Іўдзейскае царства: Розніца паміж версіямі

|кіраўнік3 = [[Аса ]]

|кіраўнік4 = [[Іасафат ]]

|кіраўнік13 = [[Езекія ]]

|кіраўнік21 = [[Іяхонія ]]

'''ІудзейскаеІўдзейскае царства''' ({{lang-he|מַלְכוּת יְהוּדָה}}) — [[рабаўладальніцкі лад|раннерабаўладальніцкая]] [[дзяржава]] ў [[Палесціна#Вобласці|Паўднёвай Палесціне]]. Існавала самастойна ў [[935 да н.э.|935]]—[[586 да н.э.]] і [[167 да н.э.]]—[[6]], канчаткова скончыла існаванне пасля [[ІудзейскаяІўдзейская вайна, 66-73|ІудзейскайІўдзейскай вайны]] ([[66]]—[[73]]). [[Сталіца]]: [[горад Іерусалім|Іерусалім]].

Дзяржава ўзнікла пасля смерці цара [[Саламон]]а ў выніку распаду [[Ізраільска-ІудзейскаеІўдзейскае царства|Ізраільска-ІудзейскайІўдзейскай дзяржавы]], выкліканага ўварваннем егіпцян і працяглай вайною з імі (923—911 да н.э.). Сваю самастойнасць ІудзейскаеІўдзейскае царства захоўвала да захопу яе сталіцы Іерусаліма вавілонскім царом [[Навухаданосар II|Навухаданосарам II]] (586 да н.э.)<ref name="СкТв">Скарына Ф. Творы:… С. 150.</ref>. Асноўныя заняткі насельніцтва: земляробства, жывёлагадоўля, рамяство, гандаль. З цягам часу ўзрасло ліхвярства, узмацнела буйное землеўладанне. Культ [[Яхве]] быў цэнтралізаваны з 7 ст. да н.э.<ref name="БелСЭ">БелСЭ С. 181</ref> ({{таксама}}: [[біблейскія прарокі]]).

Першым царом, вакол якога групаваліся яўрэйскія плямёны быў сын Саламона [[Раваам, цар іудзейскііўдзейскі|Раваам]] (928—911 да н.э.). Дзяржава вяла войны з [[Ізраільскае царства|Ізраільскім царствам]], [[Старажытны Егіпет|Егіптам]], [[філістымляне|філістымлянамі]], Дамаскам, [[Асірыя]]й. Значнай вяхой у гісторыі царства было валадарства [[Іасія, цар іудзейскііўдзейскі|Іасіі]], калі яно вызвалілася ад асірыйскай няволі і нават далучыла да сябе значную частку былога Ізраільскага царства. Тады было аблегчана становішча рабоў-даўжнікоў і праведзена цэнтралізацыя культу Яхве ў Іерусаліме. Нягледзячы на сваю слабасць, Іудзея праявіла сваю жывучасць і праіснавала даўжэй, чым Ізраільскае царства.<ref name="СкТв"/>

Пасля заваявання [[Вавілонія|вавілонскім]] цар Навухаданосарам, значная частка [[іудзеі|іудзеяў]] [[прымусовае перасяленне|выведзена]] ў Вавілонію ([[вавілонскі палон]]). Персідскі цар [[Кір II, цар персідскі|Кір II]] вярнуў палонных у Палесціну ([[538 да н.э.]]), дазволіў аднавіць Іерусалім; улада перададзена ў рукі калегіі жрацоў пад наглядам персідскага [[сатрап]]а. Толькі праз 70 гадоў пасля вавілонскага палону Іудзея аднавіла сваю дзяржаўнасць<ref name="СкТв"/>. У [[332 да н.э.]] ІудзейскаеІўдзейскае царства падначалена [[Аляксандр Македонскі|Аляксандрам Македонскім]], у 3—2 ст. да н.э. пад уладай дынастый [[дынастыя Пталамеяў|Пталамеяў]] і [[дынастыя Селеўкідаў|Селеўкідаў]]. У выніку паўстання царства стала незалежным пад уладай дынастыі [[дынастыя Хасманеяў|Хасманеяў]] ([[167 да н.э.]]). У залежнасці ад [[Старажытны Рым|Рыму]] ([[63 да н.э.]]), [[рымская правінцыя]] ([[6]]), канчаткова падначалена Рымам ўу выніку [[ІудзейскаяІўдзейская вайна, 66-73|ІудзейскайІўдзейскай вайны]] ([[66]]—[[73]]) пасля чаго канчаткова заняпала.<ref name="БелСЭ"/>