Вікіпедыя

Метр: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Legobot (размовы | уклад)
61 787 правак
др Bot: Migrating 135 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11573 (translate me)
др →‎Гісторыя: clean up, replaced: і]] у → і]] ў, траўня → мая, м ў → м у, зьм → зм, юдзмі → юдзьмі, а была прынятая → а была прынята (2), (ча using AWB
Радок 5:
== Гісторыя ==
[[Выява:Platinum-Iridium meter bar.jpg|thumb|Міжнародны эталон метра, які выкарыстоўваўся з [[1889]] па [[1960]] гады.]]
Метр быў упершыню ўведзены ў [[Францыя|Францыі]] уў [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] і меў першапачаткова два розныя азначэнні:
 
* як даўжыня [[маятнік]]а з паўперыядам гайдання на [[Геаграфічная шырата|шыраце]] 45°, роўным 1 [[секунда, (час)|c]] (у сучасных адзінках гэтая даўжыня роўная прыкладна 0,981 м).
* як адна саракамільённая частка [[Парыжскі мерыдыян|Парыжскага мерыдыяна]] (гэта значыць адна дзесяцімільённая частка адлегласці ад [[паўночны полюс|паўночнага полюсу]] да [[экватар]]а па паверхні [[геоід]]а на [[Геаграфічная даўгата|даўгаце]] [[Парыж]]а).
 
Першапачаткова за аснову было прынята першае азначэнне ([[8 траўнямая]] [[1790]], [[Французскі Нацыянальны сход]]). Аднак [[паскарэнне свабоднага падзення]] залежыць ад шыраты і, такім чынам, маятнікавы эталон не досыць дакладны, Французская Акадэмія навук у [[1791]] прапанавала Нацыянальнаму сходу вызначыць метр праз даўжыню [[мерыдыян]]а. [[30 сакавіка]] [[1791]] гэтая прапанова была прынятаяпрынята. [[7 красавіка]] [[1795]] [[Нацыянальны Канвент]] прыняў [[Закон, права|закон]] аб уводзінах метрычнай сістэмы ў Францыі і даручыў камісіі, у якую ўваходзілі [[Шарль Агюстэн дэ Кулон|Кулон]], [[Жазеф Луі Лагранж|Лагранж]], [[Антуан Ларан Лавуазье|Лавуазье]], [[П'ер-Сімон Лаплас|Лаплас]] і іншыя навукоўцы, выканаць працы па эксперыментальным азначэнні адзінак [[даўжыня|даўжыні]] і [[Маса|масы]]. Першы прататып эталона метра быў выраблены з [[Латунь|латуні]] ў [[1795]] [[год]]зе. Варта адзначыць, што адзінка вымярэння масы ([[кілаграм]], азначэнне якога было заснавана на масе 1 дм³ [[вада|вады]]) таксама была прывязанаяпрывязана да азначэння метра.
 
У [[1799]] са [[Сплаў|сплаву]] 90% [[плаціна|плаціны]] і 10% [[ірыдый|ірыдыю]] быў выраблены эталон метра, даўжыня якога адпавядала адной саракамільённай частцы Парыжскага мерыдыяна. Пасля, аднак, высветлілася, што з-за няправільнага ўліку [[полюс]]нага сціску [[Планета Зямля|Зямлі]] эталон апынуўся карацей на 0,2 мм; такім чынам, даўжыня мерыдыяна толькі прыблізна роўная 40 000 км.
 
Падчас кіравання [[Напалеон Банапарт|Напалеона]] метрычная сістэма распаўсюдзілася па ўсёй [[Еўропа|Еўропе]]. Толькі ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], якая не была заваяванаязаваявана Напалеонам, засталіся традыцыйныя меры даўжыні: [[цаля]], [[фут]] і [[ярд]].
 
У [[1889]] быў выраблены больш дакладны міжнародны эталон метра са сплаву плаціны і ірыдыю з папярочным сячэннем ўу выглядзе [[Літара|літары]] «X». Яго копіі былі перададзеныя на захоўванне ў краіны, у якіх метр быў прызнаны ў якасці стандартнай [[Адзінка вымярэння|адзінкі]] даўжыні. Гэты эталон усё яшчэ захоўваецца ў Міжнародным бюро мер і ваг, хоць больш па сваім першапачатковым прызначэнні не выкарыстоўваецца.
 
З [[1960]] было вырашана адмовіцца ад выкарыстання вырабленага людзьмі прадмета ў якасці эталона метра, і з гэтага часу па [[1983]] метр вызначаўся як [[лік]] 1 650 763,73, [[Памнажэнне|памножаны]] на [[Даўжыня хвалі|даўжыню хвалі]] аранжавай лініі (6 056 [[ангстрэм|A*]]) [[спектр]]а [[Выпраменьванне|выпраменьвання]] [[ізатоп]]ам [[крыптон]]а-86 у вакууме.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Метр"