Аляксандр VI: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др параметры шаблона Бібліяінфармацыя перенесены на Викиданные |
крыніца - ru:Александр VI |
||
Радок 32:
| Commons = Alexander VI
}}
'''Аляксандр VI''', '''Радрыга-Ленцуолі Борджыа''' ({{ДН|1|1|1431}} — {{ДС|18|8|1503}}), [[Папа Рымскі]] ([[1492]]—[[1503]]). Значна пашырыў межы [[Папская вобласць|Папскай вобласці]], ператварыўшы яе ў адно з найбуйнейшых дзяржаў [[Італія|Італіі]]. Разам з тым скандалы, якія суправаджалі яго 11-гадовае панаванне ў [[Ватыкан]]е, моцна падарвалі маральны аўтарытэт папства і наблізілі пачатак [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]]<ref>{{britannica-link|14138|Alexander VI (pope) :: Article}}</ref><ref>Richard Marius. ''Martin Luther''. Harvard University Press, 1999. 3rd ed. P. 82.</ref>.
== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў мястэчку Хáціва, непадалёк ад [[Валенсія, Іспанія|Валенсіі]], 1 студзеня 1431. Яго бацькамі былі Жафрэй Ланзол дэ Борджыа (1390-1437) і Ізабела дэ Борджыа (пам. 1468), сястра кардынала Альфонса Борджыа. Канчатковы выбар прафесіі Радрыга зрабіў, калі яго дзядзька стаў папай [[Калікст III, Папа Рымскі|Калікстам III]], ў 1455 годзе. У 1456 Радрыга становіцца кардыналам, у 1457 — віцэ-канцлерам Рымскай Царквы. Нягледзячы на тое, што яго прызначэнне, верагодна, было следствам высокага становішча дзядзькі, Радрыга Борджыа паказаў сябе ўмелым адміністратарам. Асабісты аскетызм і шырокія валоданні (ён быў арцыбіскупам, біскупам і абатам ў многіх галінах Італіі і Іспаніі) дазволілі яму стаць адным з найбагацейшых людзей свайго часу.
=== Канклаў ===
У 1492 г. занямог папа рымскі [[Інакенцій VIII]]. Паводле падання, яго спрабавалі адпойваць крывёю хлопчыкаў, аднак гэты метад лячэння апынуўся неэфектыўным. [[Пантыфік]] праставіўся, і быў аб'яўлены [[канклаў]]. На ім за кандыдатуру кардынала Борджыа з 23 выбаршчыкаў выказалася ўсяго 7. Тады, па звычаі таго часу, пайшоў у ход подкуп ([[Сіманія|сіманія]]). Аднаму з кандыдатаў, Асканіа Сфорца, былі абяцаны бенефіцыі, прыбытковае месца біскупа Эрла і горад Непі. Пасля гэтага Сфорца зняў сваю кандыдатуру і стаў агітаваць за Борджыа. Кардыналу Арсіні паабяцалі Манцічэлі і Сарыяна, а таксама пасады біскупа [[Картахена|Картахены]] і легата пры імператару. Абацтва Субіяка з яго вялізнымі зямельнымі валадарствамі было гарантавана кардыналу Калонне. Такім чынам Борджыа заручыўся 14 галасамі у сваю падтрымку, што забяспечыла яго абранне.
=== Італьянскія войны ===
Партыю непрыяцеляў новага пантыфіка пры папскім двары ўзначаліў кардынал дэла Равэре (будучы папа [[Юлій II]]). Баячыся фізічнай ліквідацыі, ён збег у Францыю да двара караля [[Карл VIII|Карла VIII]], які рыхтаваў сваё войскі да паходу на Неапалітанскае каралеўства. Пад уплывам дэла Равэре кароль прыгразіў папе Борджыа зрушэннем і правядзеннем рэлігійнай рэформы.
З'яўленне французаў ў Італіі і іх рух на поўдзень спалохала кіраўнікоў Мілана і [[Венецыянская рэспубліка|Венецыянскую рэспубліку]]. Аляксандр VI у гэты час быў заняты падрыхтоўкай да вайны з туркамі, але з прычыны французскага ўварвання змяніў свае планы і нават прапанаваў султану [[Баязід II|Баязіду II]] заключыць альянс супраць французаў. Ён памірыўся з неапалітанскай дынастыяй Трастамара, і гэты саюз быў змацаваны двума дынастычнымі шлюбамі. Да «свяшчэннай лігі» ўладароў, накіраванай супраць Францыі, далучыўся і імператар [[Максіміліян I Габсбург|Максіміліян]].
Дыпламатычная актыўнасць дазволіла на час нейтралізаваць пагрозу французскай гегемоніі ў Італіі. Калі ў пачатку 1495 Аляксандр удастоіў Карла VIII асабістай аўдыенцыі, французскі кароль прынёс яму запэўніванні ў сваёй вернасці. Папа падтрымліваў добрыя адносіны з яго пераемнікам [[Людовік XII|Людовікам XII]] і ў знак сваёй прыхільнасці жаніў свайго сына [[Чэзарэ Борджыя|Чэзарэ]] на французскай прынцэсе.
=== Распушчанасць ===
Акрамя дынастычных шлюбаў, магутным палітычным інструментам у руках Аляксандра была раздача кардынальскіх шапак. За час яго пантыфікату было прызначана 47 новых кардыналаў, і кожнае прызначэнне мела сваю палітычную падаплёку. Яго сын Чэзарэ стаў кардыналам у 18 гадоў, Алесандра Фарнезэ — брат папскай палюбоўніцы Джуліі — у 25 гадоў. Пры папскім двары панавалі распушчаныя норавы. Еўропа поўнілася чуткамі аб кровазмяшальны сувязі пантыфіка з уласнай дачкой Лукрэцыяй і пра тое, што ён пазбаўляецца ад асабістых ворагаў пры дапамозе [[яд]]у.
Бесклапотнае жыццё скончылася 14 чэрвеня 1497 г., калі з Тыбра вылавілі цела сына пантыфіка, Хуана, з 9 колатымі ранамі. Пагаворвалі, што расправу над братам арганізаваў Чэзарэ, які недалюбліваў яго. Трагедыя ва ўласным сямействе на час працверазіла Аляксандра. На нейкі час ён зачыніўся ў [[Замак Святога Анёла|замку Святога Анёла]], а потым распарадзіўся прыняць меры супраць прыдворнай раскошы, распушчанасці і сіманіі.
Шырока вядомая варожасць Аляксандра VI з [[Саванарола]]й, які выкрываў яго заганнасць і злоўжыванні. Папа спрабаваў прыцягнуць прапаведніка на свой бок, прапанаваўшы яму спачатку архібіскупства ў [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]], затым — пост кардынала. Аднак Саванарола заставаўся непрымірымым апанентам. У 1497 годзе Аляксандр VI аддзяліў манастыр Святога Марка ад правінцыі дамініканскага ордэна і падпарадкаваў яго рымскай правінцыі. Саванарола не падпарадкаваўся, і папа адлучыў яго ад царквы. 23 мая 1498 г. пры велізарным збегу народа [[Джыралама Саванарола]] быў павешаны, а потым цела яго спалена.
=== Цэнтралізацыя ўлады ===
Палітычныя амбіцыі Ватыкана традыцыйна абмяжоўвала тая акалічнасць, што на поўнач ад Папскай вобласці былі рассыпаны камуны, дэ-факта кіраваныя незалежнымі князькамі з мясцовых феадальных родаў накшталт Монтэфельтра, Малацеста і Бентыволья. Папа Аляксандр VI адправіў свайго сына Чэзарэ на заваёву гэтых гарадоў. Чаргуючы аблогі з палітычнымі забойствамі, Чэзарэ і Аляксандр за некалькі гадоў аб'ядналі пад сваёй уладай усю [[Умбрыя|Умбрыю]], Эмілію і Раманью.
У самым [[Рым]]е тата разграміў алігархічныя кланы Калона і Арсіні, якія за стагоддзі назапасілі ў сваіх руках велізарныя багацці і традыцыйна карысталіся вялікім уплывам на гараджан. Канфіскаваныя ў іх землі былі раздадзеныя сваякам і саюзнікам папы.
Паколькі цэнтралізацыя ўлады ў руках Борджыа выклікала незадаволенасць ўнутры Італіі, тата паспрабаваў абаперціся на іспанскіх манархаў, якім дараваў тытул каталіцкіх каралёў. 4 мая 1493 года ён выдаў булу «Inter caetera», якой прызнаваў за каралямі Іспаніі і Партугаліі права на валоданне землямі, адкрытымі ў марскіх паходах, і сцвярджаў пагадненне аб падзеле свету паміж імі.
=== Смерць ===
За дванаццаць дзён да смерці папа з сынам Чэзарэ абедаў на віле кардынала Адрыяна да Карнета. Пасля трапезы ён неабачліва застаўся пасля заходу сонца на адкрытым паветры. Усе, хто прысутнічаў на абедзе прастылі, у іх пачалася гарачка. Аляксандр VI памёр 18 жніўня 1503. Уздуцце і хуткае раскладанне трупа папы нарадзіла чуткі аб яго атручванні. Распавядалі нават, што Аляксандр з'еў па памылцы атручаны яблык, які ён сам падрыхтаваў для Чэзарэ. Але памёр ён ад гарачкі, а не ад атруты. <ref name="БіЕ"/>
{{зноскі}}
| |||