Вікіпедыя

Ісландцы: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 11:
 
'''Ісла́ндцы''' ({{lang-is|Íslendingar}}) – народ у [[Паўночная Еўропа|Паўночнай Еўропе]], асноўнае насельніцтва [[Ісландыя|Ісландыі]]. Жывуць таксама ў іншых краінах. Агульная колькасць — 401 тыс. ([[2012]] г.)<ref>[http://www.joshuaproject.net/peoples.php?peo3=12174 Icelander]</ref>
 
==Тэрыторыя пражывання і колькасць==
Агульная колькасць ісландцаў – больш за 250 тыс. чалавек, з іх каля 230 тыс. — у Ісландыі, групамі да 10 тыс. чалавек ісландцы пражываюць таксама ў [[Канада|Канадзе]] і [[ЗША]], па некалькі тысяч чалавек у [[Нарвегія|Нарвегіі]] і [[Данія|Даніі]].
 
Ісландцы складаюць 90 - 95% насельніцтва [[Ісландыя|Ісландыі]].
 
==Мова і рэлігія==
У [[ісландская мова|ісландскай мове]], што належыць да скандынаўскай падгрупы германскай групы індаеўрапейскай моўнай сям'і, амаль што няма [[дыялект]]нага падзелу. Ісландская мова, будучы кансерватыўнай, захавала вельмі старажытныя рысы. Пісьменнасць на аснове [[Лацінскі алфавіт|лацінкі]]. Першыя ўзоры яе адносяцца до [[11 ст.]] ▼
:Галоўны артыкул: [[Ісландская мова]].▼
 
За веравызнанням ісландцы пераважна [[лютаране]].
 
== Гісторыя ==
[[File:Gísla saga Illustration 5 - Gisli slips through Bork's fingers.jpg|thumb|left|Перасяленне нарвежца Гіслі Сурсана ў Ісландыю. Мал. 1866 г.]]
Паходжанне ісландцаў вывучанае добра, больш таго — [[дакумент|задакументаванае]]. У прыватнасці, ў «КнігеКнізе пра ўзяццё зямлі» ([[12 стагоддзе|ХІІ]]-[[13 стагоддзе|ХІІІ]] стагоддзі) згадваюцца імёны першапасяленцаў [[9 стагоддзе|ІХ]]-[[10 стагоддзе|Х]] стагоддзяў — [[Нарвежцы|нарвежцаў]]. Першым пастаянным насельнікам [[Ісландыя|Ісландыі]] лічыцца [[Інгальф Арнарсан]] (''Ingólfur Arnarson''), які асеў на [[востраў|востраве]] каля [[874]] года. Далейшы перыяд — з [[874]] г. да [[930]] г. - перыяд засялення [[Ісландыі]].
 
У [[930]] годзе былі скліканыяскліканы першыя агульнаісландскія зборы ([[альтынг]]). Перыяд іх бесперапыннай дзейнасці (да [[1030]] года) ў [[гісторыя|гысторыі]] Ісландыі атрымаў назву «эра народаўладдзя» і апеты ў ісландскіх [[Сагі|сагах]]. Тады ж, у [[1000]] годзе было прынятае [[хрысціянства]]. ▼
[[Выява:Europe location ISL.png|180px|left|thumb|''Ісландыя на карце Еўропы'']]
Першым пастаянным насельнікам Ісландыі лічыцца [[Інгальф Арнарсан]] (Ingólfur Arnarson), які асеў на востраве каля [[874]] года. Далейшы перыяд — з 874 па 930 год - перыяд засялення Ісландыі.
 
У [[1262]] - [[1264]] гадах Ісландыя ў выніку ўнутраных разладаў падпала пад уплыў [[Нарвегія|Нарвегіі]], але з прычыны, што Нарвегія сама ў [[1380]] годзе была падпарадкаваная [[Данія|Даніі]] ([[Кальмарская ўнія]]), а ў [[1537]] годзе страціла статус [[каралеўства]], Ісландыя апынулася пад ўладай Даніідацкіх [[манарх]]аў. Насуперак цяжкай [[эканоміка|эканамічнай]] і [[палітыка|палітычнай]] сітуацыі з канца [[18 стагоддзе|ХVІІІ]] стагоддзя адбываецца ўздым нацыянальнай свядомасці ісландцаў і захаванне старажытных рыс іх [[культура|культуры]] і [[мова|мовы]]. ▼
▲У [[930]] годзе былі скліканыя першыя агульнаісландскія зборы ([[альтынг]]). Перыяд іх бесперапыннай дзейнасці (да 1030 года) ў гысторыі Ісландыі атрымаў назву «эра народаўладдзя» і апеты ў ісландскіх [[Сагі|сагах]]. Тады ж, у [[1000]] годзе было прынятае [[хрысціянства]].
 
У [[19 стагоддзе|ХІХ]] стагодзі нацыянальна-вызвольнывызваленчы рух узначаліў [[Ёўн Сігурдссан]] (''Jón Sigurðsson''). Першым значным поспехам руху было аднаўленне дзейнасці [[альтынг]]у ў [[1843]] годзе. Нарэшце, ў [[1874]] годзе Ісландыя атрымала аўтаномію. З сярэдзіны [[19 стагоддзе|ХІХ]] стагоддзя ісландцы актыўна [[Эміграцыя|эмігруюць]] у [[Паўночная Амерыка|Паўночную Амерыку]].▼
▲У 1262 - 1264 гадах Ісландыя ў выніку ўнутраных разладаў падпала пад уплыў [[Нарвегія|Нарвегіі]], але з прычыны, што Нарвегія сама ў [[1380]] годзе была падпарадкаваная [[Данія|Даніі]] ([[Кальмарская ўнія]]), а ў [[1537]] годзе страціла статус [[каралеўства]], Ісландыя апынулася пад ўладай Даніі.
 
На пачатак [[20 стагоддзе|ХХ]] стагоддзя валоданне Даніяй Ісландыі заставалася ўжо фармальным. [[30 снежня]] [[1918]] года ўрад Даніі быў змушаннывымушанны надацьпрызнаць Ісландыіяе незалежнасць. АНа цягампрацягу [[Другая сусветная вайна|Другой сусветннай вайны]] пры падтрымцы [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і [[ЗША]], менавіта [[16 чэрвеня]] [[1944]] года альтынг Ісландыі прыняў [[рэспубліка]]нскую [[Канстытуцыя|канстытуцыю]], у наступны дзень ІсландыюІсландыя былобыла абвешчана [[рэспубліка]]й, такім чынам канчаковайканчакова незалежнай краінай. Першым прэзідентам Ісландыі стаў [[Свейн Бьёрнсан]].▼
Насуперак цяжкай эканамічнай і палітычнай сітуацыі з канца ХVІІІ стагоддзя адбываецца ўздым нацыянальнай свядомасці ісландцаў і захаванне старажытных рыс іх культуры і мовы.
 
У [[2007]] годзе ў штогадовай справаздычы [[ААН]] ў галіне чалавечага патэнцыялу вызначыла Ісландыя названая найбольш паспяховай краінай свету.▼
▲У ХІХ стагодзі нацыянальна-вызвольны рух узначаліў [[Ёўн Сігурдссан]] (Jón Sigurðsson). Першым значным поспехам руху было аднаўленне дзейнасці [[альтынг]]у ў [[1843]] годзе. Нарэшце, ў [[1874]] годзе Ісландыя атрымала аўтаномію.
 
==Мова==
З сярэдзіны ХІХ стагоддзя ісландцы актыўна [[Эміграцыя|эмігруюць]] у [[Паўночная Амерыка|Паўночную Амерыку]].
▲:Галоўны артыкул: [[{{main|Ісландская мова]].}}
▲У [[ісландская мова|ісландскай мове]], што належыць да скандынаўскай падгрупы [[германскія мовы|германскай групы]] [[індаеўрапейскія мовы|індаеўрапейскай моўнай сям'і]], амаль што няма [[дыялект]]нага падзелу. Ісландская мова, будучы кансерватыўнай, захавала вельмі старажытныя рысы. Пісьменнасць[[Пісьмо]]васць на аснове [[Лацінскі алфавіт|лацінкі]]. Першыя ўзоры яе адносяцца до [[11 ст.стагоддзе|XI]] ст.
 
==Рэлігія==
▲На пачатак ХХ стагоддзя валоданне Даніяй Ісландыі заставалася фармальным. 30 снежня [[1918]] года ўрад Даніі быў змушанны надаць Ісландыі незалежнасць. А цягам [[Другая сусветная вайна|Другой сусветннай вайны]] пры падтрымцы [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і [[ЗША]], менавіта [[16 чэрвеня]] [[1944]] года альтынг Ісландыі прыняў [[рэспубліка]]нскую [[Канстытуцыя|канстытуцыю]], у наступны дзень Ісландыю было абвешчана [[рэспубліка]]й, такім чынам канчаковай незалежнай краінай. Першым прэзідентам Ісландыі стаў Свейн Бьёрнсан.
Веруючыя ісландцы пераважна [[лютэранства|лютэране]].
 
{{зноскі}}▼
▲У 2007 годзе ў штогадовай справаздычы [[ААН]] ў галіне чалавечага патэнцыялу вызначыла Ісландыя названая найбольш паспяховай краінай.
 
==Спасылкі==
▲{{зноскі}}
*[http://www.iceland.is The Official Gateway to Iceland]
*[http://www.everyculture.com/Ge-It/Iceland.html Countries and Their Cultures: Iceland]
 
[[Катэгорыя:Народы Еўропы]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Ісландцы"