоўны мастацкі прынцып пры раскрыцці ў эпіграмах на гербы значэнняў геральдычных знакаў – выяўленне сімвалічнай узаемасувязі паміж знакамі герба і яго ўладальнікам. Восем груп рэчаў і з’яў матэрыяльнага свету часцей за ўсё выступалі ў ролі гербавых знакаў. Галоўныя сярод іх: нябесныя свяцілы (“сонца”, “месяц”, “луна”, “зоркі”, “венера”) і вытворныя ад іх (“прамяні”, “зара”); прадметы культу і рэлігійнай сімволікі (“крыж”, “мітра”); зброя і ваярскі рыштунак (“меч”, “лук”, “стрэлы”, “влочні” (дзіды), “гелм” (шлем), “намет” (палатка)); расліны (“ружа”, “лілея”); жывёлы і птушкі (“конь”, “арол”, “крэчат” (пятух)); крыніцы вады (“мора”, “рэкі”, “хмары”); органы чалавека і канечнасці (“сэрца”, “рука”); сімвалы дзяржавы (“карона”).
Знакі герба Скумінаў – “зорка”, размешчаная над яркім “месяцам” у акружэнні “хмары” у эпіграме А. Рымшы сімвалізуюць не толкі славу Скумінаў, але і іх незвычайную шчодрасць:
<br />Якъ звезда над луною хорошо ся блищить,
<br />А светла месячного бынамне не нищить,
<br />Так обое светлятся ровъно окром хмары,
<br />Якъ слава у Скуминов маеть свои дары.
----
| |||