Вікіпедыя

Хіяс: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку Востраў Хіас у Востраў Хіяс
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
{{Востраў
|Назва = ХіасХіяс
|Нацыянальная назва= Χίος
|Карта = Chios-Be map.gif
Радок 22:
}}
 
'''Хі́асХі́яс''' ({{lang-el|Χίος}}) — [[востраў]] у [[Эгейскае мора|Эгейскім моры]]. Уваходзіць у склад [[Грэцыя|Грэцыі]]. Агульная плошча - 842,5 км². Насельніцтва - 51930 чал. ([[2011]] г.).
 
==Геаграфія==
Востраў ХіасХіяс месціцца ва ўсходняй частцы [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]], усяго ў 4,6 км ад тэрыторыі [[Турцыя|Турцыі]], у 194 на паўночны ўсход ад [[Горад Афіны|Афінаў]] і 1707 км на паўднёвы захад ад [[Мінск]]а. Даўжыня з поўначы на поўдзень - 50,9 км, найбольшая шырыня - 29 км.
 
Востраў мае [[вулкан]]ічнае паходжанне. Знаходзіцца ў непасрэднай блізкасці ад краю [[тэктоніка пліт|тэктанічнай платформы]], таму лічыцца [[Сейсмалогія|сейсмічна]] небяспечным. Ландшафт [[гара|гарысты]], асабліва на поўначы, дзе гара Пелінаён узвышаецца на 1297 м. [[Бераг]]і [[скала|скалістыя]], узвышаныя. Толькі ў некалькіх месцах вылучаюцца [[пляж]]ы.
Радок 34:
У [[антычнасць|антычнасці]] значная частка вострава была пакрыта [[Хвоя|хваёвымі]] [[лес|лясамі]]. З-за [[клімат]]ычных змен і дзейнасці чалавека ў наш час [[флора]] прадстаўлена пераважна [[ксерафіты|ксерафітнымі]] [[куст|хмызнякамі]] і [[трава]]мі. Лясы захаваліся толькі ў [[гара]]х. У [[2012]] г. пажары знішчылі каля 36 000 га лясоў і [[сельская гаспадарка|сельскагаспадарчых]] насаджэнняў.
 
Востраў ХіасХіяс — сезоннае месца адпачынку многіх відаў пералётных [[птушкі|птушак]].
 
==Гісторыя==
[[File:Herodotus plate in Volissos entrance.jpg|thumb|left|Мармуравая пліта з вытрымкай з "Гісторыі" [[Герадот]]а аб [[Гамер]]ы]]
Востраў ХіасХіяс быў населены не раней за [[1600 да н.э.|1600]] г. да н. э. Старажытнагрэчаскія гісторыкі лічылі, што першымі жыхарамі былі [[лелегі]]. У [[IX стагоддзе да н.э.|IX]] ст. да н. э. востраў быў заняты перасяленцамі з [[Кіпр]]а і [[Эўбея|Эўбеі]]. У класічную эпоху хіасцыхіясцы размаўлялі на [[іанійцы|іанійскім]] [[дыялект|дыялекце]] [[старажытнагрэчаская мова|грэчаскай мовы]] і ўваходзілі ў [[Іанійскі саюз]]. Мясцовым ураджэнцам лічыўся [[Гамер]]. З канца [[VII стагоддзе да н.э.|VII]] ст. да н. э. тут чаканілі ўласную [[манета|манету]], вёўся актыўны гандаль, у тым ліку з такімі аддаленымі месцамі як Паўночнае [[Чорнае мора|Прычарнамор'е]], [[Старажытны Егіпет|Егіпет]] і [[Галія]]. Насельніцтва ХіаскагаХіяскага [[Поліс, антычная грамадзянская абшчына|поліса]] дасягала 120 тыс. чал. Галоўным прадметам [[экспарт]]у было [[віно]].
 
У [[VI стагоддзе да н.э.|VI]] ст. была ўсталявана [[дэмакратыя|дэмакратычная]] сістэма кіравання па вобразу [[Горад Афіны|Афінаў]]. Сувязі з [[Атыка]]й сталі асабліва важнымі з сярэдзіны VI ст. да н. э., калі ХіасХіяс вёў барацьбу за незалежнасць супраць дзяржавы [[Ахеменіды|Ахеменідаў]]. У [[478 да н.э.|478]] г. да н. э. поліс увайшоў у [[Дэласкі саюз]], у якім быў пазбаўлены абавязку выплочваць свой унёсак [[грошы|грашыма]]. Замест гэтага астравіцяне забяспечвалі саюзнікаў [[карабель|караблямі]]. У [[412 да н.э.|412]] г. да н. э. хіасцыхіясцы паўсталі супраць дыктату з боку афінян, былі атакаваны афінскім [[флот]]ам, але здолелі выдужаць аблогу з дапамогай [[спарта]]нцаў. Пазней увайшоў у склад [[Македонія|Македоніі]], потым [[Старажытны Рым|Рымскай дзяржавы]].
 
З [[395]] г. н. э. у складзе [[Візантыя|Візантыі]]. У [[XI стагоддзе|XI]] ст. кароткі час знаходзіўся пад уплывам [[Дынастыя Сельджукаў|сельджукаў]]. У [[1261]] — [[1566]] гг. — калонія [[Генуэзская рэспубліка|Генуэзскай рэспублікі]]. Мясцовыя генуэзскія землеўладальнікі вялі асабістую знешнюю палітыку, што асабліва стала характэрным для першай паловы [[XVI стагоддзе|XVI]] стагоддзя. У 1566 г. востраў афіцыйна ўвайшоў у склад [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Асманскае кіраванне было адзначана вяртаннем [[грэкі|грэчаскага]] ўплыву.
 
Мясцовыя гандляры і чыноўнікі — пераважна грэкі — атаясамлялі свой поспех з [[туркі|турэцкімі]] ўладамі, таму ў пачатку [[XIX стагоддзе|XIX]] ст. яны вельмі насцярожана аднесліся да руху за незалежнасць [[Грэцыя|Грэцыі]]. У [[1822]] г. на ХіасХіяс пераправілася некалькі сотняў грэкаў-рэвалюцыянераў з [[востраў Самас|вострава Самас]]. У адказ, асманскія ўлады высадзілі дэсант, які арганізаваў разню паўстанцаў і мірнага насельніцтва. ХіасХіяс увайшоў у склад Грэцыі толькі ў [[1912]] г.
 
==Культурная спадчына==
У [[1990]] г. [[праваслаўе|праваслаўныя]] [[манастыр]]ы Дафні, Хосіас-Лукас і Неа-Моні на востраве ХіасХіяс былі ўключаны ў спіс [[сусветная спадчына|сусветнай спадчыны]] [[Арганізацыя ААН па пытаннях адукацыі, навукі і культуры (ЮНЕСКА)|ЮНЕСКА]].
 
==Галерэя==
<gallery align=center>
Image:Chios NASA satellite image.jpg|Выгляд з космасу
Image:Magius Voyages et aventures detail 13 05.jpg|ХіасХіяс у 1578 г.
Image:Chios Genoese Castle Walls 2.jpg|Генуэзская крэпасць
Image:Saint Markellarocks.jpg|Скалы ля ўзбярэжжа
Радок 61:
Image:MestaXiou1.jpg|Вуліца ў Месце
Image:VessaChios.jpg|Вёска ў гарах
Image:Pyrgi house1.JPG|ХіаскаяХіяская архітэктура
Image:Komi beach.jpg|Пляж
</gallery>
Радок 74:
{{Сусветная спадчына|537}}
 
[[Катэгорыя:Астравы Грэцыі|ХіасХіяс]]
[[Катэгорыя:Астравы Эгейскага мора|ХіасХіяс]]
[[Катэгорыя:Геаграфія Старажытнай Грэцыі|ХіасХіяс]]
[[Катэгорыя:Сусветная спадчына паводле алфавіту|ХіасХіяс]]
[[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Грэцыі|ХіасХіяс]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Хіяс"