Гісталогія: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др Bot: Migrating 62 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q7168 (translate me) |
Дадаў раздзелы пра гісторыю і метады даследвання гісталогіі. |
||
Радок 6:
'''Гісталогія судова-медыцынская''' — раздзел судовай медыцыны, які вывучае асаблівасці пашкоджанняў на тканкавым узроўні.
== Крыніца тканкі ==
Гісталагічнае даследаванне тканак пачынаецца з хірургіі , біяпсіі або аўтапсія .
== Гісторыя ==
Гісталогія зарадзілася задоўга да вынаходніцтватва мікраскопа . Першыя апісанні тканак сустракаюцца ў працах Арыстоцеля , Галена , Авіцэны , Везалій . У 1665 Р. Гук увёў паняцце цэлі і назіраў у мікраскоп цэлевую будову некаторых тканак. Гісталагічныя даследаванні праводзілі М. Мальпігі , А. Левенгук , Я. Сваммердам , Н. Грю і інш Новы этап развіцця навукі звязаны з імёнамі К. Вольфа іК. Бэра - заснавальнікаў эмбрыялогіі .
У XIX стагоддзі гісталогія была паўнапраўнай акадэмічнай дысцыплінай. У сярэдзіне XIX стагоддзя А. Келлікер , Лейдынг і інш стварылі асновы сучаснага вучэння аб тканках. Р. Вирхов паклаў пачатак развіццю цэлевай і тканкавай паталогіі. Адкрыцці ў цыталогіі і стварэнне цэлевай тэорыі стымулявалі развіццё гісталогіі. Вялікі ўплыў на развіццё навукі аказалі працы І. І. Мечнікава і Л. Пастэра , якія сфармулявалі асноўныя ўяўленні аб імуннай сістэме .
Нобелеўскую прэмію 1906 у фізіялогіі або медыцыне прысудзілі двум гісталогіі, Каміла Гольджы і Сант'яга Рамон-і-Кахалю . Яны мелі ўзаемна-супрацьлеглыя погляды на нервовую структуругалаўнога мозгу ў розных разглядах аднолькавых здымкаў.
У XX стагоддзі працягвалася ўдасканаленне метадалогіі , што прывяло да фармавання гісталогіі ў яе цяперашнім выглядзе. Сучасная гісталогія цесна звязана з цыталогіяй, эмбрыялогіяй, медыцынай і іншымі навукамі. Гісталогія распрацоўвае такія пытанні, як заканамернасці развіцця і дыферэнцыявання цэляў і тканак, адаптацыі на цэлевым і тканкавым узроўнях, праблемырэгенерацыі тканак і органаў і інш Дасягненні паталагічнай гісталогіі шырока выкарыстоўваюцца ў медыцыне, дазваляючы зразумець механізм развіцця хвароб і прапанаваць спосабы іх лячэння.
== Метады даследавання ==
Метады даследавання ў гісталогіі ўключаюць падрыхтоўку гісталагічных прэпаратаў з наступным іх вывучэннем з дапамогай светлавога або электроннага мікраскопа. Гісталагічныя прэпараты ўяўляюць сабой мазкі, адбіткі органаў, тонкія зрэзы кавалачкаў органаў, магчыма, афарбаваныя адмысловым фарбавальнікам, змешчаныя на прадметнае шкло мікраскопа, залучаныя ў кансервуючае асяроддзе і пакрытыя покрыўным шклом.
=== Падрыхтоўка гісталагічнага прэпарата ===
Пасля збору матэрыяла выконваецца яго падрыхтоўка да даследавання, якая ўключае ў сябе шэраг этапаў.
# '''Фіксацыя''' (ад лац. ''fixatio'' - ''замацаванне)'' - фрагмент тканкі апрацоўваюць з дапамогай вадкасці-фіксатара, у ролі якога часцей за ўсё выступае фармалін , радзей - спірты, пікрынавая кісля і інш Такая апрацоўка прадухіляе распад цэляў і разбурэнне структуры тканкі пад дзеяннем уласных ферментаў ціляў і працэсаў гніення, такім чынам захоўваючы прыжыццёвую структуру і робячы магчымым вывучэнне тканкі. Прынцып дзеяння фіксуючых вадкасцяў заснаваны на хуткай гібелі цэляў і каагуляцыі бялку. Найбольш распаўсюджаны тып фіксацыі - імерсыйная фіксацыя (ад лац.''immersio'' - ''апусканне),'' пры якой фрагмент тканкі цалкам апускаецца ў раствор; ў эксперыментальных умовах таксама выкарыстоўваюць перфузійную фіксацыю (ад лац. ''perfusio'' - ''ўліванне),'' пры якой фіксатар ўводзяць праз судзінкавую сістэму. <sup>[1]</sup> Пры гэтым выкарыстоўваюць як тэхнічны фармалін (марка ФМ ДАСТ 1625-89), так і падрыхтаваны («забуфераны» фармалін), які адрозніваецца большай стабільнасцю - не ўтвараецца белы ападак, уласцівы тэхнічнаму фармаліну пры тэмпературы ніжэй за 40 ° С.
# '''Праводка''' - працэс дэгідратаціі (абязводжвання) фрагмента тканкі і насычэнні яго парафінам . Гэты этап забяспечвае ўшчыльненне тканкі, якое, у сваю чаргу, неабходна для атрымання зрэзаў (калі тканка будзе залішне мяккай, то пры мікратамаванні яна будзе «змінаццца», утвараючы зморшчыны, разрывы і іншыя артэфакты, якія робяць яе непрыдатнай да вывучэння). Традыцыйна праводку ажыццяўлялі шляхам паслядоўнага апускання тканка ў растворы ксілолу і этылавага спірту , <sup>[1]</sup> аднак такі метад мае шэраг істотных недахопаў, то: працаёмкасць, працягласць (да чатырох сутак) <sup>[2]</sup> , выпарэнне рэагентаў ў паветра лабараторыі (што небяспечна для супрацоўнікаў лабараторыі, бо ксілолы ўтвараюць выбухованебяспечныя сумесі пары з паветрам, выклікаюць вострыя і хранічныя пашкоджаванні крывятворных органаў, пры кантакце са скурай - дэрматыты), <sup>[3]</sup> а таксама нестабільная якасць атрыманай тканкі, якае залежыць ад чалавечага фактару , а менавіта дзеянняў лабаранта. Для вырашэння праблем такога роду лабараторыі выкарыстоўваюць альтэрнатыўныя рэагенты, такія як изопропанол , які з'яўляецца нетоксичным, а таксама апараты - гистопроцессоры , якія маюць закрыты контур і такім чынам якія не дапускаюць выпарэнняў у паветра лабараторыі. Шляхам выкарыстання гістапрацэсараў таксама можна значна паменшыць час праводкі па параўнанні з ручным метадам (да адной гадзіны пры выкарыстанні гістапрацэсара Xpress 120 <sup>[4]</sup> ) за кошт прымянення вакуум-інфільтрацыйных і мікрахвалевай методык.
# '''Заліванне''' - працэс стварэння блока, дастаткова цвёрдага, каб быць прыдатным для рэзкі ( мікратамавання ). Выконваецца шляхам залівання фрагмента тканкі вадкім парафінам , цэлаідынам,пластмасай або адмысловымі асяроддзямі для залівання. Затым залітую тканку астуджаюць да зацвярдзення блока. Цэлаідын ў цяперашні час практычна не выкарыстоўваецца; чысты парафін таксама валодае шэрагам недахопаў, якія робяць яго непрыдатным для даследавання - пры яго зацвярдзенні ўтвараюцца крышталі, якія памяншаюць яго аб'ём на 5-10%, што, у сваю чаргу, вядзе да дэфармацыі тканкі <sup>[5]</sup> , а таксама з-за крышталічнай структуры ён лёгка крышыцца пры рэзанні. Таму часцей за ўсё для вырабу блокаў карыстаюцца адмысловымі залівальнымі асяроддзямі, якія ўяўляюць сабой сумесь парафінаў з ападкамі ў выглядзе рысавага, пчалінага воску або палімераў . Гэтыя асадкі надаюць парафіну эластычнасць, што не дае яму крышыцца пры рэзанні. Каб стварыць гамагеннае асяроддзе для залівання, воск і парафін растопліваюць, астуджаюць і старанна змешваюць, паўтараючы ўсю працэдуру 5-10 разоў. Гэта даволі працаёмкі працэс, якасць атрыманага асяроддзя нестабільна, таму некаторыя лабараторыі карыстаюцца гатовымі асяроддзямі для залівання, вырабленымі ў завадскіх умовах і якія не патрабуюць дадатковай гамагенізацыі.
# '''Рэзка,''' або мікратамаванне, уяўляе сабой выраб тонкіх зрэзаў на адмысловым прыборы - мікратоме . Таўшчыня зрэзаў, прызначаных для светлавой мікраскапіі, не павінна перавышаць 4 - 5 мкм, для электроннай - 50 - 60 нм.
# '''Афарбоўванне''' зрэзаў дазваляе выявіць структуру тканкі за кошт неаднолькавай хімічнай зроднасці розных элементаў тканкі да гісталагічых фарбавальнікаў. Напрыклад, афарбоўка гематаксілінам і эязінам дазваляе выявіць кіслыя структуры тканіны, такія як ДНК і РНК , за кошт іх звязвання з гематаксілінам, якія маюць шчолачную рэакцыю, і цытаплазму цэляў, якая звязваецца з эязінам <sup>[6]</sup> (Асноўны артыкул - афарбоўка гематаксілінам і эязінам ). Перад афарбоўваннем выконваецца мантаванне зрэзу на прадметнае шкло. Для пазбягання фармавання зморшчын зрэз пасля микратамавання змяшчаюць на паверхню летняй (т.б. крыху падагрэтай) вады, дзе ён выпростваецца, а потым ужо на шкло. Афарбоўванне, як і ўсе астатнія стадыі працэсу вырабу гісталагічнага прэпарату, можа выконвацца ўручную і аўтаматычна. Адрозніваюць традыцыйнае афарбоўванне і імунагістахімічнае .
# '''Залучэнне''' зрэзаў ўяўляе сабой змяшчэнне афарбаванага зрэзу, мантаванага на прадметным шкле, пад покрыўнае шкло з выкарыстаннем асяроддзя для залучэння, які мае каэфіцыент праламлення, блізкі да гэткага ў шкла - канадскі бальзам, полістырол, адмысловыя асяроддзі для залучэння. Залучаны прэпарат можна захоўваць даволі доўгую колькасць часу (выключэнне - пры выкарыстанні полістыролу прэпарат паступова губляе празрыстасць, а сам палістырол трэскаецца. Дадзеныя змены пры залучэнні палістыролам значна памяншаюцца, калі ў палістырол дадаць пластыфікатар напрыклад дзібутылфталат , пры такой умове тэрмін прыдатнасці гісапрэпарата павялічваецца да 10 гадоў нават без покрыўнага шкла, на працягу 3 гадоў змяненняў практычна не адбываецца).
=== Асноўныя метады гісталагічнага даследавання ===
* Светлавая мікраскапія
* Фазава-кантрасная мікраскапія
* Цёмнапольная мікраскапія
* Інтэрферэнцыйныя мікраскапія
* Палярызацыйныя мікраскапія
* Флюарэсцэнтная мікраскапія
* Ультрафіялетавая мікраскапія
* Электронная мікраскапія
* Цытаспектрафотаметрыя
* Радыёаўтаграфія
* Імунацытахімічныя метады
* Метад культуры цэляў
* Мікраскапічная хірургія цэлі
== Спасылкі ==
| |||