Імперыя Хань: Розніца паміж версіямі

'''Дынастыя Хань''' ([[206 да н.э.]] — [[220]]) — кітайская дынастыя і перыяд гісторыі [[Кітай|КітаюКітая]] пасля [[Дынастыя Цынь|дынастыі Цынь]] перад эпохай Троецарства. Сведчаннем поспеху ханьскай унутранай палітыкі стала тое, што яна прасінавала даўжэй за любую іншую кіруючую дынастыю ў кітайскай гісторыі. Кіраванне дыі інстытуты гэтай дынастыі паслужылі шанаваным узорам для ўсіх наступных. Больш таго, асноўная этнічная група кітайцаў па імені дынастыі стала называцца хань.

Дынастыю заснаваў род [[Лю (род) Лю|Лю]]. Пачатковы перыяд ([[206 да н.э.]]—[[9]] н.э.) са сталіцай [[Сіянь]] носіць назву «Ранняй дынастыі Хань» альбо «Заходняй дынастыі Хань». Гісторыя гэтай дынастыі выкладзена ў кроніцы [[Ханьшу]]. Уладарынне дынастыі перапынілася на 16 гадоў у [[8]]—[[23]] гадах у выніку захопу ўлады ўзурпатарам [[Ван Ман]]ам. Другі перыяд ([[25]]—[[220]]) са сталіцай [[Лаян]] называецца «Позняй дынастыяй Хань» альбо «Усходняй дынастыяй Хань». Гісторыя гэтай дынастыі выкладаецца ў кроніцы [[Гоў Ханьшу]].

Трэці імператар [[У-дзі]] панаваў даўжэй за ўсіх іншых прадстаўнікоў дынастыі. Ён увайшоў у гісторыю як энергічны і доблесны кіраўнік, які здолеў на час спыніць набегі качавых плямёнаў. Краевугольнымі камянямі дзяржавы былі абвешчаныя канфуцыянская вучонасць і грамадзянская служба. Для ўстанаўлення дыпламатычных звязаўсувязяў з народамі [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] У-дзі арганізаваў місіі [[Чжан Цянь|Чжан Цяня]], якія істотна пашырылі веды кітайцаў аб заходнім свеце.

Ван Ман апраўдваў свае пераўтварэнні вяртаннем да традыцый даімперскай эпохі, аднак следзтвамследствам іх стаў палітычны хаос. У правінцыях панавалі шайкі паўстанцаў, верхаводы якіх прысвоілі імператарскі тытул. Нарэшце самыя дзёрзкія з паўстанцаў, якія звалі сябе [[паўстанне чырвонабровых|чырвонабровымі]], увайшлі ў імператарскую сталіцу. Ван Ман быў узяты ў палон, яго абезгаловілі, а цела пасеклі на кавалкі.

У выніку перамогі руху «чырвонабровых» ў [[25]] годзе імператару [[Юсь Хань|Юсь Ханю]] атрымалася вярнуць уладу роду Лю. Нягледзячы на тое, што на першых сітавінах на пасаду ў спадчыну прэтэндавалі розныя асобы, адноўленая дынастыя Хань праіснавала да [[220]] года пад назвай Позняй Хань. Ранейшая сталіца пасля перыяду паўстанняў знаходзілася ў руінах, і імператары замест ейнагаяе аднаўлення аддалі перавагу перабрацца ў [[Лаян]], дзе ў [[68]] годзе быў заснаваны першы ў Кітаі [[будызм|будыйскі]] храм, [[Баймасы]].

Разам са сталіцай ханскія кіраўнікі пакінулі ў мінулым бясконцыя інтрыгі жонак імператара і іхныхіх сваякоў. Дзяржава ўзмацнілася да такой ступені, што нанесла рашучыя паразы качэўнікам і распачало спробы зацвердзіцца ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]]. У Кітай («Серэс») прыбывалі пасольства з [[Міжземнамор'е|Міжземнамор'я]], а ханскі выведвальны атрад на чале з [[Хань Ін|Хань Інам]]ам дабраўся да [[Міжрэчча]]. Салдаты [[Бань Чаа]], як лічыцца, дасягнулі [[Каспійскае мора|Каспійскага мора]], так далёка кітайскія войскі больш не заходзілі да [[дынастыя Тан|танскага перыяду]].