Лесатундра

Лесатундра - субарктычны тып ландшафту, у якім на міжрэччах прыгнечаныя рэдкалессі чаргуюцца з хмызняковымі або тыповымі тундрамі. Рознымі даследчыкамі лесатундра лічыцца падзонай то тундры, то тайгі, а ў апошні час тундралесій. Ландшафты лесатундры працягваюцца паласой ад 30 да 300 км шырынёй: у Еўразіі ад Кольскага паўвострава да басейна Індыгіркі (далей на ўсход распаўсюджаны фрагментарна), і праз усю Паўночную Амерыку.

Прыклад тыповага ландшафту лесатундры

Кліматычныя умовы

Сярэднія тэмпературы паветра ў ліпені 10-12 °C, а ў студзені, у залежнасці ад кантынентальнасці клімату, ад -10° да -40 °C.

Нягледзячы на малую колькасць атмасферных ападкаў (200-350 мм), для лесатундры характэрна рэзкае перавышэнне ўвільгатнення над выпарэннем, што абумоўлівае шырокае распаўсюджванне азёр - ад 10 да 60% плошчы падзоны. Распаўсюджана забалочванне. У харчаванні рэк пераважаюць адталыя снегавыя воды, таму паводка на рэках бывае ўлетку, калі растае снег.

Глебы тарфяніста-глеевыя, тарфяна-балотныя, а пад рэдкалессямі - глеева-падзолістыя (падбуры). За выключэннем рэдкіх талікаў грунты паўсюдна шматгадовамерзлыя.

Флора

Хмызняковыя тундры і рэдкалессі змяняюцца ў сувязі з даўготнай занальнасцю. Ва ўсходняй частцы паўночнаамерыканскай лесатундры разам з карлікавымі бярозамі і палярнымі вербамі растуць чорная і белая елі, а на захадзе бальзамічная піхта; на Кольскім паўвостраве - барадаўчатая бяроза; на ўсход аж да Урала - елка; ў Заходняй Сібіры - елка з сібірскай лістоўніцай; ўсход ад плато Путарана - даурская лістоўніца з бярозай худой.

Рэкі лесатундры аказваюць ўздзеянне на кліматычныя ўмовы ў далінах, таму па рачным далінах драўняная расліннасць далёка пранікае ў тундру. Акрамя таго, даліны рэк абараняюць лес ад жорсткіх вятроў, якія здараюцца там. Астраўкі лясоў складаюцца з бярозы, елкі, лістоўніцы. Дрэвы нізкарослыя, месцамі прыхіліць да зямлі. У міжрэччах сустракаюцца нізкарослыя разрэджаныя лясы. Яны чаргуюцца з хмызняковай тундрай.

Фауна

Жывёльны свет лесатундры падобны на жывёльны свет тундры. У фауне лесатундры прысутнічаюць розныя віды лемінгаў, землярыйкі, паўночныя алені, пясцы, курапаткі - белая і тундряная, палярная сава і вялікая разнастайнасць пералётных, вадаплаўных і малых, птушак. Лесатундра - каштоўная аленевая пашу і паляўнічае ўгоддзе.

Ахова і выкарыстанне

Для аховы і вывучэння прыродных ландшафтаў лесатундры створаны запаведнікі і нацыянальныя паркі, у тым ліку Таймырскі запаведнік. Аленегадоўля і паляванне - традыцыйныя заняткі карэннага насельніцтва, які выкарыстоўвае да 90% тэрыторыі пад аленевыя пашы. Разам з паўночнай і сярэдняй тайгой лесатундра ўваходзіць у зону ачаговага земляробства. Тут месцамі ў адкрытым грунце вырошчваюць бульбу, капусту, цыбулю, рэпу, радыску, зеляніну.

Література

• А.П.Тыртиков. Лес на северном пределе в Азии. М.,1996. 144 с. ISBN 5-87317-006-1