Венера (планета): Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 246:
Спіс паспяховых запускаў касмічных апаратаў, якія перадалі звесткі пра Венеру<ref>[http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/chronology_venus.html Chronology of Venus Exploration (NASA)]</ref><ref>[http://www.kocmoc.info/dss.htm Космические пуски и события СССР и России (kocmoc.info)]</ref>.
{| class="wikitable sortable"
! Краіна
! Назва
! Запуск
! Заўвага
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-1]] || {{dts|1961|2|12}} || Першы пралёт міма Венеры. З-за страты сувязі навуковая праграма не выканана
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || [[Марынер-2]] || {{dts|1962|8|27}} || Пралёт. Збор навуковай інфармацыі
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || Зонд-1 || {{dts|1964|4|2}} || Пралёт. Збор навуковай інфармацыі
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-2]] || {{dts|1965|11|12}} || Пралёт. Збор навуковай інфармацыі
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-3]] || {{dts|1965|11|16}} || Дасягненне Венеры. Збор навуковай інфармацыі
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-4]] || {{dts|1967|6|12}} || Атмасферныя даследаванні і спроба дасягнення паверхні (апарат расціснуты ціскам, аб якім да гэтых часоў нічога не было вядома)
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || [[Марынер-5]] || {{dts|1967|6|14}} || Пралёт з мэтай даследаванняў атмасферы
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-5]] || {{dts|1969|1|5}} || Спуск у атмасферы, вызначэнне яе хімічнага складу
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-6]] || {{dts|1969|1|10}} || Спуск у атмасферы, вызначэнне яе хімічнага складу
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-7]] || {{dts|1970|8|17}} || Першая мяккая пасадка на паверхню планеты. Збор навуковай інфармацыі
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-8]] || {{dts|1972|3|27}} || Мяккая пасадка. Пробы грунту.
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || [[Марынер-10]] || {{dts|1973|11|4}} || Пралёт да Меркурыю, навуковыя даследаванні
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-9]] || {{dts|1975|6|8}} || Мяккая пасадка модуля і штучны спадарожнік Венеры. Першыя чорна-белыя фатаграфіі паверхні.
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-10]] || {{dts|1975|6|14}} || Мяккая пасадка модуля і штучны спадарожнік Венеры. Чорна-белыя фатаграфіі паверхні.
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || [[Піянер-Венера-1]] || {{dts|1978|5|20}} || Штучны спадарожнік, радыёлакацыя паверхні
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || [[Піянер-Венера-2]] || {{dts|1978|8|8}} || Уваходжанне ў атмасферу, навуковыя даследаванні
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-11]] || {{dts|1978|9|9}} || Мяккая пасадка модуля, пралёт апарата
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-12]] || {{dts|1978|9|14}} || Мяккая пасадка модуля, пралёт апарата
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-13]] || {{dts|1981|10|30}} || Мяккая пасадка модуля. Першы запіс гуку на паверхні і першая перадача каляровага панарамнага малюнка
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-14]] || {{dts|1981|11|4}} || Мяккая пасадка модуля. Перадача каляровага панарамнага малюнка
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-15]] || {{dts|1983|6|2}} || Штучны спадарожнік Венеры, радыёлакацыя
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Венера-16]] || {{dts|1983|6|7}} || Штучны спадарожнік Венеры, радыёлакацыя
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Вега-1]] || {{dts|1984|12|15}} || Даследаванне атмасферы зондам-аэрастатаў, пралёт апарата да каметы Галея
|-
| {{flagicon|USSR}} СССР || [[Вега-2]] || {{dts|1984|12|21}} || Даследаванне атмасферы зондам-аэрастатаў, пралёт апарата да каметы Галея
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || Магелан || {{dts|1989|5|4}} || Штучны спадарожнік Венеры, падрабязная радыёлакацыя
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || [[КА Галілеа|Галілеа]] || {{dts|1989|10|18}} || Пралёт міма на шляху да Юпітэра, навуковыя даследаванні
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || [[Касіні-Гюйгенс]] || {{dts|1997|10|15}} || Пралёт міма на шляху да Сатурна
|-
| {{flagicon|USA}} ЗША || [[MESSENGER|Месэнджэр]] || {{dts|2004|8|3}} || Пралёт міма на шляху да Меркурыя, фота здалёку
|-
| {{Сцяг Еўрасаюза}} [[ЕКА]] || [[Венера-экспрэс]] || {{dts|2005|11|9}} || Штучны спадарожнік Венеры, радыёлакацыя паўднёвага полюса
|-
| {{Сцяг Японіі}} Японія || [[PLANET-C|Акацукі]] || {{dts|2010|5|21}} || Няўдача. Выхад на арбіту не плануецца.
|}
== Асаблівасці наменклатуры ==
Паколькі аблокі хаваюць паверхню Венеры ад візуальных назіранняў, яе можна вывучаць толькі радыёлакацыйнымі метадамі. Першыя, грубыя карты Венеры былі складзеныя ў 1960-я гг. на аснове радыёлакацыі, якая праводзіцца з Зямлі. Светлыя ў радыёдыяпазоне дэталі велічынёй ў сотні і тысячы кіламетраў атрымалі ўмоўныя абазначэнні, прычым існавала некалькі сістэм такіх абазначэнняў, якія не мелі ўсеагульнага хаджэння, а выкарыстоўваліся лакальна групамі навукоўцаў. Адны ўжывалі літары [[Грэчаскі алфавіт|грэчаскага алфавіту]], іншыя — лацінскія літары і лічбы, трэція — рымскія лічбы, чацвёртыя — найменні ў гонар знакамітых навукоўцаў, якія працавалі ў сферы электра- і радыётэхнікі ([[Карл Гаус|Гаус]], [[Генрых Герц|Герц]], [[Аляксандр Папоў|Папоў]]). Гэтыя абазначэнні (за асобнымі выключэннямі) цяпер выйшлі з навуковага ўжытку, хоць яшчэ сустракаюцца ў сучаснай літаратуры па астраноміі.<ref name="Имя" /> Выключэннем з'яўляюцца вобласць Альфа, вобласць Бэта і горы Максвела, якія былі ўдала супастаўленыя і атаясамлены з удакладненымі дадзенымі, атрыманымі з дапамогай касмічнай радыёлакацыі<ref name="Род">[http://selena.sai.msu.ru/Rod/Publications/Map_ven/Map_ven.htm ''Ж. Ф. Родионова'' «Карты Венеры»]</ref>.
[[Файл:Venus quadrangle layout.gif|thumb|240px|Схема падзелу карты Венеры на лісты (для кожнага паказана літарна-лічбавае пазначэнне і лацінская назва па характэрнай дэталі рэльефу)]]
Першую карту часткі венерыянскай паверхні паводле дадзеных радыёлакацыі склала Геалагічная служба ЗША ў 1980 годзе. Для картаграфавання была выкарыстаная інфармацыя, сабраная радыёзондам «Піянер-Венера-1» («Піянер-12»), які працаваў на арбіце Венеры з 1978 па 1992 год.
Карты паўночнага паўшар'я планеты (трэць паверхні) складзеныя ў 1989 годзе ў маштабе 1:5 000 000 сумесна Амерыканскай геалагічнай службай і расійскім Інстытутам геахіміі і аналітычнай хіміі ім. У. І. Вярнадскага. Выкарыстоўваліся дадзеныя савецкіх радыёзондаў «Венера-15» і «Венера-16». Поўная (акрамя паўднёвых палярных абласцей) і больш дэталёвая карта паверхні Венеры складзена ў 1997 годзе ў маштабах 1:10 000 000 і 1:50 000 000 Амерыканскай геалагічнай службай. Пры гэтым былі выкарыстаныя дадзеныя радыёзондаў «Магелан».<ref name="Имя" /><ref name="Род" />
Правілы наймення дэталяў рэльефу Венеры былі зацверджаны на XIX Генеральнай асамблеі Міжнароднага астранамічнага саюза ў 1985 годзе, пасля абагульнення вынікаў радыёлакацыйных даследаванняў Венеры аўтаматычнай міжпланетнай станцыямі. Было вырашана выкарыстоўваць у наменклатуры толькі жаночыя імёны (акрамя трох пададзеных раней гістарычных выключэнняў)<ref name="Имя">[http://www.galatreya.ru/astrology/archives/IMENABOGIN/ Имена на карте Венеры (galatreya.ru)]</ref>
* Буйныя кратэры Венеры атрымліваюць назву ў гонар прозвішчаў знакамітых жанчын, малыя кратэры — жаночыя імёны. Прыклады буйных: Ахматава, Барсава, Барто, Волкава, Галубкіна, Данілава, Дашкова, Ярмолава, Яфімава, Клёнава, Мухіна, Абухава, Арлова, Асіпенка, Патаніна, Руднева, Русланава, Федарэц, Яблачкіна. Прыклады дробных: Аня, Каця, Оля, Света, Таня і г. д.<ref name="Имя" /><ref name="Род" />
Някратарныя формы рэльефу Венеры атрымліваюць імёны ў гонар міфічных, казачных і легендарных жанчын: узвышшыам даюцца імёны багінь розных народаў, паніжэнняў рэльефу - іншых персанажаў з розных міфалогій:
* Зямлі і плато атрымліваюць назву ў гонар багінь кахання і прыгажосці; тэсэры — па імі багінь лёсу, шчасця і ўдачы; горы, купалы, вобласці называюцца імёнамі розных багінь, веліканш, тытанід; пагоркі — імёнамі марскіх багінь; уступы — імёнамі багінь хатняга ачага, вянкі — імёнамі багінь урадлівасці і земляробства; грады — імёнамі багінь неба і жаночых персанажаў, увязаных у міфах з небам і святлом.
* Разоры і лініі атрымліваюць назвы ваяўнічых жанчын, а каньёны — імёны міфалагічных персанажаў, звязаных з Месяцам, паляваннем і лесам<ref name="Имя" /><ref name="Род" />.
== Дадатковыя звесткі ==
=== Спадарожнік Венеры ===
{{Асноўны артыкул|Спадарожнікі Венеры}}
[[Файл:ClementineObservesTheMoonSolarCoronaAndVenus.jpg|thumb|100px|ring|Венера побач з Сонцам, закрытым Месяцам. Кадр апарата «Клеменціна»]]
Венера разам з Меркурыем лічыцца планетай, якая не мае натуральных [[Спадарожнік, космас|спадарожнікаў]]. У мінулым мелі месца шматлікія заявы аб назіранні спадарожнікаў Венеры, але адкрыццё заўсёды аказваўся заснаваным на памылцы. Першыя заявы аб тым, што выяўлены спадарожнік Венеры, адносяцца да XVII стагоддзя. Усяго за 120-гадовы перыяд да 1770 было зарэгістравана больш за 30 назіранняў спадарожніка як мінімум 20 астраномамі.
Да 1770 пошукі спадарожнікаў Венеры былі практычна спынены, у асноўным з-за таго, што не ўдавалася паўтарыць вынікі папярэдніх назіранняў, а таксама ў выніку таго, што ніякіх прыкмет наяўнасці спадарожніка не было выяўлена пры назіранні праходжання Венеры па дыску Сонца ў 1761 і 1769 годзе.
У Венеры (як і у Марса і Зямлі) існуе [[квазіспадарожнік]], [[астэроід]] 2002 VE68, які абарочваецца вакол Сонца такім чынам, што паміж ім і Венерай існуе [[арбітальны рэзананс]], у выніку якога на працягу многіх перыядаў звароту ён застаецца непадалёк ад планеты.
У XIX стагоддзі існавала гіпотэза, што ў мінулым спадарожнікам Венеры з'яўляўся [[Планета Меркурый|Меркурый]], які пасля быў ёю «страчаны»<ref name="Язев">''С. А. Язев'' «Лекции о Солнечной системе: Учебное пособие», — СПб: Лань, 2011, С. 57-75. ISBN 978-5-8114-1253-2</ref>. У 1976 Том ван Фландэрн і К. Р. Харынгтан на падставе матэматычных разлікаў паказалі, што гэтая гіпотэза добра тлумачыць вялікія адхіленні (эксцэнтрысітэт) арбіты Меркурыя, яго рэзанансны характар звароту вакол Сонца і страту вярчальнага моманту як у Меркурыя, так і ў Венеры. Таксама тлумачыцца набыццё Венерай вярчэння, адваротнага асноўнаму ў Сонечнай сістэме, разагрэў паверхні планеты і ўзнікненне шчыльнай атмасферы<ref>[http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager.cgi?id=1&num=593 Бывший спутник Венеры?]</ref><ref>''Cf. R. S. Harrington, T. C. van Flandern'' «A Dynamical Investigation of the Conjecture that Mercury is an Escaped Satellite of Venus», Icarus 28, (1976), pp. 435—440.</ref>.
=== Тэрафарміраванне Венеры ===
{{Асноўны артыкул|Тэрафарміраванне Венеры}}
[[Файл:TerraformedVenus.jpg|thumb|right|240px|Тэрафармірованая Венера]]
Венера — кандыдат на тэрафарміраванне. Па адным з планаў меркавалася развеяць ў атмасферы Венеры генетычна мадыфікаваныя сіне-зялёныя водарасці, якія, перапрацоўваючы вуглякіслы газ (які складае 96 % атмасферы Венеры) у кісларод, значна паменшылі б парніковы эфект і панізілі б тэмпературу на планеце.
Аднак для [[фотасінтэз]]у неабходная вада, якой, паводле апошніх дадзеных, на Венеры практычна няма (нават у выглядзе пары ў атмасферы). Таму для рэалізацыі такога праекта неабходна ў першую чаргу даставіць на Венеру ваду — напрыклад, з дапамогай бамбардзіроўкі яе водна-аміячнымі астэроідамі ці іншым шляхам.
== Гл. таксама ==
* [[Жыццё на Венеры]]
== Заўвагі ==
{{заўвагі|2}}
== Літаратура ==
* {{артыкул
|аўтар = Короновский Н. Н.
|загаловак = Морфология поверхности Венеры
|спасылка = http://inauka.ru/astrophisics/article73743.html
|выданне = Соросовский образовательный журнал
}}
* {{артыкул
|аўтар = Бурба Г. А.
|загаловак = Венера: русская транскрипция названий
|спасылка = http://www.planetology.ru/burbanomen.php
|выданне = Лаборатория сравнительной планетологии ГЕОХИ, май 2005 г
}}
== Спасылкі ==
* [http://classic-web.archive.org/web/20080604090454/http://xtronomy.altnet.ru/solarsyst/venus.htm Информация о Венере] // на [[Архив Интернета|web.archive.org]]
* [http://www.astrogalaxy.ru/050.html Солнечная система. Планеты Солнечной системы. Венера]
* Георгий Бурба [http://www.meteorites.ru/menu/press/burba-ven.html Кривое зеркало Земли] // Вокруг света № 6, 2003
* [http://www.inauka.ru/space/article91603.html Известия Науки — новая карта Рельефа Венеры]
* [http://www.iki.rssi.ru/press/vex.doc «Венера-Экспресс»: итоги основной миссии]
* ''Родионова Ж. Ф.'' [http://www.delphis.ru/journal/article/venera-blizhaishaya-k-nam-planeta «Венера — ближайшая к нам планета»] // «Дельфис» № 39, 2004
* ''Алексей Левин, Дмитрий Мамонтов'' [http://elementy.ru/lib/430681 «Планета оранжевых сумерек»] // «[[Популярная механика]]» № 11, 2008
* [http://www.mentallandscape.com/C_CatalogVenus.htm Здымкі, зробленыя савецкімі касмічнымі апаратамі]{{ref-en}}
{{Планета Венера}}
{{Даследаванне Венеры АМС}}
{{Навігацыйная табліца:Сонечная сістэма}}
| |||