Атмасфера Зямлі: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Infovarius (размовы | уклад) интервики-конфликты разрешены (см. d:Talk:Q3359129) |
др clean up, replaced: іяніз → іаніз, фармаванн → фарміраванн, часцінак → часціц (3), часцінк → часціц, і у → і ў, я у → я ў, часціці → ч using AWB |
||
Радок 3:
== Склад атмасферы ==
[[Выява:
Атмасфера Зямлі складаецца ў асноўным з [[газ]]аў і розных дамешкаў (пыл, кроплі вады, крышталі лёду, марская соль, сажа).
Радок 12:
Самы распаўсюджаны ў атмасферы газ — азот (N<sub>2</sub>). Ён паступае ў атмасферу пераважна пры раскладанні расліннасці і пры вывяржэнні вулканаў. Азот мае важную ролю ў абмене рэчываў у раслінным і жывёле свеце. Вялікая яго частка выдаляецца з паветра за кошт біялагічных працэсаў, звязаных з жыццём у моры і ростам раслін. Акрамя таго, азот ператвараецца ў вокіслы азоту пры высокатэмпературных працэсах спальвання паліва ў рухавіках унутранага згарання і самалётных рухавіках. Канцэнтрацыя азоту ў атмасферы застаецца прыблізна пастаяннай.
Тое ж самае можна сказаць і аб атмасферным кіслародзе (O<sub>2</sub>), які ўтворыцца ў асноўным пры фотасінтэзе пад час росту раслін. Пры
Астатнія газы, якія змяшчаюцца ў вельмі малых колькасцях, тым не менш адыгрываюць у нашым жыцці вельмі важную ролю (асабліва, напрыклад, вуглякіслы газ і азон).
Радок 24:
Цвёрдыя і вадкія дамешкі (аэразолі) — [[пыл]], [[сажа]], попел, крышталікі лёду і марской солі, кропелькі вады, мікраарганізмы, пылок раслін і інш. Утрыманне іх моцна змяняецца ў залежнасці ад умоў. Напрыклад, над пустынямі шмат пылу, над прамысловымі цэнтрамі — сажы. Аэразолі служаць ядрамі, неабходнымі для кандэнсацыі вадзяной пары ў атмасферы.
Склад атмасферы змяняецца з вышынёй пад дзеяннем ультрафіялетавага сонечнага выпраменьвання, сонечнага ветра (струменя выкінутых ім
== Будова атмасферы ==
{{Атмасфера Землі Карта выявы|120px|right|thumb}}
Атмасфера мае слаістую будову. У адпаведнасці са змяненнем тэмпературы з вышынёй звычайна выдзяляюць 5 слаёў: трапасферу, стратасферу, мезасферу, тэрмасферу (
'''[[Трапасфера]]''' — ніжні, найбольш вывучаны слой атмасферы, вышынёй у палярных абласцях 8-10 км, ва ўмераных шыротах да 10-12 км, на экватары — 16-18 км. У трапасферы знаходзіцца прыкладна 80-90 % усёй масы атмасферы і амаль уся вадзяная пара. Пры пад'ёме праз кожныя 100 м тэмпература ў трапасферы паніжаецца ў сярэднім на 0,65 °C і дасягае 220 К (-53 °C) у верхняй частцы. Гэты верхні слой трапасферы называецца [[трапапаўза]]й.
Радок 34:
'''[[Стратасфера]]''' — слой атмасферы, які размяшчаецца на вышыні ад 11 да 50 км. Характэрна малаважная змена тэмпературы на вышыні 11-25 км (ніжняя частка стратасферы) і павышэнне яе ў слоі 25-40 км ад −56,5 да 0,8 °C (верхняя частка стратасферы або вобласць інверсіі). Дасягнуўшы на вышыні каля 40 км значэнні каля 273 К (каля 0 °C), тэмпература застаецца пастаяннай да вышыні каля 55 км. Гэтая вобласць называецца [[стратапаўза]]й і з'яўляецца мяжой паміж стратасферай і мезасферай.
У стратасферы на вышыні ад 15-20 да 55-60 км размяшчаецца азонасфера (азонавы слой), які вызначае верхнюю мяжу біясферы. Гэты важны кампанент стратасферы ўтвараецца ў выніку фотахімічных рэакцый найбольш інтэнсіўна на вышыні прыкладна 30 км. Агульная маса азону склала бы пры нармальным ціску слой таўшчынёй 1,7-4,0 мм, але і гэтага дастаткова для паглынання гібельнага для жыцця
У стратасферы затрымліваецца вялікая частка караткахвалевай часткі
'''[[Мезасфера]]''' пачынаецца на вышыні 50 км і распасціраецца да 80-90 км. У мезасферы тэмпература бесперапынна памяншаецца з вышынёй (2-3 °C/км). Тэмпература паветра на вышыні 75-85 км паніжаецца да -88 °C. Верхняй мяжой мезасферы з'яўляецца [[мезапаўза]].
Радок 44:
'''[[Экзасфера]]''' — зона рассейвання, вонкавая частка тэрмасферы, размешчаная вышэй за 800 км. Газ у экзасферы моцна разрэджаны, і адгэтуль ідзе ўцечка яго часціц у міжпланетную прастору (дысіпацыя).
Да вышыні 100 км атмасфера ўяўляе сабой гамагенную добра перамяшаную сумесь газаў. У больш высокіх слаях размеркаванне газаў па вышыні залежыць ад іх малекулярных мас, канцэнтрацыя цяжэйшых газаў меншае хутчэй па меры выдалення ад паверхні Зямлі. З прычыны памяншэння шчыльнасці газаў тэмпература паніжаецца ад 0 °C у стратасферы да -110 °C у мезасферы. Аднак
На вышыні каля 2000-3000 км экзасфера паступова пераходзіць у так званы касмічны вакуум, які запоўнены моцна разрэджанымі часціцамі міжпланетнага газу, галоўным чынам атамамі [[вадарод]]у. Але гэты газ уяўляе сабой толькі частку міжпланетнага рэчыва. Іншую частку складаюць пылападобныя
На долю трапасферы прыходзіцца каля 80 % масы атмасферы, на долю стратасферы — каля 20 %; маса мезасферы — не больш 0,3 %, тэрмасферы — меней 0,05 % ад агульнай масы атмасферы. На падставе электрычных уласцівасцей у атмасферы вылучаюць нейтрасферу і [[іанасфера|іанасферу]]. У цяперашні час лічаць, што атмасфера распасціраецца да вышыні 2000-3000 км.
| |||