Панславізм: Розніца паміж версіямі

[[Выява:Pan-Slavic flag.svg|thumb|right|[[Панславянскія колеры|Славянскі сцяг]], прапанаваны на Панславянскай канферэнцыі уў [[Горад Прага|Празе]] ў 1848 годзе]]

'''Панславі́зм''' — культурная і палітычная плынь сярод [[славяне|славянскіх]] народаў, у аснове якога ляжаць ідэі аб этнічнай і моўнай супольнасці славян, неабходнасці іх палітычнага аб'яднання. СфармаваласяСфарміравалася ў канцы XVIII — першай палове XIX стагоддзяў.

== Панславізм Цэнтральнай Еўропы ==

Тэрмін «панпславізм» упершыню прапанаваны ў [[Чэхія|Чэхіі]] Я. Геркелем у [[1826]] г. Палітычныя погляды большасці славянскіх народаў, ідэі [[Вялікая французская рэвалюцыя|Вялікай французскай рэвалюцыі]] і нямецкага рамантызму, славянскае нацыянальнае адраджэнне — фактары, якія прывялі да з'яўлення сярод заходніх і паўднёвых славян ([[Ёзэф Дамброўскі|Ё. Дамброўскі]] (чэх), [[Павел Ёзэф Шафарык|П. Шафарык]], [[Ян Колар|Я. Колар]] ([[славакі]]), Л. Гай (харват), [[Вук Сцяфанавіч Караджыч|В. Караджыч]] (серб) і іншыя) ідэй славянскага адзінства і культурнай супольнасці. Поспехі [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] уў войнах супраць [[Турцыя|Турцыі]] і напалеонаўскіх войнах з'явіўся прычынай таго, што некаторыя са славянскіх дзеячаў сфармавалісфарміравалі ідэі аб палітычным і моўным аб'яднанні славян пад уладай Расіі, лічачы, што гэта дапаможа славянскім народам у барацьбе супраць іншаземнай улады (Ё. Дамброўскі, [[Ёзэф Юнгман|Ё. Юнгман]], Л. Гай і інш.). Некаторыя з іх пазней памянялі свае погляды (Л. Гай, [[Людовік Штур|Л. Штур]], [[Карэл Гаўлічак-Бароўскі|К. Гаўлічак-Бароўскі]]). Іншыя прыхільнікі панславізму, галоўным прадстаўніком якіх быў чэх [[Францыск Палацкі|Ф. Палацкі]], выступалі за захаванне [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыйскай імперыі]] і за ператварэнне яе ў федэрацыю славян, аўстрыйцаў і венграў.

Расійскія [[славянафілы]] уў 1840—1850-х — [[Канстанцін Сяргеевіч Аксакаў|К. С. Аксакаў]], [[Аляксей Сцяпанавіч Хамякоў|А. С. Хамякоў]], [[Іван Васілевіч Кірэеўскі|І. В. Кірэеўскі]] і іншыя — выступілі з ідэяй проціпастаўлення славянскага праваслаўнага свету з Расіяй на чале «хворай», безвернай Еўропе. Супернікі славянафілаў — заходнікі ([[Пётр Якаўлевіч Чаадаеў|П. Я. Чаадаеў]], [[Аляксандр Іванавіч Герцэн|А. І. Герцэн]]) — не прызнавалі асобай ролі Расіі сярод славянскіх народаў. Паражэнне ў [[Крымская вайна|Крымскай вайне 1853—1856 гадоў]], [[Польскае паўстанне 1863 года|Польскае паўстанне 1863—1864 гадоў]] — гэтыя фактары выклікалі актывізацыю расійскіх панславістаў, якая вылілася ў правядзенні Славянскага з'езду ([[1867]]) у Маскве і дзейнасці славянскіх камітэтаў.

Панславянскія ідэі займалі важнае месца ў тэарэтычных пошуках [[Іван Сяргеевіч Аксакаў|І. С. Аксакава]], [[Мікалай Якаўлевіч Данілеўскі|М. Я. Данілеўскага]], [[Канстанцін Мікалаевіч Леонцьеў|К. М. Леонцьева]], навуковых распрацоўках навукоўцавучонага-славіста [[Уладзімір Іванавіч Ламанскі|У. І. Ламанскага]]. Найбольшую палітычную вагу панславізм меў у 70-х гг., асабліва ў перыяд [[Руска-турэцкая вайна 1877-1878|руска-турэцкай вайны 1877—1878 гадоў]], калі справа дайшла да рэальных знешнепалітычных дзеянняў. Шэраг прадстаўнікоў дзяржаўных узброеных сіл Расіі — князь У. Чаркаскі, генералы [[Міхаіл Рыгоравіч Чарняеў|М. Р. Чарняеў]], [[Міхаіл Дзмітрыевіч Скобелеў|М. Д. Скобелеў]], [[Расціслаў Андрэевіч Фадзееў|Р. А. Фадзееў]] — былі прыхільнікамі панславізму.

== Панславізм у ХХ стагоддзі ==

З пачаткам [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны 1941—1945 гадоў]] была адноўленая старая расійская палітыка па славянах. У жніўні [[1941]] г. у Маскве быў створаны Усеславянскі камітэт. Славянскія камітэты ўзніклі ў [[ЗША]], [[Англія|Англіі]], [[Канада|Канадзе]], па ініцыятыве і з удзелам камуністаў славянскага паходжання. Пасля першага Усеславянскага з'езду ў Маскве ў [[1946]] г. прайшоў славянскі кангрэс у [[БелградБялград]]зе, куды з'ехаліся дэлегаты з усіх славянскіх краін. Пасля абвастрэння адносін паміж [[Югаславія|Югаславіяй]]й і [[СССР]] усе славянскія камітэты спынілі сваю дзейнасць.