Вікіпедыя

Гном: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
+ спасылкі
Радок 5:
 
== Пытанне аб назве ==
Слова "гном", якое ўжываецца ва ўсходнеславянскіх мовах, як мяркуюць, упершыню выкарыстаў [[Парацэльс]] у XVI ст. - магчыма, яно паходзіць ад [[Грэчаская мова|грэч.]] "гносіс" ("γνώσις") - веды. Такім чынам "гном" - "мудрэц", "той, хто ведае". Менавіта гномамі Парацэльс назваў духаў зямной стыхіі. Самі ж міфічныя істоты ўпершыню згадваюцца ў скандынаўскіх [[Сага|сагах]] пад імем двергураў ("dvergur", множны лік - "dvergar"). Слова мае агульны корань з нямецкім "zwerg" і англійскім "dwarf"[http://www.mirf.ru/Articles/art75.htm].
 
Сёння ў англійскай мове ўжываюцца словы "Gnome" і "Dwarf", прычым яны азначаюць фактычна розных істот: першыя - духі зямлі, а другія - барадатыя карлікі. На усходнеславянскія мовы абедзьве назвы перакладаюцца аднолькава. Гэта не зусім правільна: так, гномаў [[Толкін|Толкіна]] дакладней было б называць "карлікамі". Але перакладчыкі па прычыне старой традыці ўсё роўна карыстаюцца словам "гном".
 
== Скандынаўскія двергуры ==
У тэкстах [[Старэйшая Эда|Старэйшай ЭдыЭд]]<nowiki/>ы гаворыцца аб рашэнні багоў стварыць чалавекападобных карлікаў з касцей і цела вялікана забітага Іміра. Паводле [[Малодшая Эда|Малодшай ЭдыЭд]]<nowiki/>ы карлікі самі ўзніклі ў мёртвым целе Іміра ў выглядзе лічынак, а потым прынялі чалавечы воблік - праўда, парадыйны. Яны мелі твары змярцвела-шэрага колеру, сівыя борады і ростам былі з дзіця. Сонца баяліся, бо пры яго святле ператвараліся ў камень. Валодалі рамёствамі, выкавалі молат Мьёльнір, кап'ё Гунгнір дзеля бога [[Одзін|Одзіна]], залатыя валасы Сіў, карабель Скідбландзір і інш.
 
Сярод персанажаў скандынаўскай міфалогіі карлікамі былі:
* Двалін - майстра, выкаваў залатыя валасы Сіў, карабель Скідбландзір, кап'ё Гунгнір.▼
 
* Альвіс - мудрэц, які пасватаўся да дачкі бога [[Тор, міфалогія|Тора]]; Тор прымусіў яго адказваць на пытанні і цягнуў час да самой раніцы, калі першыя промні ператварылі Альвіса ў камень.▼
▲Двалін - майстра, выкаваў залатыя валасы Сіў, карабель Скідбландзір, кап'ё Гунгнір.
* Андвары - гаспадар "праклятага золата" і стваральнік чароўнага кальца (якое зрабілася правобразам Кальца Ўсеўладдзя ў [[Уладар пярсцёнкаў|эпапеі]] Дж.Р.Р. Толкіна).▼
▲Альвіс - мудрэц, які пасватаўся да дачкі бога Тора; Тор прымусіў яго адказваць на пытанні і цягнуў час да самой раніцы, калі першыя промні ператварылі Альвіса ў камень.
* Брок і Эйтры - майстры, выкавалі парсюка Гулінбурсці дзеля бога Фрэйра. ▼
▲Андвары - гаспадар "праклятага золата" і стваральнік чароўнага кальца (якое зрабілася правобразам Кальца Ўсеўладдзя ў эпапеі Дж.Р.Р. Толкіна).
* Галар і Ф'ялар - забілі Квасіра, мудрага паэта, а з яго крыві згатавалі "мёд паэзіі" - ім багі пазней мазалі вусны немаўляткам, якім наканавана быць паэтамі.▼
▲Брок і Эйтры - майстры, выкавалі парсюка Гулінбурсці дзеля бога Фрэйра.
* Сідры - выкаваў молат М'ёльнір і каштоўны пярсцёнак Драўпнір, які мог бясконца памнажацца, ствараючы свае копіі[http://godsbay.ru/vikings/dwarves.html]. ▼
▲Галар і Ф'ялар - забілі Квасіра, мудрага паэта, а з яго крыві згатавалі "мёд паэзіі" - ім багі пазней мазалі вусны немаўляткам, якім наканавана быць паэтамі.
У скандынаўскіх карлікаў не было жанчын, і яны працягвалі свой род, высякаючы дзяцей з валуноў. Эды называюць гэтых істот "чорнымі альвамі" у процівагу "светлым альвам", якія жылі на небе. Ад апошніх паходзяць фальклорныя [[Эльфы (Міжзем'е)|эльфы]].
▲Сідры - выкаваў молат М'ёльнір і каштоўны пярсцёнак Драўпнір, які мог бясконца памнажацца, ствараючы свае копіі[http://godsbay.ru/vikings/dwarves.html].
 
У скандынаўскіх карлікаў не было жанчын, і яны працягвалі свой род, высякаючы дзяцей з валуноў.
 
== Цвергі нямецкага фальклору ==
Карлікі-цвергі згадваюцца ў [[Песня аб Нібелунгах|"Песні аб Нібелунгах"]]: рыцар Зігфрыд перамагае і робіць сваім служкай карліка Альберыха, які валодаў плашчом-невідзімкай. Зігфрыд таксама карыстаецца мячом Бальмунгам, які выкаваў карлік Рэгін. Цвергі паўстаюць майстрамі, уладарнікамі чароўных рэчаў. У нямецкіх казках часта дапамагаюць беднякам. Могуць выконваць працу за фантастычна кароткі тэрмін (казка [[Браты Грым|братоў Грым]] "Бедны шавец").
 
== Горныя карлікі ў брытанскім фальклоры ==
У павер'ях [[Брытанскія астравы|брытанскіх]] шахцёраў узгадваюцца стуканцы ("knockers"). Жывуць у шахтах, носяць боты, падбітыя жалезам, з-за чаго стук іх крокаў разносіцца па штольнях - адсюль і назва. Могуць навесці на паклады [[золата]]. Часам хуліганяць, кідаюцца каменчыкамі. не любяць, калі шахцёры свісцяць[http://4stor.ru/strashno-interesno/46887-fir-darrig-sley-beggi-i-stukancy-keltskaya-mifologiya.html].
 
== Гномы ў літаратуры фэнтэзі ==
Галоўны ўнёсак у фарміраванне літаратурнага вобраза гномаў зрабіў Дж.Р.Р. Толкін. Яго дворфы ("dwarfs", "карлікі") набліжаюцца да скандынаўскіх прататыпаў. Яны суровыя, фізічна моцныя, хоць і невысокага росту, ведаюць кавальскую справу і жывуць унутры гор.
 
Пазней аўтары кампьютэрных гульняў [[Warcraft|"Warcraft"]] і "Warhammer" перапрацавалі гэтыя вобразы: гномы сталі тэхнічнымі спецыялістамі, вынаходнікамі самалётаў, баявых машын, выкананых у эстэтыцы, блізкай да [[стымпанк|стымпанка]].
 
== Гл. таксама ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Гном"