Бляшаная кафедра: Розніца паміж версіямі

[[Image:Tin Can Cathedral.jpg|thumb|Серафіміцкая бляшаная катэдракафедра]]

Бляшаная катэдракафедра ({{lang-ua|Бляшана Катедра}}) -— першая незалежная ўкраінская царква ў [[Паўночная Амерыка| Паўночнай Амерыцы]]. Заснавана ў [[Горад Вініпег|Вініпегу]], яна не належала ні да адной з еўрапейскіх рэлігійных канфесій і была сэрцам Серафімічнай царквы - былога шырокага рэлігійнага саюзусаюза цэркваў усходняга абраду ў Паўночнай Амерыцы.

Украінскія імігранты пачалі прыбываць у [[Канада | Канаду]] ў [[1891]] годзе ў асноўным з заходніх рэгіёнаў Украіны: [[Букавіна | Букавіны]] і [[Галічына | Галічыны]]. Свежае папаўненне з Букавіны было [[Праваслаўе | праваслаўным]], а тыя, хто прыбыў з Галічыны - [[Уніяцтва | грэка-каталікамі]] . Аднак і тыя і іншыя прытрымліваліся візантыйскага абраду. Да [[1903]] таварыства ўкраінскіх імігрантаў у Заходняй Канадзе вырасла і прыцягнула ўвагу рэлігійных лідэраўлідараў, палітыкаў і педагогаў.

Цэнтральнай фігурай ўкраінскайукраінскай абшчыны ў Вініпегу ў той час быў [[Кірыл Генік]] (1857-1925). Ён прыбыў з Галічыны, скончыў Украінскую Акадэмічную гімназію ў [[Горад Львоў | Львове]] і на працягу кароткага часу вывучаў права ў Чарнавіцкім універсітэце.<ref name="Martynowych, Orest T 1924. page 170">Martynowych, Orest T. Ukrainians in Canada: The Formative Period, 1891-1924. Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, University of Alberta, Edmonton, 1991, page 170.</ref> Генік быў сябрам [[Іван Якаўлевіч Франко | Івана Франка]], украінскага аўтара «Ліса Мікіты», намінаванага на [[Нобелеўская прэмія па літаратуры |Нобелеўскую прэмію па літаратуры]]. Генік, сяброўства на вяселлі аўтара, верагодна, падзяляў сацыялістычныя погляды Франка і ўхваляў яго з'едлівую сатыру на тагачаснае духавенства. Вызваленні насельніцтва ад духавенства, разам з зямельнай рэформай, было спосабам вызвалення сялян ад прыгнёту памешчыкаў трымалі зямлю ў сваіх руках у змове з іерархіяй царквы. Пасля прыбыцця ў Канаду, Генік стаў першым украінскім, нанятым урадам Канады. Ён працаваў іміграцыйным агентам, адказным за рассяленне пасяленцаў ўу іх гомстедах. Стрыечны брат Генік, Іван Бодруг (1874-1952), і Бодруг сябар Іван Негрич (1875-1946) таксама прыбылі з вёскі Бярозаў з-пад Коломыя і дзе былі настаўнікамі пачатковай школы.<ref name="Martynowych, Orest T 1924. page 170"/> Гэтая тройца складала ядро інтэлігенцыі ва ўкраінскім супольнасці, і была вядомая як Бярозаўская Троіца. Генік, старэйшы, быў адзіным жанатым з трох. Яго жонка Паліна (народжаная Цюрковська) была дачкой святара, адукаванай жанчынай. Муж і жонка мала трох сыноў і тры дачкі.<ref>Hryniuk, Stella. Dictionary of Canadian Biography Online, www.biographi.ca/EN/009004-119.01-e.php?id_nbr=8154</ref>

Іншай ключавой асобай быў епіскап Серафім, чыё сапраўднае імя было Стэфан Устволський. Справа скончылася тым, што Уствольського пазбавілі сану на расійскім Святым сінодам Рускай ўу [[Горад Санкт-Пецярбург | Санкт-Пецярбургу]]. Але яго гісторыя пачынаецца з моманту, калі па асабістых прычынах, ён адправіўся на Афон, дзе быў асвячоны ў [[Епіскап | епіскапскіепіскап]]скі сан святым Анфім, які сам аб'яўляў сябе біскупам. Існуе падазрэнне, што святы Анфім высьвеціўвысвеціў Уствольського на злосць [[Цар | царацар]]а, паколькі ў тыя часы паміж царом і Святым сінодам адбывалася барацьба за кіраваннем Рускай праваслаўнай царквой.<ref name="ukr">Mitchell, Nick. Ukrainian-Canadian History as Theatre in The Ukrainian Experience in Canada: Reflections 1994, Editors: Gerus, Oleh W.; Gerus-Tarnawecka, Iraida; Jarmus, Stephan, The Ukrainian Academy of Arts and Sciences in Canada, Winnipeg, page 226 </ref> Пасля освяченння біскупам Серафім адправіўся ў Паўночную Амерыку, дзе ненадоўга спыніўся ва ўкраінскіх сьвятароўсвятароў у [[Горад Філадэльфія | Філадэльфіі]]. На час прыбыцця ўва ў Вініпег ўу яго ён не належаў ні да [[Руская праваслаўная царква | Рускай праваслаўнай царквы]], ні да якой-небудзь іншай. Украінскі ў прэрыях прынялі яго як вандроўнага святога па традыцыі, пачатай яшчэ з вытокаў хрысціянства.<ref>Mitchell, Nick. The Mythology of Exile in Jewish, Mennonite and Ukrainian Canadian Writing in A Sharing of Diversities, Proceedings of the Jewish Mennonite Ukrainian Conference, «Building Bridges», General Editor: Fred Stambrook, Canadian Plains Research Center, University of Regina, 1999, page 188. </ref>

Яшчэ адным чалавекам, прымала ўдзел у падзеях, якія прывялі да стварэння Бляшаны Кафедры, быў памочнік Серафіма Макарый Марчанка. Марчанка выконваў функцыі дыякана і Кантара, дапамагаючы Серафіму ў набажэнствах, якія ён добра ведаў. Ён прыбыў з Серафімам са Злучаных Штатаў. АрцыбіскупАрхібіскуп Ланжевен з Санкт-Баніфацыя быў кіраўніком рымска-каталіцкай епархіі ў Заходняй Канадзе, працуючы ў непасрэдным кантакце з [[Папства | Папам]] у [[Ватыкан | Рыме]]. Ён лічыў, што яго сьвятарысвятары былі больш чым дастатковымі для патрэбаў ўкраінскагаукраінскага насельніцтва.<ref>Martynowych, Orest T. Ukrainians in Canada: The Formative Period, 1891-1924. Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, University of Alberta, Edmonton, 1991, page 184.</ref> Сваю ролю адыгралі таксама доктар Уільям Патрык, кіраўнік [[Прэсвітэрыянства | пресвитерианского]] Манитобского каледжа ў Вініпегу, Ліберальная партыя Манітобы і рускія праваслаўныя місіянеры.

Калі нейкі інцыдэнт і адыграў значную ролю ў наступнай драме, то гэта магчыма той выпадак, калі член заканадаўчага органа Манітобы ЖозэфЖазеф БэрньеБернье ў 1902 годзе ўнёс законапраект перадачы маёмасці русінскіх (ўкраінская былі таксама вядомыя як [[Русіны | русіны]]) грэка-каталіцкіх цэркваў у пад кіраванне карпарацый пад кантролем [[Каталіцкая царква | рымскай царквы]].<ref>Martynowych, Orest T. Ukrainians in Canada: The Formative Period, 1891-1924. Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, University of Alberta, Edmonton, 1991, page 189.</ref> АрцыбіскупАрхібіскуп Ланжевен заявіў, што русіны павінны даказаць, што яны каталікі, аддаўшы маёмасць царквы, а не як [[Пратэстанцтва | пратэстанты]]... асобным асобам або камiтэтакамітэта свецкіх, не падпарадкаваных сьвятарусвятару або біскупу.<ref>Winnipeg Tribune 25 February 1903.</ref> Памер ўкраінскагаукраінскага насельніцтва ў прэрыях таксама выклікаў цікавасць у расейскіхрускіх праваслаўных місіянераў. У цяперашні час Руская праваслаўная царква выдаткоўвала 100 тысячаўтысяч даляраўдолараў у год на місіянерскую працу ў Паўночнай Амерыцы.<ref name="ukr" /> Акрамя таго ўва украінцахўкраінцах была зацікаўлена пресвитерианская царкву. Просветерианы запрашалі маладых людзей з ўкраінскагаукраінскага паходжання вучыцца ў Манитобский каледжы (цяпер гэта Універсітэт Вініпегу), дзе былі створаны спецыяльныя класы для маладых украінскіх, якія хацелі б стаць школьнымі настаўнікамі (а затым і святарамі грэка-самастойны царквы).<ref>Martynowych, Orest T. Ukrainians in Canada: The Formative Period, 1891-1924. Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, University of Alberta, Edmonton, 1991, page 192</ref> Свабодна валодае [[Нямецкая мова | нямецкай мовай]], доктар Кінг, дырэктар каледжа, інтэрв'ю з кандыдатамі Бодруг і Негрич на нямецкай мове. Генік перакладзе іх схаластычнай дакументаў у пісьмовай форме з польскай на [[Англійская мова | ангельскуюанглійскую мову]]. Яны сталі першымі украінскіміўкраінскімі студэнтамі універсітэтаўніверсітэта ў Паўночнай Амерыцы - Манітобы каледжа ў гэты час была звязана з універсітэтам Манітобы.

Генік, Бодруг і Негрыч дзейнічалі хутка, імкнучыся забяспечыць інтарэсы грамадства.<ref name="yere">Yereniuk, Roman, A Short Historical Outline of the Ukrainian Orthodox Church of Canada, www.uocc.ca/pdf, page 9</ref> Яны прыцягнулі да справы Серафіма. Ён прыбыў у Вініпег ўу красавіку 1903<ref>Martynowych, Orest T. Ukrainians in Canada: The Formative Period, 1891-1924. Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, University of Alberta, Edmonton, 1991, page 190</ref> і оргинизував царква, якая была незалежная ад любых еўрапейскіх цэркваў, і не дэманстравала лаяльнасці да любой з рэлігійных груп, якія змагаліся за душы новых украінскіх імігрантаў у прэрыях. Сваю царкву Серафім назваў Праваслаўнай расейскаерасійскае (а не Рускай праваслаўнай). Ён абвясціў сябе яе кіраўніком, а, каб супакоіць украінскіх, царква мела альтэрнатыўнае назва - серафимскою. Набажэнствы вяліся па ўсходнім абрадзе, з якім імігранты былі знаёмыя. Серафім пачаў высьвячаўвысвячаў Кантара і [[Дыякан | дыяканаўдыякан]]аў, а 13 снежні 1903 невялікае будынак на ўсходняй баку вуліцы Макгрегор, паміж Манітобы авеню і Прытчард авеню, якая, магчыма, раней называлася царквой Святога Духа, была афіцыйна дабраслаўлю Серафімам і адкрыта для пакланення.<ref>Martynowych, Orest T., The Seraphimite, Independent Greek, Presbyterian and United Churches, umanitoba.ca/...canadian.../05_The_Seraphimite_Independent_Greek_Presbyterian_and_United_Churches.pdf -, page 1</ref> У лістападзе 1904 гады ён пачаў будаваць сваю праславутую бляшаны кафедраў на рагу Кінг-стрыт і Стэла-авеню.<ref>Martynowych, Orest T., The Seraphimite, Independent Greek, Presbyterian and United Churches, umanitoba.ca/...canadian.../05_The_Seraphimite_Independent_Greek_Presbyterian_and_United_Churches.pdf -, page 2</ref> Харызматычны Серафім прысвяціў каля 50 святароў і дыяканаў, многія з іх напаўпісьменных, якія сталі выконваць святарскія абавязкі ў паселішчах, прапаведуючы незалежнае праваслаўе кіравання царкоўным маёмасць праз незалежных давераных. На працягу двух гадоў гэтая царква атрымала амаль 60 тыс. прыхільнікаў.<ref name=" Bodrug, Ivan. page xiii">Bodrug, Ivan. Independent Orthodox Church: Memoirs Pertaining to the History of a Ukrainian Canadian Church in the Years 1903-1913, translators: Bodrug, Edward; Biddle, Lydia, Toronto, Ukrainian Research Foundation, 1982, page xiii</ref> Праз розныя правіны і праблемы з алкаголем,<ref name="yere" /> Серафім страціў давер інтэлігенцыі, якая запрасіла яго ў Вініпег, і неўзабаве адбыўся пераварот з мэтай пазбавіцца ад яго, пры гэтым не страціўшы паствы.

Іван Бодруг, адзін з мяцежнікаў сярод серафимистив, узначаліў новую незалежную царкву. Ён і сам быў досыць харызматычны святаром і праз уплыў пресвитерианства прапаведаваў эвангельскаеевангельскае хрысьціянствахрысціянства. Ён дажыў да 1950-х. Будынак незалежнай царквы (Святога Духа) знаходзілася на рагу Прытчард-авеню і МакГрэгар-стрыт. Тую царкву, якую выкарыстаў Серафім, знеслі. Другую будынак побудовали з дапамогай прэсвітэрыянскай фінансавання. Яна да гэтага часу стаіць там, праз дарогу ад Храма працы Виннипегская Норт-Энда.<ref>Martynowych, Orest T. Ukrainians in Canada: The Formative Period, 1891-1924. Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, University of Alberta, Edmonton, 1991, photograph 47.</ref>

АрцыбіскупАрхібіскуп Ланжевена павялічыў з асимилиляции ўкраінскай абшчыны ць рымска-каталіцкім крылом. Ён спрыяў ўу пабудове василианского Касцёла святогаСвятога Мікалая, з [[Бельгія | бельгійскім]] святароў, бацька Delaere і іншыя, хто чытаў масу ў стараславянскай, апрануты паводле грэцкагагрэчаскага абраду, і дастаўлены пропаведзі на [[Польская мова | польскай мове]]. Гэтая царква была праз дарогу ад незалежнага Украінскага каталіцкага сабора СьвСв Уладзіміра і Вольгі на МакГрэгар стрыт у Виннипегском НортЕнди. Такая канкурэнцыя забяспечвае большую магчымасць для ўкраінскага-канадскіх дзяцей вучыцца на ўкраінскай мове.<ref name="winnipeg" />

Ліберальная партыя, зразумеўшы, што ўкраінскае больш не знаходзяцца ў саюзе з арцыбіскупамархібіскупам Ланжевеном і рымарымска-каталікамі, якія падтрымлівалі кансерватыўную партыю, узяла иниативу ў свае рукі і пачала фінансаваць першую ўкраінскую газету ў Канадзе, «Канадийский Фермер», рэдактар якой стаў не хто іншы , як Іван Негрич.

Серафім знік да 1908 года, але «Украінскі Голас» (газета, да гэтага часу публікуецца ўва ў Вініпегу) паведамляў, што па чутках ён яшчэ прадаваў Бібліі работнікам жалезнай Брытанскай Калумбіі ў канцы 1913.

Кірыл Генік пераехаў са сваёй старэйшай дачкой і адзін сын некаторы час у ЗША, у Паўночную Дакоту, але потым вярнуўся і памёр ўу 1925 годзе.

Макарый Марчанка, пры выездзе Серафіма, абвясціў сябе не толькі новым біскупам серафимскою царквы, але і арцыбіскупамархібіскупам-[[Патрыярхат | патрыярхам]], архиепипапою, [[Гетман | архиепигетьманом]] і [[Князь | архиепикнязем]]. Каб не рызыкаваць абвінавачванні ў фаварытызм, ён адлучыў адным махам Папу Рымскага і руская Святы сінод.<ref name=" Bodrug, Ivan. page xiii"/> Захаваліся звесткі, што ён да канца 1930-х гадоў працягваў падарожнічаць па вёсках і адпраўляць набажэнства украінскімўкраінскім, якія прагнуць усходняга абраду.