Рада Беларускай Народнай Рэспублікі: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
(удзельнік выдалены) (выдаленае кароткае апісанне змен) |
(удзельнік выдалены) др (выдаленае кароткае апісанне змен) |
||
Радок 1:
[[File:Flag of Belarus (1991-1995).svg|thumb|border|Сцяг Беларускай Народнай Рэспублікі]]
'''Рада Беларускай Народнай Рэспублікі''', '''Рада БНР''' — найвышэйшы кіраўнічы орган [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]], які з [[1919]] г. дзейнічае на эміграцыі і яўляе сабой адну з ключавых палітычных арганізацый беларускай дыяспары. Рада БНР захоўвае фармальна-працэдурную пераемнасць з радай [[Першы Усебеларускі з'езд|Першага
==Гісторыя дзейнасці ў 1917-1919==
''Падрабязней глядзі артыкул [[Беларуская Народная Рэспубліка]]''
===Утварэнне Рады БНР. Першая і Другая
Рада вядзе свае вытокі ад Рады [[Першы Усебеларускі з'езд|І Усебеларускага Кангрэса]], які адбыўся ў Мінску ў снежне 1917 года і сабраў 1872 дэлегаты з усіх рэгіёнаў Беларусі. Нягледзячы на разгон Кангрэса з боку бальшавікоў, дэлегатам атрымалася афіцыйна прызнаць Раду «найвышэйшаю ўстановаю краю», даручыўшы ёй «усю паўнату ўлады на Беларусі».
Пасля таго, як органы савецкай улады ([[Аблвыкамзах]] і [[
[[
[[9 сакавіка]] 1918 Выканкам Рады Усебеларускага з'езда выдаў [[Другая Устаўная грамата|Другую Устаўную грамату]] да народаў Беларусі, паводле якой абвяшчалася [[Беларуская Народная Рэспубліка]] (БНР). [[18 сакавіка]] 1918 на пленарным пасяджэнні Рада Усебеларускага з'езда была
У Раду БНР
* [[Антон Аўсянік]]
Радок 43:
а таксама прадстаўнікі нацыянальных меншасцей, земстваў і гарадоў.
Па стане на 25 сакавіка 1918 налічвалася 77 членаў Рады:
Радок 49:
* 36 - абраныя на Усебеларускім з'ездзе,
* 6 — ад Віленскай беларускай рады,
* 15 — ад нацыянальных меншасцей (рускай, польскай,
* 10 — ад земстваў,
* 10 — ад гарадоў.
Радок 55:
[[19 сакавіка]] 1918 Рада прыняла палажэнне аб вярхоўнай уладзе БНР, у якой абвяшчалася, што ніводзін закон не будзе мець сілы без зацвярджэння яго Радай БНР.
У складзе Рады дзейнічалі камісіі, у перыяд паміж пленарнымі пасяджэннямі працаваў Прэзідыум Рады БНР. З шэрагаў членаў Рады БНР
===Трэцяя Ўстаўная грамата===▼
У 1918 годзе ў Радзе існавалі 2 плыні: аўтанамісцкая і незалежніцкая.
Аўтанамісты (прадстаўнікі земстваў, гарадоў, рускай, часткова яўрэйскай нацыянальных меншасцей і некаторыя члены БСГ на чале з М. Краўцовым) выступалі за аўтаномны статус Беларусі ў складзе Расіі. Яны прытрымліваліся рэзалюцыі [[Першы Усебеларускі з'езд|Усебеларускага з'езда]], паводле якой Беларусь павінна была застацца аўтаномнай адзінкай з рэспубліканскім ладам у складзе Расіі.
Незалежнікі выступалі за поўны дзяржаўны суверэнітэт Беларусі. Да незалежніцкай плыні належалі беларускія сацыялісты Язэп Лёсік, Сымон Рак-Міхайлоўскі, Браніслаў Тарашкевіч і іншыя на чале са
У ноч на [[25 сакавіка]] 1918 года Рада БНР прыняла [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцюю Устаўную грамату]]. Напярэдадні да незалежнікаў далучылася група Краўцова. Супраць незалежнасці БНР прагаласавалі члены Рады ад [[Бунд]]а, гарадоў і земстваў, сярод якіх пераважалі прадстаўнікі агульнарасійскіх [[РСДРП|Расійскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі (меншавікоў)]] і [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў|партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў]]. У знак пратэсту супраць абвяшчэння незалежнасці 9 прадстаўнікоў земстваў пакінулі пасяджэнне Рады. Пры галасаванні ўстрымаліся члены Рады ад Аб'яднанай яўрэйскай сацыялістычнай партыі (АЯСП) і Паалей-Цыёна. Пазней прадстаўнікі АЯСП далучыліся да большасці.
Радок 69 ⟶ 68:
[[27 сакавіка]] 1918 Рада абвясціла, што бярэ на сябе ўсю паўнату ўлады ў Беларусі. Нямецкія акупанты ў адказ разагналі Раду і [[Народны сакратарыят, БНР|Народны сакратарыят]]. У пачатку красавіка 1918 дзейнасць Народнага сакратарыята была забаронена.
[[12 красавіка]] 1918 склад Рады папоўнілі 15 правых дзеячаў,
* [[Раман Скірмунт]], былы дэпутат Дзяржаўнай думы
Радок 87 ⟶ 86:
==Рада БНР у эміграцыі==
===З 1919 г. па 1947 г.===
У красавіку [[1919]] года польская армія заняла Вільнію і Гродна. Прадстаўнікі Рады БНР усталявалі кантакты і вялі перамовы з польскім кіраўніцтвам і асабіста [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]]. У выніку гэтага Рада зрабілася арэнай жорсткіх дэбатаў што да стасункаў з польскімі ўладамі, што нават вылілася ў яе часовы раскол. Польскія акупацыйныя ўлады падверглі
Адначасова з гэтым на працягу 1920 года Рада БНР вядзе перамовы аб прызнанні з боку РСФСР. У чэрвені дэлегацыя БНР мае сустрэчу з [[Георгій Чычэрын|Георгіем Чычэрыным]], міністрам замежных
Пасля заключэння 11 жніўня [[1920]] г. мірнага дагавора паміж [[Латвія]]й і [[РСФСР]] Рада БНР як антысавецкая арганізацыя не магла заставацца ў Рызе. У лістападзе [[1920]] года БНР заключае дамову аб узаемным прызнанні з [[Літоўская Рэспубліка|Літоўскай Рэспублікай]], што дало магчымасць Прэзідыуму Рады БНР пераехаць у [[Коўна]] (Каўнас).
Радок 95 ⟶ 94:
У пачатку 20-х гадоў кіраўніцтва Рады і ўрад БНР базаваліся ў Коўне і падтрымлівалі найбольш шчыльныя сувязі з урадам [[Літва|Літоўскай Рэспублікі]]. Тэрыторыя ЛР служыла базаю для партызанаў, якія пры падтрымцы ўладаў БНР вялі антыпольскую партызанскую барацьбу ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], што знаходзілася ў складзе Польшчы.
У [[1921]] годзе на арганізаванай Радай БНР у [[Прага|Празе]] Нацыянальна-палітычнай нарадзе была асуджаная
У выніку
Рада БНР працягвае кантакты з [[Ліга Нацый|Лігай Нацый]], урадамі замежных
Новая эканамічная палітыка, [[беларусізацыя]], [[узбуйненне БССР]], а таксама амністыя былым праціўнікам савецкай улады, прынятая ў 1923 годзе, парадзілі ў эмігранцкіх колах прасавецкія настроі. У [[1925]] годзе [[Аляксандр Цвікевіч]] і яго аднадумцы склікалі ў [[Берлін]]е Другую Усебеларускую канферэнцыю, якая прыняла рэзалюцыю аб прызнанні [[Мінск]]а адзіным цэнтрам адраджэння Беларусі. Пасля канферэнцыі шэрах членаў Рады БНР выехалі ў БССР (большасць у выніку была
[[
===Пасля Другой сусветнай вайны===
Пасляваенная хваля палітычных уцекачоў з Беларусі папоўніла шэрагі Рады БНР і актывізавала яе працу. Рада
[[29 снежня]] [[1947]] г. у Остэргофене ([[Германія]]), на сходзе, прысвечаным 30-й гадавіне І Усебеларускага
▲Пасляваенная хваля палітычных уцекачоў з Беларусі папоўніла шэрагі Рады БНР і актывізавала яе працу. Рада сталася кропкай прыцягнення для беларускіх эмігрантаў, якія не жадалі супрацоўнічаць з [[БЦР|Беларускай цэнтральнай радай]], якая была ўтвораная ў Мінску ў 1944 годзе пры падтрымцы нямецкіх акупантаў і якая таксама разгарнула сваю дзейнасць у выгнанні.
У лютым [[1948]] Рада спецыяльным маніфестам абвясціла аб аднаўленні сваёй дзейнасці і вернасці 3-й Устаўнай грамаце, у красавіку 1948 Мікола Абрамчык быў абраны Прэзідэнтам Рады БНР. У снежні 1948 зацверджаны Статут Рады БНР, у якім падкрэслівалася, што Рада на чале з яе прэзідэнтам з'яўляецца «адзіным паўнапраўным прадстаўніцтвам суверэнных правоў беларускага
▲[[29 снежня]] [[1947]] г. у Остэргофене ([[Германія]]), на сходзе, прысвечаным 30-й гадавіне І Усебеларускага з’езду, было афіцыйна абвешчана пра аднаўленне дзейнасці Рады БНР на чале з прэзідэнтам М.Абрамчыкам. У склад адноўленай Рады увайшлі 72 члена.
У гады «халоднай вайны» Рада БНР займалася беларускай асветніцкай і лабісцкай працай на Захадзе, пашыраючы інфармацыю пра Беларусь як самастойную краіну і аргументуючы неабходнасць падтрымкі незалежнасці Беларусі ва ўладных колах ЗША, Вялікабрытаніі і іншых краін.<ref name=nn2011>[http://nn.by/?c=ar&i=52788 Навошта нам Рада БНР: інтэрвію з членам Рады (пачатак)]</ref> Рада актыўна ўзаемадзейнічала і каардынавала сваю дзейнасць з арганізацыямі, якія прадстаўлялі ў эміграцыі іншыя народы СССР. У прыватнасці, Прэзідэнт Рады БНР Мікола Абрамчык у 1950-х - 60-х гадах узначальваў міжнародную [[Ліга за
▲У лютым [[1948]] Рада спецыяльным маніфестам абвясціла аб аднаўленні сваёй дзейнасці і вернасці 3-й Устаўнай грамаце, у красавіку 1948 Мікола Абрамчык быў абраны Прэзідэнтам Рады БНР. У снежні 1948 зацверджаны Статут Рады БНР, у якім падкрэслівалася, што Рада на чале з яе прэзідэнтам з'яўляецца «адзіным паўнапраўным прадстаўніцтвам суверэнных правоў беларускага народу» і будзе заставацца ім «да часу вольных выбараў у незалежнай БНР канстытуцыйных заканадаўчых органаў». У сярэдзіне 1950-х г. у складзе Рады БНР налічваліся 142 члены.<ref>[http://belarus8.tripod.com/ZapisyBINIM/raskol.htm Максімюк, Я. Аднаўленьне Рады БНР пасьля Другой Сусьветнай вайны // Запісы = Zapisy. — 2001. — № 25. — С. 41 — 48.]</ref>
▲У гады «халоднай вайны» Рада БНР займалася беларускай асветніцкай і лабісцкай працай на Захадзе, пашыраючы інфармацыю пра Беларусь як самастойную краіну і аргументуючы неабходнасць падтрымкі незалежнасці Беларусі ва ўладных колах ЗША, Вялікабрытаніі і іншых краін.<ref name=nn2011>[http://nn.by/?c=ar&i=52788 Навошта нам Рада БНР: інтэрвію з членам Рады (пачатак)]</ref> Рада актыўна ўзаемадзейнічала і каардынавала сваю дзейнасць з арганізацыямі, якія прадстаўлялі ў эміграцыі іншыя народы СССР. У прыватнасці, Прэзідэнт Рады БНР Мікола Абрамчык у 1950-х - 60-х гадах узначальваў міжнародную [[Ліга за вызваленьне народаў СССР|Лігу за вызваленне народаў СССР]].
Пры непасярэдным удзеле Рады БНР у 1954 годзе была створана [[Беларуская служба Радыё «Свабода»]].
У канцы 1980-х г. Рада звярнулася да сусветнай супольнасці з заклікам дапамагчы Беларусі ў ліквідацыі наступстваў [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]], яе члены займаліся зборам дапамогі пацярпелым раёнам Беларусі.
Галоўнай кватэрай Рады БНР з'яўляліся [[Парыж]] (да 1970), [[Таронта]] (да 1983), [[Нью-Ёрк]].
===Паслясавецкі час===
[[
У пачатку 1990-х г. дзеячы Рады БНР уступілі ў кантакты з афіцыйнымі структурамі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], якая набыла незалежнасць у [[1991]] годзе. У 1993 годзе ў Мінску на афіцыйным узроўне адбылося святкаванне 75-годдзя абвяшчэння БНР з удзелам кіраўніцтва Рэспублікі Беларусь і Рады БНР.
Вялася падрыхтоўка да перадачы Радай сваіх паўнамоцтваў на карысць парламента незалежнай Беларусі, але на тым этапе яна не магла перадаць іх [[Вярхоўны Савет Беларусі|Вярхоўнаму Савету 12 склікання]], спасылаючыся на тое, што яго
Далейшыя палітычныя змены ў Беларусі адклалі перадачу паўнамоцтваў Рады на нявызначаны тэрмін. Пасля таго, як улады Беларусі пад кіраўніцтвам [[Аляксандр Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] скасавалі статус [[беларуская мова|беларускай мовы]] як адзінай дзяржаўнай, змянілі дзяржаўныя сімвалы і пачалі наступ на дэмакратычныя свабоды, Рада БНР пачала выступаць з пратэстамі супраць палітыкі афіцыйнага Мінска.
Пасля [[1994]] года Рада папоўніла свае шэрагі за кошт новай хвалі палітычных эмігрантаў і выступае з рэзкай крытыкай
Кіраўніцтва Рады БНР перыядычна мае сустрэчы з прадстаўнікамі ўрадаў заходніх краін<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/24938779.html
Прадстаўнікі Рады БНР працягваюць падкрэсліваць, што Рада бачыць сябе ў якасці надпартыйнай структуры і мае перадаць свае паўнамоцтвы дэмакратычна
== Функцыі і структура Рады ==
Паводле Другой Устаўнай граматы і Часовай Канстытуцыі Беларускай Народнай Рэспублікі, Рада БНР з'яўлялася часовай вышэйшай заканадаўчай установаю ў Беларусі. Ёй належала права прымаць законы, зацвяржаць урад ([[Народны сакратарыят, БНР|Народны сакратарыят]], потым – [[Рада народных міністраў БНР]]) да моманту правядзення
Фракцыя [[БСГ|Беларускай сацыяілістычнай грамады (БСГ)]], якая дамінавала ў першапачатковым складзе Рады, ускладала на яе функцыі парламента. Антон Луцкевіч у 1928 годзе характарызаваў яе як «перадпарламент».
Пасля эміграцыі мэты дзейнасці і функцыі Рады БНР былі перафармуляваныя і палягаюць у прадстаўніцтве беларускага народа на міжнароднай арэне да моманту
Рада ўзначальваецца [[Старшыня Рады БНР|
* Сакратарыят вонкавых
* Сакратарыят унутраных
* Сакратарыят адукацыі
* Сакратарыят інфармацыі
а таксама дзейнічае скарбнік і Камітэт архіўных
== Старшыні (Прэзідэнты) Рады БНР ==
* [[Іван Серада|Янка Серада]] ([[9 сакавіка]]
* [[Язэп Лёсік]] ([[14 траўня]] [[1918]] г. — [[13 снежня]] [[1919]] г.)
* [[Пётр Крэчэўскі]] ([[13 снежня]] [[1919]] г. — [[1928]] г.)
Радок 162 ⟶ 160:
==Члены Рады БНР==
===Сучасны
* [[Івонка Сурвіла]]
* [[Сяргей Навумчык]]
* [[Вячаслаў Станкевіч]]
* Алеся Сёмуха - Сакратар
* Сяргей Пятровіч - Скарбнік
* Ала Кузьміцкая - Пратакольны Сакратар
* Язэп Арцюх -
* [[Ала Аляксандраўна Орса-Рамана|Ала Орса-Романо]]
* Мікола Пачкаеў
* Марат
* [[Хведар Нюнька]]
* Аляксандр Старыкевіч
*
* Сяргей Пяткевіч
* Ганна Сурмач - Архівіст
Радок 181 ⟶ 179:
===Выбітныя дзейныя і мінулыя радныя БНР===
<gallery>
</gallery>
* [[Янка Запруднік]]
* [[Вітаўт Кіпель]]
* а. [[Аляксандр Надсан]]
== Гл. таксама ==
* [[Беларускі краёвы
{{зноскі}}
Радок 206 ⟶ 204:
== Спасылкі ==
{{Вікікрыніцы|Часовая канстытуцыя БНР#Статут Рады Беларускае Народнае Рэспублікі}}
* [http://www.radabnr.org/ Афіцыйны сайт Рады БНР]
* [http://nn.by/index.php?c=ar&i=52788 Навошта нам Рада БНР: інтэрвію з членам Рады (пачатак)] Наша Ніва 6
* [http://www.svaboda.org/media/video/24939204.html Калі Дзень Волі стане афіцыйным
* [http://www.youtube.com/watch?v=DqTZIGcxoOM Святкаванне 75-годдзя БНР, Мінск, 1993:
[[Катэгорыя:Асобы]]
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]]
|