Нідэрландская мова: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др Bot: Migrating 146 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q7411 (translate me) |
крыніца — be-x-old:Нідэрляндзкая мова |
||
Радок 25:
Статус афіцыйнай або нацыянальнай мовы ([[1990]]): Нідэрланды, Бельгія, Сурынам.
== Гісторыя ==
Нідэрландская або галандская мова паходзіць ад мовы берагавых [[франкі|франкаў]] і з'яўляецца наўпростым нашчадкам протагерманскай мовы індаеўрапейскай моўнай групы. Найбліжэйшыя сваякі — [[старажытнаанглійская мова|старажытнаанглійская]], [[фрызская мова|фрызская]], [[ніжненямецкая мова|ніжненямецкая]] мовы.
=== [[Сінтаксіс]] ===
У сучаснае нідэрландскае мове няма склонаў (за выключэннем дыялектаў). Ёсць тры роды: ніякі, мужчынскі і жаночы. Апошнія два паступова зліваюцца ў адзін агульны род: існуюць, напрыклад, толькі два вызначаныя артыклі — ''het'', для ніякага роду, і ''de'', для жаночага ''і'' мужчынскага роду.
== Звесткі аб дыялектах ==
Для нідэрландскай мовы характэрна вялікая колькасць дыялектаў, толькі ў Фландрыі іх каля дзвюх з паловай тысяч. У адукацыі, СМІ і ў якасці дзяржаўнай выкарыстоўваецца «ўсеагульная нідэрландская мова» (AN, Algemeen Nederlands), зацверджаны нідэрландскім моўным саюзам (Nederlandse Taalunie) афіцыйны варыянт мовы. З [[15 кастрычніка]] [[2005]] праводзіцца рэформа [[арфаграфія|арфаграфіі]]<ref>http://taalunieversum.org/taal/spelling/</ref>.
Ад нідэрландскай мовы параўнальна нядаўна адлучыўся [[афрыкаанс]].
=== Афрыка́анс ===
{{якар|Афрыкаанс}}
{{Асноўны артыкул|Афрыкаанс}}
[[Выява:South Africa municipalities by language 2001.png|thumb|300px|Раёны ў ПАР, дзе большасць насельніцтва размаўляе на [[афрыкаанс]] (пазначаны сінім колерам)]]
Гісторыя афрыкаанс пачынаецца з масавага перасялення [[буры|фермераў]] ({{lang-nl|boer}}) з Галандыі, Фландрыі і іншых рэгіёнаў паўночна-заходняй Еўропы, якія былі хутка асіміляваныя мясцовым насельніцтвам.<ref>[http://books.google.be/books?id=8ciimg5gGqQC&pg=PA1&lpg=PA1&dq=Afrikaans+%22lingua+franca+in+Namibia%22&source=web&ots=gaUpvrVcEm&sig=YaGtetmel-PqXQU2U4FLZJr0FFA&hl=nl&sa=X&oi=book_result&resnum=3&ct=result#PPA25,M1 Language Standardization and Language Change: The Dynamics of Cape Dutch]</ref>
Пасля пераходу калоніі пад кіраўніцтва Брытаніі на пачатку [[19 стагоддзе|XIX стагоддзя]], каланісты пачалі засвойваць новыя ўнутраныя раёны Паўднёвай [[Афрыка|Афрыкі]], забраўшы сваю мову з сабой. Наступствы ізаляцыі ад астатняга нідэрландскамоўнага свету зрабілі мову каланістаў такой, якая яна ёсць на сённяшні дзень, гэта значыць афрыкаанс.<ref>[http://www.dbnl.org/tekst/_nie012199801_01/_nie012199801_01_0002.htm Nieuw Letterkundig Magazijn. Jaargang 16 — Nederlandstalige Zuid-Afrikaanse literatuur, 1652-1925 (page 2)]</ref>
На пачатку [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]] народны «афрыканскі» варыянт нідэрландскай мовы стаў пераважаць над літаратурнай «еўрапейскай» мовай. У [[1925]] годзе ў канстытуцыю [[Паўднёва-Афрыканскі Саюз|Паўднёва-Афрыканскага Саюза]] ад [[1909]] года была ўнесена папраўка, якая сцвярджала «нідэрлядскае слова ў артыкуле 137 (…) уключае ў сябе афрыкаанс».<ref>[http://www.archontology.org/nations/south_africa/01_laws.php South Africa: Legislation: 1910—2008, Archontology.org]</ref><ref>[http://www.supremecourtofappeal.gov.za/speeches/mpati.pdf Transformation in the Judiciary — A constitutional imperative. Supreme Court of Appeal, Government of South Africa.]</ref> Новая канстытуцыя ад [[1961]] года толькі пералічала [[англійская мова|англійскую]] і нідэрландскую мовы ў якасці афіцыйных.
Згодна з прыкладнай ацэнкай, каля 90% словаў афрыкаанс маюць нідэрландскае паходжанне.<ref>[http://books.google.com/books?id=aIivedw-oZYC&pg=PP1&dq=Language+and+Social+History:+Studies+in+South+African+Sociolinguistics&hl=nl#PPA214,M1 Language and Social History: Studies in South African Sociolinguistics (page 214)]</ref><ref>[http://books.google.com/books?id=GeUUAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Pierre+Brachin+The+Dutch+Language&hl=nl#PPA132,M1 The Dutch Language: A Survey (page 132)]</ref> Абедзве мовы маюць высокую ступень узаемапаразумення, аднак гэтая ступень у некаторых выпадках (у дачыненні да лексікі, напісання) можа быць асіметрычнай: для нідэрлядскамоўнага чалавека часцей лягчэй зразумець афрыкаанс, чым жыхару ПАР зразумець нідэрландскую.<ref>[http://llc.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/21/4/543 Oxford Journal on Mutual Comprehensibility of Written Afrikaans and Dutch]</ref>
{{Зноскі}}
== Спасылкі ==
| |||