Вікіпедыя

Фазавы пераход: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др clean up, replaced: я у → я ў, о у → о ў, нэтык → нетык (5), й ў → й у (2), ]] - → ]] — , асцяў → асцей, == → == (4) using AWB
Радок 1:
'''Фазавы пераход''' ('''фазавае ператварэнне''') у [[Тэрмадынаміка|тэрмадынаміцы]] -— пераход рэчыва з адной тэрмадынамічнай фазы ў іншую пры змене знешніх умоў. З пункту гледжання руху сістэмы па фазавай дыяграме пры змене яе інтэнсіўных параметраў (тэмпературы, ціску і т. п.), фазавы пераход адбываецца, калі сістэма перасякае лінію, якая падзяляе дзве фазы. Паколькі розныя тэрмадынамічныя фазы апісваюцца рознымі ўраўненнямі стану, заўсёды можна знайсці велічыню, якая скачкападобна змяняецца пры фазавым пераходзе.
 
Паколькі падзел на тэрмадынамічныя фазы - больш дробная класіфікацыя станаў, чым падзел па агрэгатны стан рэчыва, гэта далёка не кожны фазавы пераход суправаджаецца зменай [[Агрэгатны стан|агрэгатнага стану]]. Аднак любая змена агрэгатнага стану ёсць фазавы пераход.
Радок 6:
 
== Класіфікацыя фазавых пераходаў ==
Пры фазавым пераходзе першага роду скачкападобна змяняюцца самыя галоўныя, першасныя экстэнсіўныя параметры: удзельны аб'ём, колькасць назапашанай ўнутранайунутранай энергіі, канцэнтрацыя кампанентаў і т. п. Падкрэслім: маецца на ўвазе скачкападобная змена гэтых велічынь пры змене тэмпературы, ціску і т. п., а не скачкападобная змена ў часе (наконт апошняга гл. ніжэй раздзел '''Дынаміка фазавых пераходаў''').▼
 
▲Пры фазавым пераходзе першага роду скачкападобна змяняюцца самыя галоўныя, першасныя экстэнсіўныя параметры: удзельны аб'ём, колькасць назапашанай ўнутранай энергіі, канцэнтрацыя кампанентаў і т. п. Падкрэслім: маецца на ўвазе скачкападобная змена гэтых велічынь пры змене тэмпературы, ціску і т. п., а не скачкападобная змена ў часе (наконт апошняга гл. ніжэй раздзел '''Дынаміка фазавых пераходаў''').
 
Найбольш распаўсюджаныя прыклады '''фазавых пераходаў першага роду''':
Радок 15 ⟶ 14:
* [[сублімацыя]] і [[дэсублімацыя]]
 
Пры '''фазавым пераходзе другога роду''' шчыльнасць і ўнутраная энергія не мяняюцца, так што няўзброеным вокам такі фазавы пераход можа быць непрыкметны. Скачок жа адчуваюць іх вытворныя па тэмпературы і ціску: [[цеплаёмістасць]], каэфіцыент цеплавога пашырэння, розныя успрымальнасціўспрымальнасці і г. д.
 
Фазавыя пераходы другога роду адбываюцца ў тых выпадках, калі змяняецца сіметрыя будовы рэчыва ([[сіметрыя]] можа цалкам знікнуць ці панізіцца). Апісанне фазавага пераходу другога роду як следства змены сіметрыі даецца [[Тэорыя Ландау|тэорыяй Ландау]]. У цяперашні час прынята казаць не аб змене сіметрыі, але аб з'яўленні ў кропцы пераходу параметру парадку, роўнага нулю ў менш упарадкаванай фазе і які змяняецца ад нуля (у кропцы пераходу) да ненулявога значэння ў больш упарадкаванай фазе.
Радок 22 ⟶ 21:
 
* праходжанне сістэмы праз крытычны пункт
* пераход парамагнэтыкпарамагнетык-ферамагнэтыкферамагнетык або парамагнэтыкпарамагнетык-антыферамагнэтыкантыферамагнетык (параметр парадку - намагнічанасць)
* пераход [[метал]]аў і [[Сплаў|сплаваў]] у стан [[Звышправоднасць|звышправоднасці]] (параметр парадку - шчыльнасць звышправоднага кандэнсату)
* пераход вадкага гелія ў звышцякучы стан (п.п. - шчыльнасць звышцякучай кампаненты)
Радок 29 ⟶ 28:
Сучасная фізіка даследуе таксама сістэмы, якія валодаюць фазавымі пераходамі трэцяга або больш высокага роду.
 
У апошні час шырокае распаўсюджванне атрымала паняцце [[квантавы фазавы пераход]], г.зн. фазавы пераход, кіруюць не класічнымі цеплавымі флуктуацыямі, а квантавымі, якія існуюць нават пры абсалютным нулі тэмператур, дзе класічны фазавы пераход не можа рэалізавацца з прычыны тэарэмы НэрнстаНернста.
 
== Дынаміка фазавых пераходаў ==
Як сказана вышэй, пад скачкападобнай змяненнем уласцівасцяўуласцівасцей рэчывы маецца на ўвазе скачок пры змене тэмпературы і ціску. У рэальнасці ж, уздзейнічаючы на сістэму, мы змяняем не гэтыя велічыні, а яе аб'ём і яе поўную ўнутраную энергію. Гэта змяненне заўсёды адбываецца з нейкай канчатковай хуткасцю, а значыць, што для таго, каб «пакрыць» ўвесь разрыў у шчыльнасці або удзельнайўдзельнай ўнутранайунутранай энергіі, нам патрабуецца некаторы канчатковы час. На працягу гэтага часу фазавы пераход адбываецца не адразу ва ўсім аб'ёме рэчывы, а паступова. Пры гэтым у выпадку фазавага пераходу першага роду вылучаецца (або залучаецца) пэўная колькасць энергіі, якая называецца цеплынёй фазавага пераходу. Для таго, каб фазавы пераход не спыняўся, патрабуецца бесперапынна адводзіць (або падводзіць) гэтае цяпло, альбо кампенсаваць яго здзяйсненнем працы над сістэмай.▼
 
▲Як сказана вышэй, пад скачкападобнай змяненнем уласцівасцяў рэчывы маецца на ўвазе скачок пры змене тэмпературы і ціску. У рэальнасці ж, уздзейнічаючы на сістэму, мы змяняем не гэтыя велічыні, а яе аб'ём і яе поўную ўнутраную энергію. Гэта змяненне заўсёды адбываецца з нейкай канчатковай хуткасцю, а значыць, што для таго, каб «пакрыць» ўвесь разрыў у шчыльнасці або удзельнай ўнутранай энергіі, нам патрабуецца некаторы канчатковы час. На працягу гэтага часу фазавы пераход адбываецца не адразу ва ўсім аб'ёме рэчывы, а паступова. Пры гэтым у выпадку фазавага пераходу першага роду вылучаецца (або залучаецца) пэўная колькасць энергіі, якая называецца цеплынёй фазавага пераходу. Для таго, каб фазавы пераход не спыняўся, патрабуецца бесперапынна адводзіць (або падводзіць) гэтае цяпло, альбо кампенсаваць яго здзяйсненнем працы над сістэмай.
 
У выніку, на працягу гэтага часу кропка на фазавай дыяграме, якая апісвае сістэму, «замірае» (г.зн. ціск і тэмпература застаюцца пастаяннымі) да поўнага завяршэння працэсу.
 
== Літаратура ==
 
* ''Базаров И. П.'' [http://inc.istu.ru/linc/e-pub/961/ep961.pdf Термодинамика.] — {{М}}: Высшая школа, 1991, 376 с.
* ''Базаров И. П.'' Заблуждения и ошибки в термодинамике. Изд. 2-ое испр. — {{М}}: Едиториал УРСС, 2003. 120 с.
Радок 46 ⟶ 43:
 
== Гл. таксама ==
 
* [[Квантавы фазавы пераход]]
* [[Перагрэтая вадкасць]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Фазавы_пераход"