162 376
правак
Змены
др
clean up, replaced: навукоўцаў → вучоных, у ў → ва ў, селішч → паселішч (6), землятрус → землетрасенне, грэцк → грэчаск (2), ІІ → II, using AWB
| Link = http://whc.unesco.org/ru/list/849
}}
'''Троя''' ({{lang-el|Τροία, Τροίη}}, [[хетская мова|хет]]. ''Taruisa''; {{lang-tr| Truva}}), інакш званая '''Іліён''' ({{lang-el|Ἴλιον}}, ) — старажытнае ўмацаванае селішчапаселішча ў [[Малая Азія|Малой Азіі]], ува ўзбярэжжа [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]], недалёка ад уваходу ў праліў [[Дарданэлы]]. Гэта горад, апеты ў паэме [[Іліяда|«Іліяда»]], аўтарам якой лічыцца [[Гамер]]. Падзеі, апетыя Гамерам, у цяперашнім паданні гісторыкаў, ставяцца да крыта-мікенскай эпохі (Троя VII). Народ, які засяляў Трою, у старажытнагрэцкіхстаражытнагрэчаскіх крыніцах мянуецца [[Тэўкры|тэўкрамі]].
== Назва ==
== Археалогія Троі ==
Тоеснасць узвышша Гісарлык з гамераўскай Трояй усталяваў [[Генрых Шліман]], першым мэтанакіравана даследвалы гэты ўчастак у канцы XIX стагоддзя. Большасць яго знаходак цяпер захоўваюцца ў [[ДМІІДМII|Пушкінскім музеі]] (Масква), а таксама ў [[Дзяржаўны Эрмітаж|Дзяржаўным Эрмітажы]]. Да цяперашняга часу [[археолагі]] выявілі на тэрыторыі, асацыяванай з старажытнай Трояй, сляды дзевяці крэпасцяўкрэпасцей-селішчаў, існавалых у розныя эпохі.▼
Першае з знойдзеных на месцы Троі селішчаўпаселішчаў (так званая Троя I) уяўляла сабой крэпасць дыяметрам меней 100 м і, відавочна, існавала на працягу доўгага перыяду. Да гамераўскай эпохі ставіцца сёмы пласт, які ўяўляе Трою ў выглядзе шырокага (пляцам звыш 200 тыс. кв. м.) селішчапаселішча, абнесенага дужымі сценамі з дзевяціметровымі вежамі. Буйныя раскопкі 1988 г. паказалі, што насельніцтва горада ў гамераўскую эпоху складала ад шасці да дзесяці тысяч жыхароў — па тых часах, вельмі вялікі лік.▼
▲Тоеснасць узвышша Гісарлык з гамераўскай Трояй усталяваў [[Генрых Шліман]], першым мэтанакіравана даследвалы гэты ўчастак у канцы XIX стагоддзя. Большасць яго знаходак цяпер захоўваюцца ў [[ДМІІ|Пушкінскім музеі]] (Масква), а таксама ў [[Дзяржаўны Эрмітаж|Дзяржаўным Эрмітажы]]. Да цяперашняга часу [[археолагі]] выявілі на тэрыторыі, асацыяванай з старажытнай Трояй, сляды дзевяці крэпасцяў-селішчаў, існавалых у розныя эпохі.
▲Першае з знойдзеных на месцы Троі селішчаў (так званая Троя I) уяўляла сабой крэпасць дыяметрам меней 100 м і, відавочна, існавала на працягу доўгага перыяду. Да гамераўскай эпохі ставіцца сёмы пласт, які ўяўляе Трою ў выглядзе шырокага (пляцам звыш 200 тыс. кв. м.) селішча, абнесенага дужымі сценамі з дзевяціметровымі вежамі. Буйныя раскопкі 1988 г. паказалі, што насельніцтва горада ў гамераўскую эпоху складала ад шасці да дзесяці тысяч жыхароў — па тых часах, вельмі вялікі лік.
=== Дзевяць асноўных пластоў старажытнай Троі ===
* Троя I (3000-2600 гг. да н. э.): Першае Траянскае селішчапаселішча, дыяметрам 100 м, было забудавана вельмі прымітыўным жыллём з гліняных цаглін. Судзячы па пакінутых слядах, яно загінула падчас пажару.▼
* Троя II (2600—2300 гг. да н. э.): Наступнае селішчапаселішча выглядае больш развітым і багатым. У 1873 годзе нямецкі археолаг [[Шліман]] выявіў у гэтым пласце знакаміты [[Скарб Прыама|траянскі скарб]], які складаўся з шматлікай зброі, медных цацанак, частак каштоўных упрыгожванняў, залатых пасудзін, магільных пліт дагістарычнага перыяду. У III тысячагоддзі да н. э. гэтая высокаразвітая культура была таксама знішчаная пажарам▼
▲* Троя I (3000-2600 гг. да н. э.): Першае Траянскае селішча, дыяметрам 100 м, было забудавана вельмі прымітыўным жыллём з гліняных цаглін. Судзячы па пакінутых слядах, яно загінула падчас пажару.
* Троя III—IV-V (2300—1900 гг. да н. э.): Гэтыя пласты сведчаць аб перыядзе заняпаду ў гісторыі старажытнага горада.▼
▲* Троя II (2600—2300 гг. да н. э.): Наступнае селішча выглядае больш развітым і багатым. У 1873 годзе нямецкі археолаг [[Шліман]] выявіў у гэтым пласце знакаміты [[Скарб Прыама|траянскі скарб]], які складаўся з шматлікай зброі, медных цацанак, частак каштоўных упрыгожванняў, залатых пасудзін, магільных пліт дагістарычнага перыяду. У III тысячагоддзі да н. э. гэтая высокаразвітая культура была таксама знішчаная пажарам
* Троя VI (1900—1300 гг. да н. э.): Горад павялічыўся ў дыяметры да 200 метраў. Селішча стала ахвярай моцнага землятрусуземлетрасення 1300 г. да н. э.▼
▲* Троя III—IV-V (2300—1900 гг. да н. э.): Гэтыя пласты сведчаць аб перыядзе заняпаду ў гісторыі старажытнага горада.
* Троя VII-A (1300—1200 гг. да н. э.): Да гэтага перыяду ставіцца знакамітая [[Траянская вайна]]. Пазней афіняне разрабавалі і разбурылі селішчапаселішча.▼
▲* Троя VI (1900—1300 гг. да н. э.): Горад павялічыўся ў дыяметры да 200 метраў. Селішча стала ахвярай моцнага землятрусу 1300 г. да н. э.
▲* Троя VII-A (1300—1200 гг. да н. э.): Да гэтага перыяду ставіцца знакамітая [[Траянская вайна]]. Пазней афіняне разрабавалі і разбурылі селішча.
* Троя VIII (900—350 гг. да н. э.): У гэты час горад засялялі аліанскія грэкі. Цар [[Ксеркс]] наведваў тады Трою і прынёс тут у ахвяру больш за 1000 галоў быдла.▼
▲* Троя VII-B (1200—900 гг. да н. э.): Паўразбураная Троя была захопленая фрыгійцамі.
▲* Троя VIII (900—350 гг. да н. э.): У гэты час горад засялялі аліанскія грэкі. Цар [[Ксеркс]] наведваў тады Трою і прынёс тут у ахвяру больш за 1000 галоў быдла.
▲* Троя IX (350 г. да н. э. — 400 г. н. э.): Даволі буйны цэнтр эліністычнай эпохі.
== Мова і пісьменнасць ==
Пытанне аб мове Гектара і Прыама даўно займае навукоўцаўвучоных. Некаторыя старажытнагрэцкіястаражытнагрэчаскія гісторыкі меркавалі, што іх прамова магла быць блізкая [[фрыгійская мова|фрыгійскай]]. Затым выказвалася меркаванне, што жыхары гамераўскай Троі былі продкамі [[этрускі|этрускаў]]. У сярэдзіне 1980-х гг. Н. Н. Казанскі апублікаваў некалькі абломкаў гліняных пасудзін з Троі з незразумелымі знакамі, нагадвалымі [[крыцкі ліст]] — ён назваў гэтыя знакі [[Траянскі ліст|траянскім лістом]]. Аднак, па меркаванню іншых адмыслоўцаўспецыялістаў, гэта маглі быць не надпісы, а толькі перайманне пісьменнасці.
У 1995 г. у пластах Троі VII быў выяўленны друк з лувійскімі іерогліфамі. У спалучэнні з апошнімі дадзенымі аб тым, што імёны [[Прыам]]а і іншых траянскіх герояў хутчэй за ўсё маюць лувійскае паходжанне, у навуковым міры ўсё больш укараняецца меркаванне аб тым, што старажытныя траянцы казалі на лувійскім дыялекце. У выпушчанай у 2004 годзе Оксфардскім універсітэтам манаграфіі [[:en:Joachim Latocz|Іаахім Латач]] прыходзіць да высновы, што [[лувійская мова]] была афіцыйнай мовай гамераўскай Троі. Пытанне аб паўсядзённай мове траянцаў пакуль застаецца адчыненым.
{{Траянская вайна}}
{{Старажытная Грэцыя ў тэмах|state=collapsed}}
[[Катэгорыя:Старажытныя гарады Малой Азіі]]▼
[[Катэгорыя:Гарады Старажытнай Грэцыі]]▼
[[Катэгорыя:Археалагічныя аб'екты ў Турцыі]]▼
[[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Турцыі]]▼
[[Катэгорыя:Троя|*]]▼
[[Катэгорыя:Хетскае царства]]▼
{{Link GA|es}}▼
{{Normdaten
|WP=
}}
▲[[Катэгорыя:Старажытныя гарады Малой Азіі]]
▲[[Катэгорыя:Гарады Старажытнай Грэцыі]]
▲[[Катэгорыя:Археалагічныя аб'екты ў Турцыі]]
▲[[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Турцыі]]
▲[[Катэгорыя:Троя|*]]
▲[[Катэгорыя:Хетскае царства]]
▲{{Link GA|es}}