Вікіпедыя

Аморфныя целы: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Наступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
 
др clean up, replaced: у ў → ва ў, міні| → thumb|, Файл: → Выява:, ў ў → ў у (3), ]] - → ]] — , асцяў → асцей (4), == → == (4), найпросты → прасцейшы, р using AWB
Радок 1:
[[ФайлВыява:Cristal ou amorphe.svg|мініthumb|справа|Параўнанне атамарных рашотак крышталёў і аморфных цел]]
 
'''Аморфныя рэчывы (целы)''' (ад {{lang-grc|ἀ}} "не-" і {{lang-el2|μορφή}} «выгляд, форма») - кандэнсаваны стан рэчывы, атамная структура якога мае блізкі парадак і не мае далёкага парадку, характэрнага для крышталічных структур. У адрозненне ад [[Крышталь|крышталяўкрышталёў]] стабільна-аморфныя рэчывы не дубянеюць з утварэннем крышталічных граняў, і, (калі не былі пад наймацнейшым анізатропным уздзеяннем - сціскам або электрычным полем, напрыклад) валодаюць ізатрапіяй уласцівасцяўуласцівасцей, гэта значыць не выяўляюць розных уласцівасцяўуласцівасцей ўу розных напрамках. Аморфныя рэчывы не маюць вызначанай кропкі плаўлення: пры павышэнні тэмпературы стабільна-аморфныя рэчывы паступова размякчацца і вышэй тэмпературы шклавання (T<sub>g</sub>) пераходзяць у [[Вадкасць|вадкі]] стан. Рэчывы звычайна маюць (полі-) крышталічную структуру, але моцна пераахалоджаныя пры зацвярдзенні, могуць дубянець ўу аморфным стане, які пры наступным нагрэве або з цягам часу крышталізуецца (у цвёрдым стане з невялікім вылучэннем цяпла).
 
Аморфны стан многіх рэчываў атрымліваецца пры высокай хуткасці зацвярдзення (астывання) вадкага расплаву, або пры кандэнсацыі пароў на астуджаную прыкметна ніжэй тэмпературы плаўлення паверхню-падкладку. Суадносіны рэальнай хуткасці ахладжэння (dT/dt) і характарыстычнай хуткасці крышталізацыі вызначае долю полікрышталёў ўу аморфным аб'ёме. Хуткасць крышталізацыі - параметр рэчывы, слаба залежыць ад [[ціск]]у і ад [[Тэмпература|тэмпературы]] (каля кропкі [[Тэмпература плаўлення|плаўлення]] -— моцна), і моцна залежыць ад складанасці складу. У [[метал]]аў і [[Сплаў|сплаваў]] аморфны стан фарміруецца, як правіла, калі расплаў астуджаецца за час парадку доляй-дзясяткаў мілісекунд; для [[шкло]]ў досыць нашмат меншай хуткасці ахладжэння - сотні і тысячы гадоў. [[Кварц]] (SiO<sub>2</sub>) таксама мае нізкую хуткасць крышталізацыі, таму адлітыя з яго вырабы атрымліваюцца аморфнымі. Аднак прыродны кварц, які меў сотні і тысячы гадоў для крышталізацыі пры астыванні [[Зямная кара|зямной кары]] ці глыбінных слаёў [[вулкан]]аў, мае буйнакрышталічную будову, у адрозненне ад вулканічнага шкла, застылага на паверхні і таму аморфнага.
 
Са звычайных палімераў ([[Пластмасы|пластмас]]) толькі (самы найпростыпрасцейшы) [[поліэтылен]] мае прыкметную хуткасць крышталізацыі пры пакаёвай тэмпературы - каля двух гадоў для мяккага (ПНЦ) і некалькіх гадоў (нават з дабаўкамі-запавольнік) для цвёрдага (ПВЦ - ужо прыкладна напалову крышталізаванага відаў. Гэта адна з прычын недаўгавечнасці вырабаў з поліэтылену.
 
Да стабільна-аморфным рэчываў належаць шкла (штучныя і вулканічныя), натуральныя і штучныя смалы, клеі, [[парафін]], [[воск]] і інш. Аморфныя рэчывы могуць знаходзіцца альбо ў шклопадобнаму стане (пры нізкіх тэмпературах), альбо ў стане [[расплаў|расплаву]] (пры высокіх тэмпературах). Аморфныя рэчывы пераходзяць у шклопадобны стан пры тэмпературах прыкметна ніжэй тэмпературы шклавання T<sub>g</sub>. Пры тэмпературах нашмат вышэй T<sub>g</sub> аморфныя рэчывы паводзяць сябе як расплавы, гэта значыць знаходзяцца ў расплаўленым стане. Глейкасць аморфных матэрыялаў - бесперапынная функцыя тэмпературы: чым вышэй тэмпература, тым ніжэй глейкасць аморфнага рэчыва.
 
== Структура ==
Даследаванні паказалі, што структуры вадкасцяўвадкасцей і аморфных цел маюць шмат агульнага. У аморфных і вадкіх целах назіраецца блізкі парадак ува ўпакоўцы часціц ([[атам]]аў або [[Малекула|малекул]]). Па гэтай прычыне прынята лічыць аморфныя целы вельмі густымі/вязкімі (застылымі) вадкасцямі.▼
 
▲Даследаванні паказалі, што структуры вадкасцяў і аморфных цел маюць шмат агульнага. У аморфных і вадкіх целах назіраецца блізкі парадак у ўпакоўцы часціц ([[атам]]аў або [[Малекула|малекул]]). Па гэтай прычыне прынята лічыць аморфныя целы вельмі густымі/вязкімі (застылымі) вадкасцямі.
 
Таксама бываюць прамежкавыя напаловуаморфныя (напаловукрышталёвыя) станы.
 
== Уласцівасці ==
 
Усе фізічныя ўласцівасці аморфнага і полікрышталічнага станаў аднаго і таго ж рэчывы прыкметна (часам моцна) адрозніваюцца (акрамя [[Шчыльнасць|шчыльнасці]]).
 
Электрычныя і механічныя ўласцівасці аморфных рэчываў бліжэй да такіх для монакрышталяўмонакрышталёў, чым для полікрышталяўполікрышталёў з-за адсутнасці рэзкіх і моцна забруджаных прымешкамі міжкрышталічных меж з часта абсалютна іншым хімічным складам. Немеханічныя ўласцівасці напаловуаморфных станаў звычайна з'яўляюцца прамежкавымі паміж аморфным і крышталічнымі і ізатропныя.
 
Пры знешніх уздзеяннях аморфныя рэчывы выяўляюць адначасова пругкія ўласцівасці, падобна крышталічным цвёрдым рэчывам, і цякучасць, падобна вадкасці, таму мадэлююцца ў [[механіка суцэльных асяроддзяў|механіцы суцэльных асяроддзяў]] як вязкапругкія асяроддзя. Так, пры кароткачасовых уздзеяннях (ударах) яны паводзяць сябе як цвёрдыя рэчывы і пры моцным удары расколваюцца на кавалкі. Але пры вельмі працяглым уздзеянні (напрыклад расцяжэнні) аморфныя рэчывы цякуць. Напрыклад, аморфным рэчывам таксама з'яўляецца [[смала]] (або [[гудрон]], [[бітум]]). Калі раздрабніць яе на дробныя часткі і атрыманай масай запоўніць посуд, так і праз некаторы час смала сальецца ў адзінае цэлае і прыме форму пасудзіны.
 
У залежнасці ад электрычных уласцівасцяўуласцівасцей, падзяляюць аморфныя металы, аморфныя неметалы і аморфныя паўправаднікі.
 
== Літаратура ==
 
* {{кніга |аўтар = Скрышевский А. Ф.|частка = |загаловак = Структурный анализ жидкостей и аморфных тел|оригинал = |спасылка = |выданне = 2-е изд., перераб. и доп.|месца = М.|выдаўніцтва = Высшая школа|год = 1980|том = |старонкі = 302-324|старонак = 328|isbn = }}
 
== Гл. таксама ==
 
* [[Неньютанаўская вадкасць]]
 
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Аморфныя_целы"