Вікіпедыя

Бітва пад Мірам (1792): Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
'''Бітва пад Мірам 1792 года''' - — бітва, якая адбылася пад сценамі [[Мірскі замак|Мірскага замка]] [[10 чэрвеня|10]]-[[11 чэрвеня]] [[1792]] года.
==Перадгісторыя==▼
[[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1792 года]] з’явілася адказам [[Кацярына II|Кацярыны II]] на [[Чатырохгадовы сейм]], які прыняў [[Канстытуцыя 3 мая 1791|Канстытуцыю 1791 года]], а таксама паспрабаваў рашуча рэфармавацць грамадска-палітычны лад дзяржавы, павялічыць войска і пазбавіцца ад навязанай апекі [[Расійская імперыя|Расійскай імперыяй]].▼
 
▲== Перадгісторыя ==
[[27 красавіка]] 1792 года у [[Санкт-Пецярбург|Пецярбургу]] патаемна была створана [[Таргавіцкая канфедэрацыя]], а для яе падтрымкі на мяжы з [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] стаялі тры карпусы расійскага войска: Ю. У. Далгарукага ([[Полацк]]), Б. П. Меліна ([[Талачын]]) і I. Я. Ферзена ([[Рагачоў]]) паді агульнай кіраўніцтвам М. М. Крачэтнікава. Далгарукаў павінен быў ісці на [[Вільня|Вільню]], Меліна [[Мінск]], Ферзен на [[Бабруйск]]-[[Слуцк]]-[[Нясвіж]], дзе знаходзіліся значныя запасы ваеннага рышунку і ўзбраенняў, якое [[Радзівілы]] ахвяравалі Рэчы Паспалітай.▼
▲[[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1792 года]] з’явіласяз'явілася адказам [[Кацярына II|Кацярыны II]] на [[Чатырохгадовы сейм]], які прыняў [[Канстытуцыя 3 мая 1791|Канстытуцыю 1791 года]], а таксама паспрабаваў рашуча рэфармавацць грамадска-палітычны лад дзяржавы, павялічыць войска і пазбавіцца ад навязанай апекі [[Расійская імперыя|Расійскай імперыяй]].
 
▲[[27 красавіка]] 1792 года у [[Санкт-Пецярбург|Пецярбургу]] патаемна была створана [[Таргавіцкая канфедэрацыя]], а для яе падтрымкі на мяжы з [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] стаялі тры карпусы расійскага войска: Ю.  У.  Далгарукага ([[Полацк]]), Б.  П.  Меліна ([[Талачын]]) і I. Я. Ферзена ([[Рагачоў]]) паді агульнай кіраўніцтвам М.  М.  Крачэтнікава. Далгарукаў павінен быў ісці на [[Вільня|Вільню]], Меліна [[Мінск]], Ферзен на [[Бабруйск]]-[[Слуцк]]-[[Нясвіж]], дзе знаходзіліся значныя запасы ваеннага рышунку і ўзбраенняў, якое [[Радзівілы]] ахвяравалі Рэчы Паспалітай.
Войска ВКЛ у 1791 годзе налічвала 14 792 чалавекі. Першая дывізія [[Юзаф Юдыцкі|Юзафа Юдыцкага]] знаходзілася пад Мінскам і складалася з татарскага палка Беляка (617 коннікаў) і [[Гусарыя|гусарскай кавалерыі]] Нарадовай (1600 чалавек). ▼
 
▲Войска ВКЛ у 1791 годзе налічвала 14 792 чалавекі. Першая дывізія [[Юзаф ЮдыцкіЮдзіцкі|Юзафа ЮдыцкагаЮдзіцкага]] знаходзілася пад Мінскам і складалася з татарскага палка Беляка (617 коннікаў) і [[Гусарыя|гусарскай кавалерыі]] Нарадовай (1600 чалавек).
Корпус Б. П. Меліна, узмоцнены палком Л. Бенігсэна, налічваў 9602 чалавекі з 13-ю палявымі гарматамі. Мелін і Ферзен імкнуліся разбіць дывізію Юдыцкага і захапіць яго гарматы. Юдыцкі, каб не быць акружаным Ферзенам з боку Слуцка, з-пад Мінска адступіў на [[Койданава]] і [[Стоўбцы]], пераправіўся праз [[Нёман]] і 7 чэрвеня стаў лагерам каля [[Стары Свержань|Старога Свержаня]], дзе даведаўся пра каралеўскае прызначэнне галоўнакамандуючым войскам BKЛ.▼
==Пачатак бою==▼
Юдыцкага турбавала пагроза акружэння, але даць рашучы бой ён ніяк не адважваўся. Юдыцкі вырашыў адсіуніць з багны і лесу на паўтары мілі да лепшай пазіцыі на бязлеснай раўніне паміж Запужжам і [[гарадскі пасёлак Мір|Мірам]] “''над прыкрыццем вялікага замка, абведзенага валам і ровам''”.▼
 
▲Корпус Б.  П.  Меліна, узмоцнены палком Л. Бенігсэна, налічваў 9602 чалавекі з 13-ю палявымі гарматамі. Мелін і Ферзен імкнуліся разбіць дывізію ЮдыцкагаЮдзіцкага і захапіць яго гарматы. ЮдыцкіЮдзіцкі, каб не быць акружаным Ферзенам з боку Слуцка, з-пад Мінска адступіў на [[Койданава]] і [[Стоўбцы]], пераправіўся праз [[Нёман]] і 7 чэрвеня стаў лагерам каля [[Стары Свержань|Старога Свержаня]], дзе даведаўся пра каралеўскае прызначэнне галоўнакамандуючым войскам BKЛ.
У Стоўбцах Юдыцкі пакінуў татарскі полк генерала Юзафа Беляка: ён павінен быў затрымаць расіян на пераправе праз Нёман. У выніку трох гадзіннага бою уланаў Беляка з расійскім авангардам, Бяляк разбурыў пантонны мост на лодках праз Нёман, аднак расіяне знайшлі для пераправы броды і ў хуткім часе адкінулі ліцвінаў.▼
==Сілы старон==▼
Галоўны бой пад Мірам адбываўся на насіупны дзень. Агульныя суадносіны людскіх сіл праціўнікаў былі амаль роўныя: расіяне мелі значную перавагу ў пяхоце і асабліва ў артылерыі, ліцвіны - у конніцы.▼
Войска Ю. Юдыцкага налічвала 3782 чалавекі, Б. Меліна — 6340 чалавек. Кавалерыі нарадовай (гусараў): у Юдыцка 2450 чалавек, у Б. Меліна — 1500. Расійская старана мела перавагу ў артылерыі: у Б. Меліна было 13 гармат 6- і 12-фунтавага калібру, а таксама 3-фунтавыя, у той час як у Юдыцкага толькі 10 малых 3-фунтавых батальённых гармат. [[9 чэрвеня]] прыбыў з Вільні маёр Ветынгофэн з 12 гармагамі.▼
 
▲== Пачатак бою ==
Генерал артылерыі [[Станіслаў Патоцкі]] пісаў у рапарце каралю пра новую пазіцыю: “''Лагер стаў на ўзвышэнні, левае крыло абараняе вялізны замак, які пануе з усіх бакоў над бязмернай раўнінай, біцца трэба будзе ў чыстым полі, што не да густу казакам і башкірам, а іх шмат у Меліна''”.▼
▲ЮдыцкагаЮдзіцкага турбавала пагроза акружэння, але даць рашучы бой ён ніяк не адважваўся. ЮдыцкіЮдзіцкі вырашыў адсіуніць з багны і лесу на паўтары мілі да лепшай пазіцыі на бязлеснай раўніне паміж Запужжам і [[гарадскі пасёлак Мір|Мірам]] “«''над прыкрыццем вялікага замка, абведзенага валам і ровам''”».
==Ход бою==▼
11 чэрвеня войска Юдыцка зноў стаяла у чаканні, генералы не адважвааіся даць расіянам бой, нават вырашылі адправшь абоз у Нясвіж на абарону замкавых гармат. ▼
 
▲У Стоўбцах ЮдыцкіЮдзіцкі пакінуў татарскі полк генерала Юзафа Беляка: ён павінен быў затрымаць расіян на пераправе праз Нёман. У выніку трох гадзіннага бою уланаў Беляка з расійскім авангардам, Бяляк разбурыў пантонны мост на лодках праз Нёман, аднак расіяне знайшлі для пераправы броды і ў хуткім часе адкінулі ліцвінаў.
Далей падзеі пайшлі самацекам. Па словах брыгадзіра Твардоўскага бітва "''без плану пачата і скончана''". Вырашальную ролю адыграла расійская артылерыя: шчыльны абстрэл разрыўнымі гранатамі дэмаралізаваў нявопытных жаўнераў і распалохаў не абучаных коней.▼
 
▲== Сілы старон ==
Першай кінулася на уцёкі кавалерыя нарадова пад камандай Патоцкага. Адступленне ішло хаатычна: конніца пайшла гродзенскай дарогай, а Юдыцкі з пяхотай - у бок Нясвіжа. Генерал Бяляк страціў у абозе карэту з адкідным верхам, у якой было 18 450 злотых, парадная экіпіроўка і канцылярыя дывізіі. Нягледзячы на тое, што як камандуючы Юдыцкі аказаўся не на вышыні, аднак асабіста вёў сябе бесстрашна, некалькі разоў стрымліваў ад панічных уцёкаў жаўнераў і фарміраваў рэшткі свайго войска, даючы адпор прадіўніку.▼
▲Галоўны бой пад Мірам адбываўся на насіупны дзень. Агульныя суадносіны людскіх сіл праціўнікаў былі амаль роўныя: расіяне мелі значную перавагу ў пяхоце і асабліва ў артылерыі, ліцвіны - — у конніцы.
==Вынікі бою==▼
▲Войска Ю. ЮдыцкагаЮдзіцкага налічвала 3782 чалавекі, Б. Меліна  — 6340 чалавек. Кавалерыі нарадовай (гусараў): у ЮдыцкаЮдзіцка 2450 чалавек, у Б. Меліна  — 1500. Расійская старана мела перавагу ў артылерыі: у Б. Меліна было 13 гармат 6- і 12-фунтавага калібру, а таксама 3-фунтавыя, у той час як у ЮдыцкагаЮдзіцкага толькі 10 малых 3-фунтавых батальённых гармат. [[9 чэрвеня]] прыбыў з Вільні маёр Ветынгофэн з 12 гармагамі.
Падлікі страт супраціўнікамі былі супярэчлівыя. Юдыцкі надічыў сярод сваіх страт крыху больш за 60 чалавек, у непрыяцсля - у чатыры разы больш. Мелін у рапарце Крачэтнікаву падаў страгы ліцвінаў "акруглена” 400 чалавек палеглымі і 150 узятымі ў палон. Тым не менш Б. П. Меліну не удалося захапіць абозы з артылерыяй праціўніка.▼
 
▲Генерал артылерыі [[Станіслаў Патоцкі]] пісаў у рапарце каралю пра новую пазіцыю: “«''Лагер стаў на ўзвышэнні, левае крыло абараняе вялізны замак, які пануе з усіх бакоў над бязмернай раўнінай, біцца трэба будзе ў чыстым полі, што не да густу казакам і башкірам, а іх шмат у Меліна''”».
Сучаснікі бітвы і гісторыкі аднадушна сцвярджаюць, што толькі нерашучасць расійскіх генералаў, і перш за ўсё Меліна, уратавалі дывізію Юдыцкага ад горшага разгрому. Юдыцкі ў рапартах дакладваў, што супраць няспыннай непрыяцельскай кананады 12-фунтовых гранат мусіў стаць голькі з 3-фунтовымі, якія нават не дасягалі непрыянеля.▼
 
==Падзеі каля Мірскага замка==▼
▲== Ход бою ==
▲11 чэрвеня войска ЮдыцкаЮдзіцка зноў стаяла у чаканні, генералы не адважвааіся даць расіянам бой, нават вырашылі адправшь абоз у Нясвіж на абарону замкавых гармат.
 
▲Далей падзеі пайшлі самацекам. Па словах брыгадзіра Твардоўскага бітва "«''без плану пачата і скончана''"». Вырашальную ролю адыграла расійская артылерыя: шчыльны абстрэл разрыўнымі гранатамі дэмаралізаваў нявопытных жаўнераў і распалохаў не абучаных коней.
 
▲Першай кінулася на уцёкі кавалерыя нарадова пад камандай Патоцкага. Адступленне ішло хаатычна: конніца пайшла гродзенскай дарогай, а ЮдыцкіЮдзіцкі з пяхотай - — у бок Нясвіжа. Генерал Бяляк страціў у абозе карэту з адкідным верхам, у якой было 18 450 злотых, парадная экіпіроўка і канцылярыя дывізіі. Нягледзячы на тое, што як камандуючы ЮдыцкіЮдзіцкі аказаўся не на вышыні, аднак асабіста вёў сябе бесстрашна, некалькі разоў стрымліваў ад панічных уцёкаў жаўнераў і фарміраваў рэшткі свайго войска, даючы адпор прадіўніку.
 
▲== Вынікі бою ==
▲Падлікі страт супраціўнікамі былі супярэчлівыя. ЮдыцкіЮдзіцкі надічыў сярод сваіх страт крыху больш за 60 чалавек, у непрыяцсля - — у чатыры разы больш. Мелін у рапарце Крачэтнікаву падаў страгы ліцвінаў "акруглена”«акруглена» 400 чалавек палеглымі і 150 узятымі ў палон. Тым не менш Б.  П.  Меліну не удалося захапіць абозы з артылерыяй праціўніка.
 
▲Сучаснікі бітвы і гісторыкі аднадушна сцвярджаюць, што толькі нерашучасць расійскіх генералаў, і перш за ўсё Меліна, уратавалі дывізію ЮдыцкагаЮдзіцкага ад горшага разгрому. ЮдыцкіЮдзіцкі ў рапартах дакладваў, што супраць няспыннай непрыяцельскай кананады 12-фунтовых гранат мусіў стаць голькі з 3-фунтовымі, якія нават не дасягалі непрыянеля.
 
▲== Падзеі каля Мірскага замка ==
Вечарам пасля бою расійскія казакі натоўпам паімчаліся па грэблі блізка да замкавага саду рабаваць Мір. У Мірскім замку стаяў гарнізон з 250 жаўнераў радзівілаўскай міліцыі пад камандай капітана Людвіга Тэтау. Тэтау заўважыў праціўніка здалёк; схаваўшы сваіх жаўнераў за валамі замка, падпусціў ворага на пісталетны стрэл і даў залп па грэблі карцечамі з дзвюх гармат і з усіх стрэльб сваей пяхоты. Ашаломлены праціўнік не мог вызначыць, адкуль раздаліся нечаканыя стрэлы і палічыў за лепшае ўцячы. Неўзабаве капітан Тэтау заўважыў падыход галоўных сіл Меліна, і не марудзячы, вывеў сваю пяхоту і гарматы праз тыльны выхад з замка на шлях да мястэчка, хутка дайшоў да абозаў і прыкрыў іх адыход. 3 мястэчка паспешна вывезлі ваенныя абозы, у асноўным ацалеўшыя, страчана была нязначная частка. Мелін заняў у Міры толькі апусцелы лагер, [[15 чэрвеня]] расіяне сталі на адпачынак ужо ў [[Карэлічы|Карэлічах]].
==Абставіны пашкоджання Мірскага замка==▼
 
▲== Абставіны пашкоджання Мірскага замка ==
У гісторыі Мірскага замка ўсё яшчэ застаецца загадкавым час і абставіны пашкоджання паўночна-ўсходняй вежы ад узрыву пораху. Найбольш вядома версія, што гэта адбылося ў чэрвені 1812 года падчас бітвы польскіх уланаў з расійскімі казакамі. Аляксандр Ельскі ў “''Слоўніку геаграфічным зямель Польскіх''” пісаў, што замак пацярпеў пры штурме расійскім войскам падчас [[Паўстанне 1794 года|Касцюшкаўскага паўстання 1794 года]]. ▼
 
▲У гісторыі Мірскага замка ўсё яшчэ застаецца загадкавым час і абставіны пашкоджання паўночна-ўсходняй вежы ад узрыву пораху. Найбольш вядома версія, што гэта адбылося ў чэрвені 1812 года падчас бітвы польскіх уланаў з расійскімі казакамі. Аляксандр Ельскі ў “«''Слоўніку геаграфічным зямель Польскіх''”» пісаў, што замак пацярпеў пры штурме расійскім войскам падчас [[Паўстанне 1794 года|Касцюшкаўскага паўстання 1794 года]].
 
Аднак няма ніякіх дакументальных звестак наогул пра ваенныя дзеянні ў 1794 годзе ў наваколлі Міра. Легенда пра штурм замка ў 1794 годзе значна нагадвае эпізод пра штурм замка з “«[[Пан Тадэвуш|Пана Тадэвуша]]”» [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Таксама [[Мірскі бой 1812 года|бой пад Мірам 1812 года]] быў большай часткай кавалерыйскім з нязначным удзелам артылерыі. Таму найбольш верагодным уяўляецца магчымае пашкоджанне вежы 10 чэрвеня 1792 года, калі замак прыняў эпізадычны ўдзел у ваеннай баталіі.
[[Катэгорыя:Гісторыя Міра]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Бітва_пад_Мірам_(1792)"