Светлы (Калінінградская вобласць): Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 28:
|карта раёна =
|унутранае дзяленне =
|від главы = Мэр
|глава = Лютаревич
|першае згадванне = 1640
|ранейшыя імёны = Циммербуде
|статус з = 1955
|плошча = 26
|від вышыні = 5
|вышыня цэнтра НП =
|афіцыйная мова =
|афіцыйная мова-ref =
|насельніцтва =
|год перапісу = 2013
|шчыльнасць =
|нацыянальны склад =
|канфесійны склад =
|часавы пояс = UTC+3
|DST =
|тэлефонны код = 7 401 52
Радок 49:
|паштовыя індэксы = 238340, 238741
|аўтамабільны код = 39, 91
|від ідэнтыфікатара = 27425
|лічбавы ідэнтыфікатар =
|катэгорыя ў Commons = Svetly, Kaliningrad Oblast
|сайт =
|мова сайта =
Радок 68:
Горад Светлы з'яўляецца адміністрацыйным, дзелавым і культурным цэнтрам Светлаўскай гарадской акругі. Займае плошчу 2635 гектараў з насельніцтвам 22,1 тыс. чал. (2009). Сярэдні ўзрост яго жыхароў - 35 гадоў. Колькасць эканамічна актыўнага насельніцтва складае 13,5 тыс. чал (2008). Размешчаны на паўночным узбярэжжы Калінінградскага суднаходнага канала, Светлы - прамысловы спадарожнік Калінінграда, цэнтр муніцыпальнага адукацыі і самы малады ў рэгіёне горад.
==Геаграфія==
Горад размешчаны на беразе [[Калінінградскі марскі суднаходны канал|Калінінградскага марскога суднаходнага канала]], які злучае [[Калінінград]] з [[Балтыйскае мора|Балтыйскім морам]], у 30 км ад Калінінграда. Светлы знаходзіцца на [[Земландском паўвостраў|Земландском паўвостраве]].
==Гісторыя==
Населены пункт існуе з [[1640]] а пад назвай ''Циммербуде'' ("гадзінная крама"). Гэта быў адзін з невялікіх пасёлкаў [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]]. На працягу доўгага часу асноўным заняткам жыхароў пасёлка была рыбная лоўля.
Першая згадка пра яго папярэдніку - селішчы Циммербуде датуецца сярэдзінай XV стагоддзя ў хроніцы нямецкага рыцарскага Ордэна. Аднак яшчэ раней, у Фишхаузенской [[рукапіс|рукапісы]] [[1305]] а ([[Германія]]), сустракаецца згадка пра паўвостраве Пайза («Пойзарт» - мясцовасць ў лесу Пойз), з боку якога ў першай палове XIII стагоддзя нямецкія [[рыцары]] ўварваліся на зямлі [[прусы|прусаў]]. Час не захоўвала прыгонных сцен некалі стаяў тут замка [[«Каралеўскага рыбацкага маёнтка»]], узведзенага ў сярэдзіне XV стагоддзя і спачатку належаў Земландском біскупу. Пасля канфіскацыі царкоўнай маёмасці маёнтак перайшоў у валоданьне Освальда фон Таубенхайма, які належаў да самога знакамітаму дваранству Земланда і валодаў Циммербуде аж да [[1661]]а.
У [[1669]] у маёнтку было падорана былому выхавальніку караля Фрыдрыха I Ебенхарду фон Данкельману ў якасці ўзнагароды.
З [[1720]] а Циммербуде ўключала ў сябе, разам з 16- ю надзеламі зямлі, 12 [[сяляне|сялян]] і прыкладна столькі ж рыбакоў, асноўным заняткам якіх было [[рыбалоўства]], у асноўным для ўласных патрэб.
Паступова [[замак (будынак)|замак]] разбурылі час і вады заліва, але памяць пра яго працягвала жыць яшчэ ні ў адным пакаленні.
Пасля таго, як замак перастаў існаваць, жыхары пасёлка доўгі час вялі вартае жалю існаванне. Жылі бедна, карміліся за кошт рыбнай лоўлі, якая ніколі не забяспечвала ім сытнай жыцця. Акрамя некалькіх закісленію лугоў, яны не мелі зямлі, і таму амаль не трымалі [[быдла]]. Іх [[жыллё|жылля]] былі вельмі цеснымі і бруднымі, дым з ачагоў выходзіў праз камышоыве даху і асядаў тоўстым пластом сажы на сценах праз кухняў. Доўгімі зімовымі вечарамі ў хатах палілі лучыны, з-за чаго асобы ў жыхароў былі пастаянна чорнымі. Вопратку пралі, ткалі і шылі ўласнаручна. Да гэтага жыцця дадаваліся яшчэ [[паводкі]], якія паўтараліся з году ў год.
Важную ролю ў жыцці пасёлка займала [[рэлігія]]: правядзенне рэлігійных абрадаў, службаў і г. д. Доўгі час у Циммербуде не было сваёй царквы, і пасёлак ставіўся да царкоўнага прыходу Меденау (Логвінаў). Але з-за дрэнных дарог наведваць [[Царква (збудаванне)|царква]] ў Меденау жыхары пасёлка маглі толькі некалькі разоў у сваім жыцці: там хрысцілі дзяцей, бралі шлюб, хадзілі па самых вялікіх святах у выпадку добрага надвор'я. У астатні час моцна выяўленыя рэлігійныя пачуцці жыхары задавальнялі ў выглядзе царкоўных казаньняў, якія праводзіліся ў школьным будынку. А з 1 красавіка [[1901]] а Циммербуде з суседнімі вёскамі Пайза і Неплекен з 1500 жыхароў ўтварылі ўласную царкоўную супольнасьць і выкупілі маленькую цэркаўку, якую двума гадамі раней Меденау пабудавала ў Циммербуде, як свой [[філіял]].
У 20- я гады [[XX стагоддзе]] а ў Циммербуде была пабудавана новая школа і ўжо перад [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайной]] Циммербуде уяўляў сабой даволі ажыўлены, хоць і невялікі [[пасёлак]]. Тут быў свой магазін, [[карчму]], [[пякарня]]. Была і [[гасцініца]] пад назвай «Вальдшлосхен», у перакладзе «Лясной замкавы хатка». Была таксама і свая [[Царква (збудаванне)|царква]]. Колькасць жыхароў даваеннага Циммербуде складала 742 чалавека.
Падчас Другой сусветнай вайны непасрэдна на тэрыторыі сучаснага горада Светлага ваенныя дзеянні не праходзілі. Вайна для Циммербуде скончылася ў красавіку [[1945]]а, не пакінуўшы значных разбурэнняў.
У [[1947]] у Циммербуде быў перайменаваны ў Светлае. 17 чэрвень [[1947]] а [[Указ]] ам [[Прэзідыум Вярхоўнага Савета РСФСР|Прэзідыума Вярхоўнага Савета РСФСР]] у складзе Прыморскага раёна быў утвораны Сельскі савет з цэнтрам у населеным пункце Светлае (былы пасёлак Циммербуде), які рашэннем калінінградскага аблвыканкама за № 758 ад 1 жнiўня [[1949]] а быў ператвораны ў [[працоўны пасёлак]] Светлы. Кастрычніка 6 [[1955]] а Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета РСФСР рабочы пасёлак Светлы быў ператвораны ў [[горад]] раённага падпарадкавання Светлы, які стаў з [[2008]] а цэнтрам муніцыпальнага адукацыі « Светловский гарадской акруга» .
=== Пайза ===
Рыбацкая вёска ''Пайза'' заснавана ў пачатку XIV стагоддзя, пасля таго, як [[Тызенгаўза|біскуп Барталамей]] прадставіў права пачаць адсюль засяленне новых земляў у Земланде.
На працягу стагоддзяў жыхары вёскі Пайза вялі вельмі сціплае існаванне, бо на жыццё ў самотна стаіць вёсцы было складана.
Насельніцтва Пайза па гадах складала: [[1831]] -209 чал., [[1844]] -305 чал., [[1858]] -361 чал., [[1944]] -2196 чал.
У канцы 30 - х гадоў мінулага стагоддзя ў Пайза былі тры невялікія [[гасцініца|гасцініцы]], [[універмаг]], [[булачная]] і мясныя крамы. Мелася таксама [[спартыўная супольнасць]]. Асабліва жыхары захапляліся [[футбол]]ам .
У [[1894]] у пачалося будаўніцтва канала [[Кенігсберг]] - [[Пілай]], якое працягвалася да [[1901]] а. Пасля адсыпкі косы вада каля пасёлкаў супакоілася, у рыбацкіх селішчах былі паднятыя маставыя, ўладкованыя зручныя гавані, абсталяваны сігнальныя станцыі. Затым пабудавана [[электрастанцыя]], адкрылася [[чыгунка]] з [[вакзал]] ам. Усё гэта прывяло да ажыўлення жыцця ў пасёлках і паляпшэнню яго дабрабыту.
==Клімат==
Клімат фармуецца пад уплывам пераважна пераносу паветраных мас з [[Атлантычны акіян|Атлантычнага акіяна]] на мацярык і характарызуецца як пераходны да марскога з мяккай малоснежной зімой, адносна халоднай вясной, умерана цёплым летам і цёплай дажджлівай восенню. Сярэдняя гадавая тэмпература паветра - плюс 6,8 °C. Абсалютныя ваганні могуць дасягаць вялікіх велічынь - ад плюс 35 °C у ліпені - жніўні да мінус 33 °C у студзені - лютым.
Сярэдняя тэмпература студзеня - мінус 3,4 °C. Налічваецца 86 дзён у годзе з маразамі. Моцныя маразы бываюць рэдка. Самы цёплы перыяд - ліпень месяц, калі сярэднямесячная тэмпература паветра складае 17,5 °C. У цэлым рэжым надвор'я няўстойлівы і звязаны, галоўным чынам, з перавагай марскіх паветраных мас, з вялікай паўтаранасцю спадарожных ім [[цыклон]]ов ([[шторм]]ов).
Вільготныя паветраныя масы, якія паступаюць з Атлантычнага акіяна, абумоўліваюць высокую адносную [[вільготнасць паветра]], якая зімой і восенню складае 85-87 %, зніжаючыся да пачатку лета да 72-73 %. Высокая вільготнасць паветра і вялікая [[воблачнасць]] прыкметна адбіваюцца на асаблівасцях (памяншэнні) светлавога рэжыму.
На працягу года ў акрузе адзначаецца 150 пахмурных і толькі 30 ясных дзён. У сярэднім за год рэгіструецца 74 дня з [[туман]] амі, пераважна туманы ўтвараюцца зімой. Яны суправаджаюцца [[морось]]ю , дажджом і [[снег]]ам. А год выпадае да 700-750 мм ападкаў, вялікая частка з іх прыпадае на цёплы час года. Максімум прыпадае на жнівень месяц - да 90 мм, мінімум - на люты - сакавік месяцы. У зімовыя месяцы выпадае толькі 8-10 % гадавой сумы ападкаў. Вышыня снежнага покрыва невялікая - 13-18 см.
Разгляданая тэрыторыя ў цэлым ставіцца да зоны актыўнай ветравой дзейнасці. Ветравой рэжым характарызуецца перавагай вятроў паўднёва-заходніх, заходніх кірункаў з паўтаранасцю 35 %, а таксама паўднёвых і паўднёва - ўсходніх кірункаў з паўтаранасцю 23%. Сярэдняя за год хуткасць ветру складае 3,7 м/с. Найбольшай хуткасцю валодае заходні вецер. Узімку яго сярэдняя хуткасць складае 5,5 м/с. Колькасць дзён з моцнымі вятрамі (штармамі) з хуткасцю больш за 15 м/с дасягае 10-15 дзён.
==Насельніцтва==
Па перапісу [[1989]] а, у Светлым пражывала 19936 чалавек, у тым ліку 9253 мужчын і 10.683 жанчын.
Сярэдні ўзрост жыхароў - 35 гадоў. Колькасць эканамічна актыўнага насельніцтва складае 13,5 тыс. чал (2008).
==Адукацыя==
[[Файл:Svetly 2330.JPG|thumb|Дзіцячая музычная школа.]]
* Сярэдняя агульнаадукацыйная школа № 1
* Сярэдняя агульнаадукацыйная школа № 3
* Сярэдняя агульнаадукацыйная школа № 5
Агульная колькасць навучэнцаў - 2,6 тыс. чал.
==Эканоміка==
* ТАА «Лукойл - Калининградморнефть»: нафтатэрмінал (захоўванне, перавалка вадкіх нафтапрадуктаў), завод металаканструкцый (вытворчасць марскіх металаканструкцый);
* ЗАТ «Содружество - Соя» - глыбокая перапрацоўка маслосодержащих культур;
* АТ «Янтарьэнерго» (ГРЭС - 2) - выпрацоўка цеплаэнергіі;
* [Http://vivo-porte.ru ТАА «Vivo - Porte»] - вытворчасць міжпакаёвых дзвярэй;
* ТАА «Оптим - Кран» - вытворчасць апорных і падвесных кранаў;
* ТАА «Регио - Экспресс» - пасажырскія перавозкі;
* Рыбколхоз «За Родину» - здабыча і перапрацоўка рыбы;
* ААТ "Светловское предприятие «Эра» - вырабляе электрамантажныя працы, рамонт электраабсталявання, замеры параметраў электраабсталявання, рамонт суднаў рачнога і марскога рэгістраў;
* ОГУП «Запреммаш» - рамонт і выраб суднавага, рыбаперапрацоўчых абсталявання;
* ЗАТ «Межколхозная производственная база» - суднарамонт, партовыя паслугі, абслугоўванне і забеспячэнне рыбалоўчага флота;
* ЗАТ «Судоремонт Балтика» - рамонт судоў, партовыя паслугі;
* ЗАТ «БалтНафта» - перавалка нафтапрадуктаў;
* ТАА «Креон» - драбненне рыбы, вытворчасць кансерваў;
==Транспарт==
У Светлым размешчана станцыя [[Балтыйскі Лес]] [[Калінінградская чыгунка|Калінінградскай чыгункі]]. Гэтая станцыя адносіцца да тупіковай галінцы, адгаліноўваецца ад чыгуначнай лініі [[Калінінград]] - [[Балтыйск]]. Па стане на 2009 год Светлы ня абслугоўваецца пасажырскімі цягнікамі.
Адлегласць да Калінінграда - 27,5 км , да [[аэрапорт]]а [[Храброво(Калінінградская вобласць)|Храброво]] - 38 км .
Аўтобусная паведамленне: аўтобусы № 105 і № 108 і маршрутныя таксі, аўтатранспартнае прадпрыемства «Регио - Экспресс» (уладальнік агульнарасійскай прэміі «Залатая калясьніца»). Кошт - 54 рублі да Калінінграда, 9 рублёў - па горадзе. Таксама з Жніўня 2012 ходзіць маршрутнае таксі № 307 (Светлы - Балтыйск). Кошт - 60 рублёў.
У жніўні 2008 года пачалося будаўніцтва аўтамагістралі [[Прыморскае кальцо]], якая будзе мець адгалінаванне да Светлага.
==Славутасці==
<gallery>
Файл:Svetly 2315.JPG|Дом культуры і помнік Леніну.
Файл:Svetly 2318.JPG|Помнік ліквідатарам аварыі на ЧАЭС.
Файл:Svetly.JPG|Помнік воінам-інтэрнацыяналістам.
Файл:Svetly 2332.JPG|Храм святой велікамучаніцы Варвары.
</gallery>
* Храм Звеставання Найсвяцейшай Багародзіцы
* Храм святой вялікапакутніцы Варвары.
* Помнік У. І. Леніну.
* Помнік воінам-інтэрнацыяналістам.
* Помнік ліквідатарам аварыі на ЧАЭС.
* Касцёл святых апосталаў Паўла і Глеба.
<gallery>
Файл:Svetly 2319.JPG|
Файл:Svetly 2317.JPG|
Файл:Svetly 2325.JPG|
Файл:Svetly 2321.JPG|Калінінградскі марскі канал і порт у Светлым
</gallery>
==Вядомыя жыхары і ўраджэнцы Светлага==
* [[Данкельман, Эбэргард Хрыстофі Бальтазар]] - брадэнбургскі дзяржаўны дзеяч.
* [[Мацвееў, Максім Аляксандравіч]] - расійскі акцёр тэатра і кіно.
* [[Иванс, Эдгар Янисович]] - майстар спорту міжнароднага класа па спартыўнай веславанні.
* [[Розинкевич, Дзмітрый Васільевіч]] - заслужаны майстар спорту Расіі.
* [[Бохон, Віктар Фёдаравіч]] - савецкі і расійскі акцёр тэатра, кіно і дубляжу.
==Гарады-пабрацімы==
* {{Сцяг Польшчы |20px}} [[Кентшын]], [[Польшча]], з 8 снежні 2005 г.
* {{Сцяг Польшчы |20px}} [[Новы-Двур-Гданьскі]], [[Польшча]]
* {{Сцяг Польшчы |20px}} [[Свінауйсьце]], [[Польшча]], з 14 мая 1993 г.
* {{Сцяг Беларусі |20px}} [[Горад Ліда|Лiда]], [[Беларусь]], з ліпеня 2012 г.
* {{Сцяг Швецыі |20px}} [[Карлсхамн]], [[Швецыя]], з 20 верасень 2012 г.
| |||