|
[[Выява:Soy-whey-protein-diet.jpg|thumb|Вегетарыянскі стол]]
'''Вегетарыянства''' ({{lang-en|vegetarian}}, {{lang-la|vegetarius}} раслінны) — сістэма харчавання, якая выключае прадукты жывёльнага паходжання.<ref>''Булыка А. М.'' Слоўнік іншамоўных слоў: У 2 т. Т.1: А — Л — Мн.: БелЭн, 1999. — 736 с. — ISBN 985-11-0152-4</ref> Вегетарыянская дыета ўключае ў сябе хлебныя злакі, гародніну, садавіну, арэхі і выключае мяса жывёл і хатняй птушкі і рыбу. Аднак некаторыя вегетарыянцы ўжываюць малочныя прадукты, яйкі або і тое і іншае.<ref name="br">''Britannica''. Настольная энциклопедия в 2-х т. Т. 1. — Москва, 2006.</ref>
== Апісанне ==
Матывацыя вегетарыянства розная і ўключае ў сябе ''этычныя аспекты'' (нежаданне забіваць жывёл і агіду да сучасных метадаў вырошчвання жывёл на [[мяса]]), ''самаадрачэнне'' або ''рэлігійная забарона'', ''экалагічныя аспекты'' (уключаючы асцярогі за марнатраўства і экалагічныя наступствы вырошчвання кароў на фермах), а таксама ''клопат пра здароўе''.<ref name="br"/>
Асноўны недахоп вегетарыянства — магчымасць развіцця ў арганізме дэфіцыту бялкоў, ненасычаных тлустых кіслот, некаторых вітамінаў з адпаведнымі парушэннямі абмену рэчываў. Пераход на вегетарыянства не рэкамендуецца ў гады росту арганізма, пры цяжарнасці, кармленні грудзьмі, у глыбокай старасці.
== Віды вегетарыянства ==
== Гісторыя ==
Родапачынальнікам вегетарыянства лічаць старажытна-грэчаскага філосафа і матэматыка [[Піфагор]]а (6 ст. да н.э.). Прыхільнікамі гэтай сістэмы харчавання былі [[Эпікур]], [[Платон]], [[Сакрат]], [[Авідзій]], [[Плутарх]], [[Вальтэр]], [[Жан-Жак Русо|Ж. Ж. Русо]], [[Джордж Байран|Дж. Байран]], [[Ілья Рэпін|І. Рэпін]], Р. Кент, [[Бернард Шоу|Б. Шоу]], [[Леў Талстой|Л. Талстой]] і інш. Многія [[індуізм|індуісцкія]] секты і большасць [[будызм|будыстаў]] прыхільны да вегетарыянства. У многіх краінах свету з-за беднасці далёка не ўсе ядуць мяса. Адным з вынікаў Асветы 18 стагоддзя стаў клопат чалавека пра жывёлы.<ref name="br"/>
Як вучэнне ўзнікла ў першай палове [[19 стагоддзе|19 стагоддзя]] ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. У 19 стагоддзі [[Вялікабрытанія]] стала асноўным цэнтрам вегетарыянства, а неўзабаве вегетарыянскі рух ўзнік у [[Германія|Германіі]], [[ЗША]] і іншых краінах.<ref name="br"/>
== Уплыў на здароўе ==
Найбуйнейшая амерыканская арганізацыя, якая аб'ядноўвае прафесійных дыетолагаў Academy of Nutrition and Dietetics (даўней American Dietetic Association) выдала ў 1994 (пасля актуалізавала што колькі год, апошні раз у 2009) ''Пазіцыю на тэму вегетарыянскіх дыетаў'', якая грунтуецца на праглядзе вынікаў даследванняў апублікаваных у некалькіх сотнях навуковых артыкулаў, дзе можна прачытаць, што: ▼<blockquote>Адпаведна запланаваныя '''вегетарыянскія дыеты''', у тым ліку строга вегетарыянскія, то бок веганскія, '''з'яўляюцца здаровымі''', задавальняюць харчовыя запатрабаванні '''і могуць забяспечваць карысці пры прадухіленні і лячэнні некаторых хваробаў'''. Добра запланаваныя вегетарыянскія дыеты з'яўляюцца адпаведнымі для асобаў на ўсіх этапах жыцця, уключна з перыядам цяжарнасці і лактацыі, немаўляцтва, дзяцінства, падрастання і для спартоўцаў.</blockquote><ref>http://www.vrg.org/nutrition/2009_ADA_position_paper.pdf Поўны тэкст публікацыі па ангельску</ref><ref>http://spakoj.eu/uploads/posts/2013-03/1363357632_ulotka-zosta-wege-2.jpg</ref> ▼"Пераход на вегетарыянскую дыету ў 90-97% выпадках прадухіляе развіццё сардэчна-сасудзістых захворванняў".<ref>http://www.dxarma.ru/2010/05/05/jeticheskoe-i-dukhovnoe-vegetarianstvo.html</ref><ref>http://www.fairberaten.net/vegetarismus/gesund-leben-ohne-fleisch-vegetarismus-gruende-vorteile/</ref>
=== Меркаванні ===
Доктар Яўген Збігнеў Сівік, гінеколаг і акушэр, стваральнік першай у Польшчы Клінікі і Школы Натуральных Родаў: "Медыцына сёння бярэ ўдзел у адным з найбольшых ашуканстваў апошняга стагоддзя. Абслугоўвае канцэрны, якія не клапоцяцца аб здароўі дзяцей, але дбаюць аб грошах. Лекары набралі вады да вуснаў, бо так бяспечней. Малако, насуперак распаўсюджанаму меркаванню, не ўзмацняе косці, але іх паслабляе. Малочны бялок вымывае кальцый з арганізму. Кароўе малако — гэта найлепшы рэцэпт на інвалідскі возак."<ref>http://spakoj.eu/uploads/posts/2013-03/1363356631_ulotka-krowie-mleko-strona-4-i-1.jpg</ref> ▼▲НайбуйнейшаяБуйнейшая амерыканская арганізацыя , якая аб'ядноўвае прафесійных дыетолагаў Academy of Nutrition and Dietetics (даўней American Dietetic Association) выдала ў 1994 годзе (пасля актуалізавалаперыядычна што колькі годактуалізоўвала, апошні раз у 2009 годзе) ''«Пазіцыю на тэму вегетарыянскіх дыетаў'', якаядыет» грунтуеццааснаваную на праглядзе вынікаў даследванняўдаследаванняў апублікаваных у некалькіх сотнях навуковых артыкулаў, дзеадкуль можна прачытацьдаведацца, што:
▲<blockquote>Адпаведна«Правільна запланаваныяспланаваныя '''вегетарыянскія дыеты ''', у тым ліку строга вегетарыянскія, то бок веганскія , '''з'яўляюцца — здаровымі'''здаровыя, задавальняюць харчовыя запатрабаванніпатрэбы '''і могуць забяспечвацьбыць карысцікарыснымі прыдля прадухіленніпрадухілення і лячэннілячэння некаторых хваробаў'''хвароб. Добра запланаваныяспланаваныя вегетарыянскія дыеты з'яўляюццаадпавядаюць адпаведныміпатрэбам для асобаўчалавека на ўсіх этапах жыцця, уключна з перыядам цяжарнасці і лактацыі, немаўляцтвамаленства, дзяцінства, падрастанняпадлеткавага росту і для спартоўцаў.спартсменаў»</blockquote><ref>http://www.vrg.org/nutrition/2009_ADA_position_paper.pdf Поўны тэкст публікацыі па ангельскуанглійску</ref><ref>http://spakoj.eu/uploads/posts/2013-03/1363357632_ulotka-zosta-wege-2.jpg</ref> . «Пераход на вегетарыянскую дыету ў 90-97 % выпадках прадухіляе развіццё сардэчна-сасудзістых захворванняў»<ref>http://www.dxarma.ru/2010/05/05/jeticheskoe-i-dukhovnoe-vegetarianstvo.html</ref><ref>http://www.fairberaten.net/vegetarismus/gesund-leben-ohne-fleisch-vegetarismus-gruende-vorteile/</ref>.
▲Доктар Яўген Збігнеў Сівік, гінеколаг і акушэр, стваральнік першай у Польшчы Клінікі і Школышколы Натуральныхнатуральных Родаўродаў, кажа: "«Медыцына сёння бярэ ўдзелўдзельнічае уў адным з найбольшых ашуканстваў апошняга стагоддзя. Абслугоўвае канцэрны, якія не клапоцяцца абпра здароўіздароўе дзяцей, але дбаюць абпра грошахгрошы. Лекары набралі вады даў вуснаўрот, бо так бяспечней. Малако, насуперак распаўсюджанаму меркаванню, не ўзмацняе косці, але іх паслабляеаслабляе. Малочны бялок вымывае кальцый з арганізму. КароўеКаровіна малако — гэта найлепшы рэцэпт на інвалідскіінвалідны возаквазок. "»<ref>http://spakoj.eu/uploads/posts/2013-03/1363356631_ulotka-krowie-mleko-strona-4-i-1.jpg</ref>
Доктар біялагічных навук, кандыдат геаграфічных навук, прафесар МДУ вегетарыянец Мікалай Драздоў:
<blockquote>"Я зразумеў, што ўжываць мяса не належыць з трох прычынаў: таму што яно кепска страўліваецца; маральнай – жывёлаў не трэба крыўдзіць; духоўнай – раслінная дыета робіць чалавека болей спакойным, добразычлівым, мірным".</blockquote><ref>http://elena-kuzmina.blogspot.com/2012/08/nikolay-drozdov-vegetarian.html</ref><ref>http://prosto-life.ru/prosto-lyudi/drozdov-n-n</ref> На яго думку, многія алімпійскія спартоўцы дасягнулі сваіх рэкордаў дзякуючы пераходу на вегетарыянства.<ref>http://www.megasiroed.ru/news/2013/03/06/nikolaj-drozdov-o-sporte-i-vegetarianstve/</ref> ▼
▲<blockquote>"Доктар біялагічных навук, кандыдат геаграфічных навук, прафесар МДУ вегетарыянец Мікалай Драздоў: «Я зразумеў, што ўжываць мяса не належыцьварта з -за трох прычынаўпрычын: таму што яно кепскаблага страўліваеццапераварваецца; маральнай — –жывёл жывёлаў не трэбанельга крыўдзіць; духоўнай – — раслінная дыета робіць чалавека болей спакойным, добразычлівым, мірным "».</blockquote><ref>http://elena-kuzmina.blogspot.com/2012/08/nikolay-drozdov-vegetarian.html</ref><ref>http://prosto-life.ru/prosto-lyudi/drozdov-n-n</ref> На яго думку, многія алімпійскія спартоўцыспартсмены дасягнулі сваіх рэкордаў дзякуючы пераходу на вегетарыянства .<ref>http://www.megasiroed.ru/news/2013/03/06/nikolaj-drozdov-o-sporte-i-vegetarianstve/</ref> .
== У [[будызм|будызме]] == ▼
▲== У [[будызм |будызме]] е ==
Паводле [[Дхамапада|Дхамапады]] [[Гаўтама Буда]] сцвердзіў:
* Тыя з вучняў [[Буда Гаўтама|Гатамы]]Гаўтамы, якіяшто ўдзень і ўначы бесперастанку раскашоўваюццараскашуюцца невыкліканнемнепрычыненнем крыўды ніводнай істоце, заўсёды будзяццаабуджаюцца шчасліва. (300)
* Хто вызваліўся ад гвалту ў стасункуадносна да любойкожнай жывой істоты, і слабойслабай, і моцнай, хто ані не забівае, ані непрычыняецца выклікаеда забіццязабойства іншымі - — таго завуназываю святым чалавекам. (405)
* У адлеглыхдаўнія часахчасы існавалібыло толькі тры хваробы: жаданне<!--у якім сэнсе?-->, голад і сапсаваннесурокі; але з прычыны забойстваў жывёлаўжывёл іх яныколькасць павялічыліся да дзевяноста васьмі. (Словы [[Гаўтама Буда|Буды]] з Сута Ніпата)
{{зноскі}}
== Літаратура ==
* Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.4: Варанецкі - — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. - — Мн.: БелЭн, 1997. - — 480 с.: іл.
== Спасылкі ==
| 