Стэндаль: Розніца паміж версіямі

[[File:Stendhal.jpg|thumb|]] '''Стэндаль''' (''Stendhal''), сапраўднае імя і прозвішча '''Анры-Мары Бэйль'';' ({{lang-fr|Henri-Marie Beyle}}, псеўданім ''Stendhal''; {{ДН|23|1|1783}}, [[горад Грэнобль|Грэнобль]]  — {{ДС|23|3|1842}}, [[Парыж]])  — французскі [[пісьменнік]], адзін з заснавальнікаў французскага рэалістычнага раману.

СапраўднаеНарадзіўся імя - Антры Мары Бейль. Нараздіўся 23 студзеня 1783 г. у [[Грэнобль|Грэноблі]], уў сям'і адваката Шэрубэна БейляБэйля. Маці, Генрыета БейльБэйль, памерла, калі хлопчыку было 7 гадоў, і выхаваннем займалася цётка Серафі разам з бацькам. Мякка і цёпла да маленькага БейляБэйля ставіўся толькі яго дзед Анры Ган'ён. Чалавек інтэлігентны і адукаваны, ён пазнаёміў хлопчыка з творчасцю [[Дзідро]], [[Вальтэр|Вальтэра]]а і [[Гельвецый|Гельвецыя]]. Гэта, а таксама строгасць [[Езуіты|езуіта]] Раяна назаўсёды абуджае ў маладога Бейля непрыязнасць да клерыкалізму і недавер да святароў.

У грэнобльскай цэнтральнай школе правучыўся толькі 3 гады і паспеў, па ўласнамуўласным прызнаннюпрызнанні, засвоіць толькі латынь. Акрамя таго захавляўсязахапляўся логікай, філасофіяй, матэматыкай, тэорыяй мастацтваў. Сачыў за падзеямі рэвалюцыі, хаця наўрад ці разумеў яе сутнасць.

У 1799  г. накіраваўся ў [[Парыж]] сз намерам паступіць ў палітэхнічнуюполітэхнічную школу. Але замест гэтага, натхнёны пераваротам [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]], запісаўся ў дзеячуюдзеючую армію. Залічаны сублейтэнантам у [[драгун|драгунскі]]скі полк. Знатныя сваякі выклапаталі дзеля юнага Бейляюнаку назначэнне на поўнач Італіі, і гэтая краіны надта спадабалася юнакуяму. Гісторык масонства А. Мелор мяркуе, што ў гэтагэты час Стэндаль на кароткі тэрмін далучыўся да масонскага ордэна.

Паступова расчараваўшыся ў Напалеоне, юнак звольваецца ззвальняецца арміі і наступныя 3 гады праводзіць у Парыжы, прысвячаючы іх самаадукацыі, вывучае літаратуру, англійскіюанглійскую мову і філасофію. Паводле дзённікаў, марыць аб кар'еры драматурга, "«новага [[Мальер|Мальера]]"а». Закахаўся ў артыстку Мелані Луазон, услед за якой накіроўваецца ў [[МарсэльМарсель]]. ЎУ 1805  г. вяртаецца да ваеннай службы. У якасці ваеннага чыноўніка напалеонаўскай арміі наведвае [[Італія|Італію]], [[Германія|Германію]], [[Аўстрыя|Аўстрыю]]. У паходах знаходзіў час дзеля разважанняў, рабіў запісы аб [[Музыка|музыцы]] і жівапісужывапісу. Частка яго запісаў загінула пазней, у час [[Бітва на Бярэзіне|пераправы праз рэкураку Бярэзіну]].

Прыняў удзел у [[Айчынная вайна, 1812|паходзе Напалеона на Расію ў 1812 г]]. Наведаў [[Орша|Оршу]], Вязьму, Смаленск. Бачыў маскоўскі пажар, але сам не прымаў удзел ў баявых дзеяннях. Па ўласных словах, убачыў у Расіі "«патрыятызм і сапраўдную веліч"». БылБыў здзіўлены тым, што "дзеспатызм«дэспатызм рускага самадзяржаўсясамадзяржаўя не прынізіў народ духоўна"».

Пасля звяржэння Напалеона будучы пісьменнік, які негатыўна ўспрымаў Рэстаўрацыю [[Бурбоны|Бурбонаў]], зволіўсязвольніўся з арміі і на 7 гадоў пераехаў у Італію, у Мілан. Менавіта тут ён рыхтуе да друку і піша свае першыя кнігі: "Жіццяпіс«Жыццяпіс [[Гайдн|Гайдна]]а, [[Моцарт|Моцарта]]а, [[П'етра Метастазіо|Метастазіо]]"» (1815), "«Гісторыя італьянскага жывапісу"» (1817), "«Рым, Неапаль і Фларэнцыя щў 1817 годзе"». Вялікія кавалкічасткі тэксту гэтых кнігаўкніг былі пазычаны з твораў іншых аўтараў.

Разлічваючы на славу новага [[Вінкельман|Вінкельмана]]а, Анры БейльБэйль прымае ў якасці асноўнага псеўданіма назву роднага горада гэтага аўтара. У Італіі АнтрыАнры знаёміцца з рэспубліканцамі - — карбанарыямі. Тут жа ён пазнае безнадзейнае каханне да Матыльды Віскантыні, жонцы польскага генерала Я. Дэмбоўскага. Апошняя рана памерла, але назаўсёды засталася ў яго памяці.

У 1820  г. у Італіі пачынаецца праследваннепраследаванне карбанарыяў, у тым ліку Стэндаля, што прымушае яго праз два гады вярнуцца ў Радзіму. Агіда да рэстраўрацыйнагарэстаўрацыйнага аўстрыйскага рэжыму, які пачаў кантраляваць поўнач Італіі, ён пазней перадае на старонках свайго рамана "«Пармскі манастыр"». [[Парыж]] сустрэў малодогамаладога пісьменніка не надта ветліва, бо і сюды дайшлі чуткі абпра яго падазроныхпадазроныя італьянскіхітальянскія знаёмствахзнаёмствы. Ён прымушаны нават друкавацца ананімна, у англійскіх часопісах. Толькі праз стагоддзе быў высветлены аўтар гэтых артыкулаў. У Парыжы ён публікуе маніфест французскага рамантызму - — трактат "«[[Расін]] і [[Шэкспір]]"».

За 1820-я Стэндаль набыў сабе ў літаратурных салонах вядомасць нястомнага і дасціпнага спрачальніка. У той жа перыяд ён выдае некальенекалькі твораў, якія сведчаць аб яго руху ў бок рэалізмарэалізму. Свой першы раман "«Арманс"» ён выдае ў 1827 г, а пасля - — аповесць "«Ваніна Ваніні"» (1829). У той жа год атрымлівае прапанову стварыць даведнік па Рыме, ён адгукаецца і піша "«Прагулкі па Рыме"», які ўяўляў апавяданні французскіх падарожнікаў, што наведвалі Італію.

У 1830  г. выдае раман "«Чырвонае і чорнае"», заснаваны на здарэнні, аб якім аўтар даведаўся ў газетным раздзеле крымінальнай хронікі. Твор зрабіўся выдатным помнікам сацыяльна-псіхалагічнага рэалізмарэалізму. Наогул гэты год быў дастаткова цяжкім у жыцці пісьменніка, які не меў пастаяннага заробку. Ён маляваў пішталетыпісталеты на палях рукапісаў і пісаў шматлікія тэстаментытастаменты.

Пасля звяржэння Бурбонаў паступае на дзяржаўную службу, прызначаны французскім консулам у ТрыесціТрыесце, а пасля ў Чывікатэкіі, дзе і працуе да самаўсамай смерці. У 1832  г. пачынае пісаць "«Успаміны эгатыста"», а праз 2 гады — - "«Люсьен Левэн"», які пазней кідае. У 1835-36 гг. захоплены напісаннем аўтабіяграфічнага рамана "«Жыццё Анры Брулара"». Выклапатаўшы сабе працяглы водпуск, праводзіць 3 надта прадуктыўныя гады ў Парыжы, дзе піша "«Запіскі турыста"» (1838) і свой апошні раман "«Пармскі манастыр"». Цікава ведаць, што ён калі не прыдумаў слова "«[[турыст]]"», то ва ўсякім выпадкупрынамсі ўвёў яго ў шырокае карыстанне. Увагу шырокайшырокага колыкола чытачоў прывабіўпрыцягнуў да Стэндаля [[Анарэ дэ Бальзак|А. дэ Бальзак]], які напісаў "«Эцюд пра Бейля"Бэйля». Незадоўга да смерці Стэндаль атрымлівае яшчэ адзін водпуск, які дазваляе яму апошні раз вярнуцца ў Парыж.

У маладосці Стэндаль захварэў на [[Сіфіліс|сіфілісамсіфіліс]], які ў тоўтой час не ўмелі эфектыўна лячыць. Стэндаль быў прымушаны прымаць лекі з [[Ртуць|ртуці]] і ёдыд каліякалію, якія з цягам гадоў пагоршылі яго становішча. Акрамя таго хвароба прагрэсірвалапрагрэсавала. 22 сакавіка 1842 года ён упаў на вуліцы, страціў прытомнасць і праз некалькі гадзін памёр.

У тэстаменцетастаменце Стэндаль прысіўпрасіў напісаць на магільнай пліце (выканана на італьянскай мове): «Арыга Бэйль. Міланец. Пісаў. Кахаў. Жыў».

* Падчас панавання французскіх войсквойскаў на беларускай тэрыторыі ў вайневайну 1812 года, Стэндаль служыў вайсковым інтэндантам у горадзе [[Орша|Оршы]]<ref>Віктар Корбут. [http://pda.ng.by/ru/issues?art_id=32108 «Галоўная краса горада  — манастыры», або Па слядах Стэндаля і Напалеона] // [[Народная газета]], [[13 мая]] [[2009]]</ref>.