Вікіпедыя

Гарызантальная сістэма каардынат: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Наступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
Новая старонка: ''''Гарызантальная сістэма каардынат''', або '''гарызонтная сістэма каардынат''' - гэта сістэм...'
 
др clean up, replaced: трыкутнік → трохвугольнік (2), і у → і ў, ''' - → ''' —, міні| → thumb|, Файл: → Выява:, каардынатаў → каардынат, == → == (6) using AWB
Радок 1:
'''Гарызантальная сістэма каардынат''', або '''гарызонтная сістэма каардынат''' -— гэта сістэма нябесных каардынат, у якой асноўнай плоскасцю з'яўляецца плоскасць матэматычнага [[Гарызонт|гарызонтугарызонт]]у, а полюсамі - [[зеніт]] і [[надзір]]. Яна ўжываецца пры назіраннях [[Зорка|зорак]] і руху нябесных цел [[Сонечная сістэма|Сонечнай сістэмы]] на мясцовасці няўзброеным вокам, у бінокль ці тэлескоп з азімутальнай устаноўкай. Гарызантальныя каардынаты не толькі планет і Сонца, але і зорак бесперапынна змяняюцца на працягу сутак з прычыны сутачнага кручэння нябеснай сферы.
 
== Апісанне ==
[[ФайлВыява:Горизонтальная система координат.svg|мініthumb|справа|Гарызантальная сістэма каардынат]]▼
 
▲[[Файл:Горизонтальная система координат.svg|міні|справа|Гарызантальная сістэма каардынат]]
 
=== Лініі і плоскасці ===
 
Гарызантальная сістэма каардынат заўсёды топацэнтрычная, назіральнік заўсёды знаходзіцца ў фіксаванай кропцы на паверхні зямлі (адзначана літарай O на малюнку). Будзем меркаваць, што назіральнік знаходзіцца ў [[паўночнае паўшар'е|паўночным паўшар'і]] Зямлі на шыраце φ. Пры дапамозе адвеса вызначаецца кірунак на зеніт (Z), як верхняя кропка, у якую накіраваны адвес, а надзір (Z') - як ніжняя (пад Зямлёй). Таму і лінія (ZZ '), якая злучае зеніт і надзір, называецца стромай лініяй.
 
Плоскасць, перпендыкулярная да стромай лініі ў пункце O, называецца плоскасцю матэматычнага гарызонту. На гэтай плоскасці вызначаецца кірунак на [[поўдзень]] (геаграфічны, а не магнітны!) І поўнач, напрыклад, у напрамку найкарацейшай за дзень цені ад гномана. Найкарацейшай яна будзе ў праўдзівы апоўдні, і лінія (NS), якая злучае поўдзень з поўначчу, называецца паўдзённай лініяй. Пункты [[Усход|усходуусход]]у (E) і [[Захад|захадузахад]]у (W) бяруцца адлеглымі на 90 градусаў ад кропкі поўдня адпаведна супраць і па ходу гадзіннікавай стрэлкі, калі глядзець з зеніту. Такім чынам, NESW - плоскасць матэматычнага гарызонту.
 
Плоскасць, якая праходзіць праз паўднёвую і стромую лініі (ZNZ'S), завецца плоскасцю нябеснага мерыдыяна, а плоскасць, якая праходзіць праз нябеснае цела - плоскасцю вертыкала дадзенага нябеснага цела. Вялікае кола, па якім яна перасякае нябесную сферу, называецца вертыкаль нябеснага цела.
 
=== Каардынаты ===
У гарызантальнай сістэме каардынатаўкаардынат адной каардынатай з'яўляецца альбо вышыня свяціла h, альбо яго зенітная адлегласць z. Іншай каардынатай з'яўляецца азімут A.▼
 
▲У гарызантальнай сістэме каардынатаў адной каардынатай з'яўляецца альбо вышыня свяціла h, альбо яго зенітная адлегласць z. Іншай каардынатай з'яўляецца азімут A.
 
Вышынёй h свяціла называецца дуга вертыкала свяціла ад плоскасці матэматычнага гарызонту да накіравання на свяціла. Вышыня адлічваецца ў межах ад 0° да +90° да зеніту і ад 0 ° да -90 ° да надзіру.
Радок 24 ⟶ 21:
 
=== Асаблівасці змены каардынат нябесных цел ===
 
За суткі зорка (а таксама ў першым набліжэнні - цела Сонечнай сістэмы) апісвае круг, перпендыкулярны восі свету (PP'), якая на шыраце φ нахіленая да матэматычнаму гарызонту на вугал φ. Таму яна будзе рухацца паралельна матэматычнаму гарызонту толькі пры φ, роўным 90 градусаў, гэта значыць на [[Паўночны полюс|Паўночным полюсе]]. Таму ўсе зоркі, бачныя там, будуць незахадзячымі (у тым ліку і Сонца на працягу паўгода, гл даўгата дня) а іх вышыня h будзе пастаяннай. На іншых шыротах даступныя для назіранняў у дадзены час года зоркі дзеляцца на:
 
* захадзячыя і узыходзячыяўзыходзячыя (h на працягу сутак праходзіць праз 0)
* незахадзячыя (h заўсёды больш 0)
* неузыхадзячыя (h заўсёды менш 0)
Радок 34 ⟶ 30:
 
== Пераход да першай экватарыяльнай ==
У дадатак да плоскасці гарызонту NESW, стромай лініі ZZ'і восі свету PP' накрэслім [[нябесны экватар]], перпендыкулярны да PP 'у кропцы O. Пазначым t - гадзінны вугал свяціла, δ - яго скланенне, R - само свяціла, z - яго зенітную адлегласць. Тады гарызантальную і [[першая экватарыяльная сістэма|першую экватарыяльную сістэму]] каардынат звяжа сферычны трыкутніктрохвугольнік PZR, званы першым астранамічным трохвугольнікам, або паралактычным трыкутнікамтрохвугольнікам. Формулы пераходу ад гарызантальнай сістэмы каардынат да першай экватарыяльнай сістэмы каардынат маюць наступны выгляд:▼
 
▲У дадатак да плоскасці гарызонту NESW, стромай лініі ZZ'і восі свету PP' накрэслім [[нябесны экватар]], перпендыкулярны да PP 'у кропцы O. Пазначым t - гадзінны вугал свяціла, δ - яго скланенне, R - само свяціла, z - яго зенітную адлегласць. Тады гарызантальную і [[першая экватарыяльная сістэма|першую экватарыяльную сістэму]] каардынат звяжа сферычны трыкутнік PZR, званы першым астранамічным трохвугольнікам, або паралактычным трыкутнікам. Формулы пераходу ад гарызантальнай сістэмы каардынат да першай экватарыяльнай сістэмы каардынат маюць наступны выгляд:
 
:<math>\sin\delta = \sin\varphi \cos z - \cos\varphi \sin z \cos A \,</math>
Радок 46 ⟶ 41:
 
== Гл. таксама ==
 
* [[Сферычная сістэма каардынат]]
* [[Сістэма нябесных каардынат]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Гарызантальная_сістэма_каардынат"