Чачэрскае староства: Розніца паміж версіямі

* «Цяглае» саслоўе [[Сялянства|сялян]] мела свае «павіннасці» ({{lang-pl|Powinność ludzi ciahłych}})<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и. д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», г. Витебск, 1900 г., выпуск 28, стр. 82-83 {{ref-pl}}</ref>: павінна было даваць «подать» (падатак) ад кожнага [[Дым, адзінка падаткаабкладання|«дыму»]] (дома) па 26 [[Грошы|«грошаў»]] (12-15 [[Капейка|капеек]]) або 1 меру [[мёд]]у, меру [[Хмель|хмелю]], 1 [[Курыца|курыцу]]. [[Статыстыка|Статыстычна]] агульная «гушчыня засялення» староства сялянамі была на момант Інвентара [[1704 ]]г. 142 «дыму» (дома) з 24 [[Вёска|вёсак]]<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. 82-83 (V—VI)</ref>. На момант Інвентара [[1726 ]]г. — у [[Воласць|воласцях]] 230 дома і ў [[слабада]]х 63 дома ([[Хрысціянства|хрысціянскія]])<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. 85</ref>.

* На момант Інвентара 1726 г. [[мяшчане|мяшчанскае]] неваеннае саслоўе было засяроджана ў асноўным у Чачэрску — на 7 вуліцах 104 дома [[Хрысціянства|хрысціянскіх]] і 5 дамоў [[Іўдаізм|іўдзейскіх]]. І мяшчане мелі свае саслоўныя «павіннасці»<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и. д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», г. Витебск, 1900 г., выпуск 28, стр. 48-50 {{ref-ru}} {{ref-pl}}</ref>. У цэнтры староства ў горадзе былі [[карчма]], 3 гандлёвыя крамы, [[рынак]], пляц, [[Іўдаізм|іўдзейская]] школа. У Чачэрску таксама былі [[Царква|царквы]]: Васкрасенская, Нікольская, Прэчістінская, Спаская; каля [[Замак|замка]] — яшчэ [[касцёл]] «святой Тройцы». «павіннасціПавіннасці» [[Саслоўе|саслоўя]] [[Мяшчане |мяшчан]] (асноўнае занятак) — ціснулі [[хлеб]] дваровай, лавілі [[Рыбы|рыбу]] і рыхтавалі яе празапас, дапамагалі [[Саслоўе|саслоўю]] [[Баяры|баяраў]] у рамонце і будаўніцтве і т.д.. Іх «подать» ([[падатак]]) — ад кожнага «[[Дым, адзінка падаткаабкладання|дыму]]» (дома) па 18 «грошаў» (9-10 капеек).

* Насельніцтва Чачэрскага староства агульным лікам у 542 «дыму» на момант Інвенатря 1726 г. дзялілася на [[Саслоўе|саслоўя]] ваеннае — [[Баяры|баяр]], і неваеннага [[мяшчане|мяшчан]] з [[Сялянства|сялянамі]]. Таму асобна ў склад Чачэрскага староства ўваходзілі [[Баяры|баярскія]] пасёлкі «{{lang-pl|komput bojarów starostwa Czeczerskiego}}» («Спіс баяраў Чачэрскага староства» паводле [[Інвентары|Інвентара]] [[1726]] г.)<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и. д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», г. Витебск, 1900 г., выпуск 28, стр. 31 {{ref-ru}} {{ref-pl}}</ref> з [[Дым, адзінка падаткаабкладання|дымамі]] (колькасцю дамоў, сем'яў): [[Вёска Багданавічы|Багдановічы]] (5 дамоў), [[Вёска Ворнаўка|Варановщіна]] (9), [[Вёска Старыя Грамыкі|Грамыкі]] (21), [[Вёска Енцы|Енцы]] (6), Жабіно (10), [[Вёска Жалезнікі|Железнікі]] (15), [[Вёска Кароткавічы|Каратковічы]] (10), [[Вёска Куракі|Курагі]] (4), [[Вёска Лапічы, Буда-Кашалёўскі раён|Лапічы]] (8), Сапогі (4), [[Вёска Свяцілавічы|Свяцілавічы]] (7), [[Вёска Струмень|Струмень]] (7), [[Вёска Сябровічы|Сябровічы]] (8), [[Вёска Хізы|Хизы]] (13), [[Вёска Шапатовічы|Шепетовічы]] (7), [[Вёска Шылавічы, Чачэрскі раён|Шылавічы]] (10)<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. IV (отд.1) {{ref-ru}} {{ref-pl}}</ref>. На момант Інвентара 1726 г. ў Чачэрскім старостве знаходзілася 144 баярскіх дома з хрысціян, агульным лікам. Адмысловыя, асабіста гэтага саслоўя прысвоеныя «павіннасці» ({{lang-pl|Punkta powinnosci bojarow starostwa Czeczerskiego}}) — выязджалі на абарону дзяржаўных граніц (аблога баяраў «{{lang-pl|bojarska obloha}}»), рамонт [[Байніца|байніц]] замкаў і [[Замак|замкавых]] умацаванняў, утрыманне [[Мост|мастоў]], з'яўляліся ў якасці паліцыі на кірмашы, вазілі [[Пошта|пошту]], павінны былі мець добрае ўзбраенне і [[Конь свойскі|каня]] і г.д., і т.п.<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. 39-40 (п.1-11) {{ref-ru}} {{ref-pl}}</ref>. Іх «подать» (падатак) — штогадовая «[[гіберна]]» 2770 злотых.

У [[XIV]]—[[XVII]] ст. праз Чачэрскае староства праходзіла [[дарога]] з горада [[Горад Торунь|Торунь]] ў [[горад Уладзімір]] (старажытны шлях на [[Балтыйскае мора]]), за праезд па якой бралі пошліну «з [[Конь свойскі|каня]]» па 3 [[Грыўна|грыўні]] і 4 [[Манеты Беларусі|дынарыя]]<ref>Грушевський Михайло, «Історія України-Руси», накладом автора, Київ-Львів, 1907 р., том VI (житє економічне, культурне, національне XIV—XVII), с. 33</ref>.

Чачэрскае староства было прыпісана да [[Нежын]]скага [[Полк|палку]] [[Казацтва|казакоў]] у [[1654]]—[[1657]] г.. На яго тэрыторыі раскватараваліся [[казакі]] кіраваныя «беларускім, магілёўскім, гомельскім і чавускім» палкоўнікам [[Іван Нечай|Іванам Нячаем]], і ваяводам магілёўскім князем [[Репнін Іван Барысавіч|Іванам Барысавічам Репнінам]]<ref>«Акты Юго-Западной России» III стр. 522, 529.</ref>. Пасля кіравання [[Іван Залатарэнка|Івана Залатарэнка]] аб панаванні [[Іван Дарашэнка|Івана Дарашэнка]] засталіся дакументальныя згадкі ваяводаў Магілёва і Смаленска, сведчанне беларускіх сялян і мяшчан Чачэрскага староства аб казаках у звароце да ўладаў для [[следства]]: «Тыя казакі двары ім бураць, саміх іх б'юць і мучаць, так што і праходу ад гэтых казакоў не стала, нават на торг да іх ніхто не смее ехаць»; «наязджаюць казакі, села знішчаюць і сялян сякуць, маёмасць адбіраюць»; казакі «не слухаюць, б'юць, рабуюць, вяжуць і садзяць»; казакі «прыходзяць з вялікім шумам і пагрозамі». За адмову беларускіх сялян ісці ў казакі іх «гандаль у горадзе знішчылі, сялян мучылі і рабавалі…і палілі»; «ад казацкага марадзёрства апусцелі паветы»; «людзям з гарадоў праехаць не можна»; «смуту чыняць»<ref>Грушевський Михайло, «Історія України-Руси», ДВОУ (держ.вид."Пролетар"), 1931 р., том IX-2 (1654—1657), с. 870, 932, 1167, 1202 (1599);</ref>.