Гарадзельская унія: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др clean up, replaced: я у → я ў (4), ўнія → унія (4), [Ястрабец (герб)| → [Герб «Ястрабец»|, аперава → аперырава, Пэля → Пеля, == → == (3), Кры using AWB
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
[[Выява:Szlachta Herby.jpg|right|300px|thumb|Сямейства польскіх шляхетных гербаў]]
'''Гарадзельская унія''' ([[1413]], Гародла) — дамова вялікага князя літоўскага [[Вітаўт]]а са сваім стрыечным братам, польскім каралём Уладзіславам [[Ягайла]]м.
 
== Перадумовы ==
Перамога ў Вялікай вайне з Тэўтонскім ордэнам, што скончылася падпісаннем Торунскага мірнага дагавору (1411), не стала канчатковым вырашэннем пагрозы для ВКЛ і Польшчы з боку крыжакоў. Торунскі дагавор быў кампрамісам, які не задавальняў ні адзін з бакоў, а новы Вялікі магістр Ордэна Генрых Пляўэн энергічна ўзяўся за адбудову былое велічы рыцарскай дзяржавы. Гэта азначала магчымасць новай вайны. У дадзенай сітуацыі Вітаўт і Ягайла палічылі неабходным падпісаць новую ўнію. Да таго ж, вялікі гаспадар літоўскі Вітаўт імкнуўся замацаваць незалежнасць ВКЛ і пазбавіцца залежнасці ад Польскага каралеўства.
 
 
== Час і месца ==
Складзеная [[2 кастрычніка]] [[1413]] (тры гады праз пасля [[Грунвальдская бітва|Грунвальдскай бітвы]]) у з. [[Гародла]] на р. [[Заходні Буг]] (сучасная Польшча).
 
== Асноўныя палажэнні ўніі ==
== Значэнне ==
Падпісаныя акты рэгулявалі адносіны [[Вялікае Княства Літоўскае|Літвы]] і Каралеўства Польскага.
 
<blockquote>''У параўнанні з невыразным тэрмінам «злучэнне (прымыканне)», якім аперыраваў [[Крэўская унія|Крэўскі акт]], «далучэнне» азначала відавочнае прыгнечанне літоўскай дзяржаўнасці, а для вышэйшага літоўскага дваранства, ледзь распачаўшага палітычна выяўляць сябе, гэта азначала ўключэнне яго ў польскія саслоўныя інстытуты.''<ref>Гудавичюс Э. История Литвы... С. 226.</ref></blockquote>
 
Паводле пастулатаў уніі, Вітаўт прызнаўпрызнаваў вярхоўную ўладу караляЯгайлы; частка вотчынных правоў на Літвуземлі ВКЛ Ягайлы пераходзіла польскай дзяржаве, іа тытул вярхоўнага князя Літвы станавіўся элементам польскага каралеўскага тытула. Адначасова ўводзіўся спадчынны інстытут спадчыннасці трону і тытулу вялікага князя літоўскага, што адмяняла ўсталяванае [[Віленска-Радамская унія|Віленска-Радамскім актам]] аднаўленне прамога кіравання польскагапольскім каралём караляВКЛ пасля смерці Вітаўта. ВышэйшаяФактычна польскаягэтым шляхтапацвярджалася абвясціланезалежнасць Вялікага княства ад Кароны. Польскія магнаты абвясцілі Вітаўта апекуном малалетней дочкі-спадчынніцыдачкі Ядзвігі і ЯгайлаЯгайлы. Вітаўт заняў першае месца ў кароннай радзе і стаў другою па значнасці асобай ва ўладнай сістэмы злучанай дзяржавы.
 
Акрамя таго, у [[Вялікае Княства Літоўскае|Літве]] ўводзілася аднолькавае з Польшчай адміністрацыйнае дзяленне на сувязіваяводствы зі чымкашталяніі (уводзіліся і адпаведныя пасады - віленскіх і трокскіх [[Ваявода|ваявод]] і [[кашталян]]аў); літоўскія баяры-каталікі атрымлівалі правы польскай шляхты, а таксама польскія гербы. Гэтыя змены закранулі 47 родаў. Агульныя шляхетныя соймы вырашалася склікаць у [[Люблін]]е або ў [[Парчэў|Парчаве]].
 
==Прыняцце гербаў==
Радок 116 ⟶ 117:
 
<references/>
 
 
== Значэнне ==
Падпісаныя акты рэгулявалі адносіны [[Вялікае Княства Літоўскае|Літвы]] і Каралеўства Польскага каралеўства.
 
<blockquote>''У параўнанні з невыразным тэрмінам «злучэнне (прымыканне)», якім аперыраваў [[Крэўская унія|Крэўскі акт]], «далучэнне» азначала відавочнае прыгнечанне літоўскай дзяржаўнасці, а для вышэйшага літоўскага дваранства, ледзь распачаўшага палітычна выяўляць сябе, гэта азначала ўключэнне яго ў польскія саслоўныя інстытуты.''<ref>Гудавичюс Э. История Литвы... С. 226.</ref></blockquote>
 
Права займаць важныя пасады ў Віленскім і Троцкім ваяводствах, а таксама прывілеі, гарантаваныя Гарадзельскай уніяю, датычылі толькі каталіцкай магнатэрыі і шляхты, якая прыхільна паставілася да ўніі. Выразны пракаталіцкі характар уніі вынікаў з імкнення Вітаўта здабыць падтрымку Свяшчэннай Рымскай імперыі і тым самым пазбавіць Тэўтонскі ордэн т.зв. хрысціянска-асветніцкай місіі - галоўнага аргументу, што абгрунтоўваў экспансію на ўсход.
Праваслаўныя князі і магнаты з Полацкага, Віцебскага, Смаленскага княстваў не ўдзельнічалі ў з'ездзе ў Гародлі, таму акты ўніі іх не датычылі, а згаданыя княствы ў межах ВКЛ захоўвалі шырокую аўтаномію.
 
Гарадзельская ўнія зрабіла каталіцтва прывілеяваным веравызнаннем, што значна абвастрыла ўнутраную сітуацыю ў ВКЛ. Нягледзячы на тое, што забарона праваслаўным займаць дзяржаўныя пасады выконвалася далёка не заўсёды, гэта стала падставаю да ўзнікнення падстаў для дыскрымінацыі большасці насельніцтва.
 
==Спасылкі==