Барнум Браўн: Розніца паміж версіямі

'''Ба́рнум Бра́ўн''' ({{lang-en|Barnum Brown}}, {{ДН|12|2|1873}}, [[{{МН|Карбандэйл]]||}} — {{ДС|5|2|1963}}, [[Нью-Ёрк]]) — [[ЗША|амерыканскі]] [[палеантолаг]]. Лічыцца адным з самых вядомых «паляўнічых за [[дыназаўр]]амі» [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]]<ref>{{cite web|url=http://www.lvdinosaurs.com/barnum-brown.html|title=Barnum Brown: The Man Who Discovered T. rex|publisher=Las Vegas Natural History Museum Dinosaurs|accessdate=2012-09-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/6Am6Z9nZl|archivedate=2012-09-18}}</ref>.

Найбольш значныя адкрыцця Барнума Браўна звязаныя з [[Амерыканскі музей прыродазнаўчай гісторыі|Амерыканскім музеем прыродазнаўчай гісторыі]], у аддзеле палеанталогіі [[хрыбетныяпазваночныя|хрыбетныхпазваночных]] якога ён прапрацаваў больш за 45 гадоў. З [[1897]] па [[1910]] гады Браўн займаў пасаду асістэнта куратара ({{lang-en|Assistant Curator}}), з [[1910]] па [[1926]] гады пасаду малодшага куратара ({{lang-en|Associate Curator}}) і з [[1926]] па [[1942]] гады пасаду куратара ({{lang-en|Curator}}) аддзела. Вымушана пакінуўшы працу, Браўн яшчэ на працягу 20 гадоў падтрымліваў цесную сувязь з музеем, захоўваючы за сабой ганаровае званне куратара ў адстаўцы ({{lang-en|Curator Emeritus}}){{sfn|Lewis|1964|p=19}}.

Палеанталагічныя даследаванні Браўна не абмяжоўваліся выключна дыназаўрамі. Ён таксама займаўся пошукамі рэшткаў вымерлых млекакормячых, у тым ліку продкаў чалавека. У гарах [[Сівалік]] на поўначы [[Індыя|Індыі]] і [[Пакістан]]а яму ўдалося знайсці тры фрагменты сківіцы выкапнёвага прымата, вядомага як [[сівапітэк]]. У [[ЗША]] Браўну першаму з сучасных навукоўцаўвучоных удалося выявіць сляды археалагічнай [[традыцыя Фолсам|культуры Фолсам]], што даказала прысутнасць сучаснага чалавека на амерыканскім кантыненце больш за 11 тыс. гадоў назад{{sfn|Lewis|1964|p=23}}.

Барнум Браўн нарадзіўся ў [[1873]] годзе на ўскраіне толькі што ўтворанага мястэчка Карбандэйл у штаце [[Канзас]]. За некалькі гадоў да нараджэння хлопчыка яго бацькі - Уільям Браўн ({{lang-en|William Brown}}, 1833-1907) і Клара Сілвер ({{lang-en|Clara Silver}}, 1840-1902) - на незаселеных тэрыторыі пабудавалі хаціну і заснавалі ферму{{sfn|Lewis|1964|p=19}}. Барнум стаў чацвёртым і самым малодшым дзіцем у сям'і. Каб пры распаўсюджаным прозвішчы яго імя ўсё ж вылучалася, хлопчыка назвалі ў гонар знакамітага ў той час шоўмэнашоўмена і антрэпрэнёра [[Фінеас Тэйлар Барнум|Фінеаса Барнума]]. Схільнасць да будучай прафесіі выявілася ў Браўна яшчэ ў дзяцінстве: ён збіраў і калекцыянаваў [[ракавіна малюскаў|ракавіны малюскаў]] і іншыя незвычайныя прадметы, якія апынуліся на паверхні зямлі пасля ўзворвання{{sfn|Preston|1993|p=66}}.

У [[1893]] годзе Барнум паступае ў [[Канзаскі ўніверсітэт]], дзе знаёміцца ​​з выкладчыкам, прафесарам геалогіі [[Сэмюэль Уілістан|Сэмюэлем Уілістанам]], вядомым па пошуках дыназаўраў на карысць [[Гафанііл Чарлз Марш|Гафанііла Марша]]{{sfn|Preston|1993|p=66}}. Пад кіраўніцтвам прафесара Барнум прымае ўдзел у двух палеанталагічных экспедыцыях у [[Паўднёвая Дакота|Паўднёвай Дакоце]] і [[Ваёмінг]]у; пры гэтым, у другой экспедыцыі студэнтам, якія суправаджаюць Уілістана, атрымоўваецца адшукаць чэрап [[трыцэратапсы|трыцэратапса]] -— распаўсюджанага раслінаеднага дыназаўра канца [[мелавы перыяд|мелавога перыяду]]{{sfn|Brown|2004}}{{sfn|Dingus, Norell|2011|pp=35—36}}.

Вучоба Браўна прыпадае на перыяд так званай «дыназаўравай залатой ліхаманкі» ({{lang-en|Dinosaur gold rush}}), каталізатарам якой стала скандальнае суперніцтва Гафанііла Марша і [[Эдвард Коп|Эдварда Копа]]. Узаемныя абвінавачванні двух знакамітых і эксцэнтрычных [[палеантолаг]]аў ўу прэсе прывялі да ўсплёску цікавасці шырокай публікі да амаль незнаёмым да гэтага дыназаўрам; жадаючы прыцягнуць наведвальнікаў, шматлікія музеі пачалі набываць ужо сабраныя калекцыі вымерлых рэптылій{{sfn|Preston|1993|p=64}}.

Сярод інстытутаў не стаў выключэннем [[Амерыканскі музей прыродазнаўчай гісторыі]], чый прэзідэнт [[Морыс Кэтчум Джэсуп|Морыс Джэсуп]] бачыў сваю дзейнасць у сумяшчэнні перадавых навуковых дасягненняў і камерцыйнай выгады. У пошуках амбіцыйнага чалавека, які згадзіўся б заняцца пошукамі закамянеласцяўакамянеласцей, музей звярнуўся за дапамогай да Уілістана. Прафесар без ваганняў прапанаваў разгледзець кандыдатуру Браўна, якога лічыў лепшым сваім вучнем{{sfn|Dingus, Norell|2011|p=39}}<ref>{{cite web|url=http://www.strangescience.net/brown.htm|title=Barnum Brown.|author=Scott, Michon|publisher=strangescience.net|accessdate=2012-06-04|archiveurl=http://www.webcitation.org/68AlCE0T2|archivedate=2012-06-04}}</ref>.

Супрацоўніцтва Браўна з Амерыканскім музеем прыродазнаўчай гісторыі не толькі адыграла велізарную ролю ў яго персанальным лёсе, але і зрабіла арганізацыю адной з перадавых у галіне [[палеанталогія|палеанталогіі]]. Калі ў [[1897]] годзе, толькі што атрымаўшы ступень магістра Браўн быў узяты на пасаду асістэнта куратара аддзела палеанталогіі хрыбетныхпазваночных, музей не меў ні аднаго адпаведнага экспаната, то на момант смерці вучонага ў [[1963]] годзе ён валодаў самай рэпрэзентатыўнай калекцыяй выкапнёвых яшчараў ўу свеце{{sfn|Preston|1993|p=64}}.

Пасля нападу на ПэрлПёрл-Харбар ўу снежні [[1941]] года і ўцягвання [[ЗША]] ў [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] ўся даследчая дзейнасць Амерыканскага музея прыродазнаўчай гісторыі была згорнутая, бюджэт скарочаны да [[мінімум]]у, які дазваляў толькі падтрымліваць бягучую дзейнасць. Асцерагаючыся бамбаванняў [[Нью-Ёрк]]а, Браўн змог дамовіцца з [[Музей КарнэгіКарнегі|Музеем КарнэгіКарнегі]] аб продажы першага здабытага ім экзэмпляру [[тыраназаўр]]а за 7 тыс. долараў. У [[1942]] годзе дырэкцыя музея выпусціла распараджэнне, згодна з якім супрацоўнікі, якія дасягнулі 68-гадовага ўзросту, прымусова адпраўляліся на пенсію. Нягледзячы на велізарныя заслугі і ранейшую актыўнасць, [[1 ліпеня]] [[1942]] года 69-гадовы Браўн быў вымушаны пакінуць працу, якой прысвяціў большую частку жыцця. Тым не менш, яму было дазволена падтрымліваць адносіны з музеем{{sfn|Dingus, Norell|2011|p=282—284}}.

У канцы [[1942]] года Браўн пераязджае з [[Нью-Ёрк]]а ў [[Вашынгтон]] і паступае на дзяржаўную службу ў толькі што створанае Упраўленне стратэгічных службаў, дзе адной з яго задач становіцца пошук магчымых шляхоў адкрыцця другога фронту з боку [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]]. З другой паловы [[1943]] года і да канца вайны ён займае пасаду кансультанта па геалагічных пытаннях пры яшчэ адной дзяржаўнай арганізацыі - Упраўленні эканамічнай вайны ({{lang-en|Board of Economic Warfare}}), у якой, у прыватнасці , вывучае дадзеныя аэраздымкі на прадмет выяўлення закамуфляваных варожых аб'ектаў{{sfn|Dingus, Norell|2011|p=285—288}}.

Пасля вайны ў [[1947]]-—[[1952]] гадах Браўн у суправаджэнні жонкі і дачкі ад першага шлюбу зноў вяртаецца да асноўнай сваёй прафесіі шукальніка-палеантолага, на гэты раз у [[Гватэмала|Гватэмале]]. Ён праводзіць геалагічную відэа- і фотаздымку тэрыторыі краіны - спачатку з борта самалёта, а затым наземных відаў транспарту. У [[1951]] і [[1952]] гадах Браўн таксама шукае рэшткі вымерлых арганізмаў у гэтай краіне, аднак гучных адкрыццяў у выніку гэтай паездкі зроблена не было. Пошукі давялося згарнуць пасля прыходу да ўлады незалежнага ад [[ЗША]] палітыка [[Гусман АрбэнсАрбенс|Гусмана АрбэнсаАрбенса]] і ўсплёску антыамерыканскіх настрояў{{sfn|Dingus, Norell|2011|p=288—289}}.

У [[1955]] годугода Браўн у апошні раз выязджае ў пошукавую экспедыцыю ў [[Мантана|Мантане]]. Здабыўшы для музея два фрагменты [[шкілет]]а [[плезіазаўр]]а<ref>Каталог AMNH 2802</ref><ref>Каталог AMNH 2505</ref>, 83-гадовы навуковец перанёс цяжкае захворванне плямістай ліхаманкай, выкліканай укусам заражанага кляшча{{sfn|Dingus, Norell|2011|p=289—290}}.

Са сваёй другой жонкай Ліліян Маклафлін ({{lang-en|Lilian McLaughlin}}, 1887-1971), у замужжы Браўн, Барнум пазнаёміўся ў [[Нью-Ёрк]]у незадоўга да яго экспедыцыі ва ЎсходнююУсходнюю Афрыку. Яны зноў сустрэліся ў [[Каір]]ы, дзе Ліліян падарожнічала разам са сваёй цёткай, а Барнум зрабіў кароткачасовы прыпынак па шляху з [[Абісінія|Абісініі]] ў [[Індыя|Індыю]]{{sfn|Dingus, Norell|2011|p=171—172}}. Вяселле адбылося [[20 чэрвеня]] [[1922]] года ў індыйскім горадзе [[Калькута]] ў перыяд работы Барнума ў гарах [[Сівалік]]{{sfn|Dingus, Norell|2011|p=187—188}}. Ліліян суправаджала мужа ў паездках у [[Індыя|Індыю]], [[М'янма|М'янму]], на востраў [[востраў Самас|Самас]] і ў [[Гватэмала|Гватэмалу]], а таксама прыняла ўдзел у некалькіх экспедыцыях у [[Мантана|Мантане]], [[штат Юта|Юце]] і [[Ваёмінг]]у. Аб сваіх падарожжах з Браўнам яна напісала тры кнігі: «I married a Dinosaur» (1951), «Cleopatra slept here» (1951) і «Bring 'Em Back perified» (1958){{sfn|Moody et al.|2010|p=123}}. Барнум двойчы абавязаны ёй жыццём: з вялікай працай яна выходзіла яго падчас смяротна небяспечных інфекцыйных захворванняў - малярыі (1923) і плямістай ліхаманкі Скалістых гор (1955). Ліліян перажыла мужа на 8 гадоў.

Барнум Браўн з'яўляецца аўтарам наступных таксонаў: родаў [[Ankylosaurus]] (1908), [[Kritosaurus]] (1910), [[Saurolophus]] (1912), [[Hypacrosaurus]] (1913), [[Anchiceratops]] (1914), [[Corythosaurus]] (1914), [[Leptoceratops]] (1914), [[Prosaurolophus]] (1916) і [[Protosuchus]] (1934), а таксама сямейства [[Ankylosauridae]] (1908). У суаўтарстве з [[Уільям Дылер Мэцью|Уільямам Мэцью]] быў апісаны род [[Dromaeosaurus]], у суаўтарстве з [[Эрых Шлаййкджэр|Эрыхам Шлайкджэрам]] ([[:en:Erich Maren Schlaikjer]]) -— род [[Pachycephalosaurus]] (1943).

Браўн аддаваў перавагу палявым даследаванням. Пры гэтым нярэдка знойдзеныя ім закамянеласціакамянеласці станавіліся матэрыялам для апісання новых відаў Генры Осбарнам, [[Лоўрэнс Ламба|Лоўрэнсам Ламба]] ([[:en:Lawrence Lambe]]), [[Эдвін Колберт|Эдвінам Колбертам]] ([[:en:Edwin Harris Colbert]]) і іншымі вучонымі.