Полацкае гарадзішча: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Новая старонка: ''''Полацкае гарадзішча''' — гарадзішча мысавага тыпу, якое да 1563 г. размяшчалася на левы...'
 
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
'''Полацкае гарадзішча''' — гарадзішча мысавага тыпу, якое да [[1563]] г. размяшчалася на левым беразе р. [[рака Палата|Палата]]. Займала плошчу каля 1 га. 3 паўночнага боку захаваліся сляды абарончых умацаванняў (кальцавыя валы)<ref name="Дук"/>.
 
== Гісторыя ==
На тэрыторыі гарадзішча выяўлены [[культурны пласт]] [[днепра-дзвінская культура|днепра-дзвінскай культуры]] [[VII ст. да н.э.]] — [[IV ст.|IV ст. н.э.]], пласт з ляпной керамікай [[банцараўская культура|банцараўскай культуры]] ([[V]]—[[VII]] ст.) і культуры полацка-смаленскіх [[доўгія курганы|доўгіх курганоў]] (VIII—X ст.)<ref name="Дук"/>.
 
Сляды пажару, знойдзеныя на месцы раскопак на полацкім гарадзішчы (2009), сведчаць на карысць таго, што ў першай палове ІХ ст. гарадзішча мела драўляныя пабудовы. Полацк [[IX]]—[[X]] стст. развіваўся ў веерным накірунку з цэнтрам на гарадзішчы. Адсутнасць на полацкім гарадзішчы слядоў размяшчэння варажскай дружыны ў гэтыя часы сведчыць аб дамінаванні мясцовых [[баяры|баярскіх родаў]], якія былі спачатку падпарадкаваны інтарэсам [[Ноўгарад]]а і [[Кіеўскае княства|Кіева]], а ў далейшым, з часоў [[Рагвалод]]а і [[Брачыслаў Ізяславіч|Брачыслава Ізяславіча]], падтрымлівалі [[Князі полацкія|мясцовага князя]]<ref name="psu">[http://www.psu.by/images/stories/iff/personal/duk/duk_referat.pdf ПОЛАЦК ІХ — XVIII СТСТ.: УЗНІКНЕННЕ, ФАРМІРАВАННЕ І РАЗВІЦЦЁ (ПА АРХЕАЛАГІЧНЫХ І ПІСЬМОВЫХ КРЫНІЦАХ)]</ref>.
Асноўныя культурныя напластаванні датуюцца [[XI]]—[[XIV]] ст. і ўтрымліваюць сведчанні размяшчэння на гарадзішчы [[Князі полацкія|княжацкага]] двара. Атрыманы доказы існавання мураванага храма. У [[XIV]] ст. ўвайшло ў склад [[Вялікі пасад, Полацк|Вялікага пасада]], на гарадзішчы размяшчаліся сядзібы і агароды. У [[1563]]-[[15|64]] гг. пад час узвядзення [[Ніжні замак, Полацк|Ніжняга замка]] аддзелена ад паўднёвага паселішча. У [[XVII]]—[[XVIII]] стст. яго тэрыторыя занята гарадскімі могілкамі каталіцкага насельніцтва.
 
Асноўныя культурныя напластаванні датуюцца [[XI]]—[[XIV]] ст. і ўтрымліваюць сведчанні размяшчэння на гарадзішчы [[Князі полацкія|княжацкага]] двара. АтрыманыЗнаходкі доказысведчыць існаванняаб існаванні на гарадзішчы мураванага храма [[Полацкая школа дойлідства|Полацкай архітэктурнай школы]] XII ст<ref name="Дук"/>. Уваходжанне Полацка ў склад [[ВКЛ]] (пасля [[1307]] г.) абумовіла змены ў яго адміністрацыйна-тэрытарыяльнай структуры, у прыватнасці спыненне існавання княжацкай рэзідэнцыі на гарадзішчы<ref name="psu"/>. У [[XIV]] ст. ўвайшло ў склад [[Вялікі пасад, Полацк|Вялікага пасада]], на гарадзішчы размяшчаліся сядзібы і агароды. У [[1563]]-[[15|64]] гг. пад час узвядзення [[Ніжні замак, Полацк|Ніжняга замка]] аддзелена ад паўднёвага паселішча. У [[XVII]]—[[XVIII]] стст. яго тэрыторыя занята гарадскімі [[Могілкі|могілкамі]] каталіцкага насельніцтва<ref name="Дук"/>.
 
== Даследванні ==
Даследванне Полацкагаполацкага гарадзішча ўпершыню правёў ў [[1928]] г. [[А. М. Ляўданскі]]. Таксама раскопкі і назіранні праводзілі: у [[1959]] г. [[Л. Д. Побаль]], у [[1960]], [[1962]] гг. [[Г. В. Штыхаў]], у [[1978]] г. [[В. А. Булкін]], у [[1987]] г. [[С. В. Тарасаў]], у [[2007]] г. [[Д. У. Дук]], у [[2009]] г. [[М. В. Клімаў]]. Даследавана 100 м². Сярэдняя магутнасць культурнага пласта 1,8 м, у паўночнай частцы — 4 м.<ref name="Дук"/>.
 
На тэрыторыі Полацкага гарадзішча знойдзены ляпная і ганчарная [[кераміка]], шкляныя [[бранзалет]]ы XII — 1-й трэці [[XIII]] ст. і пацеркі X—XIII ст., бытавыя металічныя вырабы, прадметы ўзбраення, упрыгажэнні і дэталі вопраткі з каляровых металаў, царкоўнае начынне, вырабы з косці, [[бурштын]]у і каменю X—XIII ст. Лакалізаваны сляды ювелірнай майстэрні (кавалкі тыгляў, прылады ювеліра, запас сыравіны), а таксама зброевая майстэрня XII—XIII ст. (выраб пласціністых наборных даспехаў). Знойдзена адваротная створка меднага [[энкалпіён|крыжа-энкалпіёна]] (машчавіка) з выявай кн. Глеба, які трымае ў руцэ [[Сафійскі сабор]]<ref name="Дук"/>.
 
Сярод знойдзенных артэфактаў: бронзавыя літая накладка, адліваныя фігуркі [[Багародзіца|Багародзіцы]] і апостала [[Іаан, апостал|Іаана]], якія аплакваюць распятага Хрыста, дэталь [[хорас]]а з двухбаковым плеценым арнаментам памерамі 10 х 3,5 см; і капійнае наверша даўж. 8,2 см, верагодна, ад гарызантальнай планкі харугвы. Знойдзена бронзавая [[фібула]] [[візантыя|візантыйскага]] паходжання, прасліца з шыфернага сланцу з кірылічнымі літарамі «Н», «А», «Г». У стратытрафічным пласце XI—XIII ст. выяўлены фрагменты [[Плінфа|плінфы]] з рошчынай, [[Смальта|смальты]], кавалкі свінца, а таксама рошчыны-цамянкі<ref name="Дук">Дз. У. Дук. Полацкае гарадзішча. (ст. 201 у зборніку: Археалогія Беларусі. Энцыклапедыя ў двух тамах. 2 том. Мінск: «Беларуская энцыклапедыя» імя Патруся Броўкі. Полацк, 2011.</ref>.
 
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==