Тракайскі замак: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
.крыніца — uk:Тракайський_замок |
|||
Радок 1:
[[Выява:Trakai-Troki.jpg|right|thumb|250px|Сучасны выгляд замка]]
'''Трака́йскі (Троцкі) за́мак''' — помнік абарончага дойлідства 2-й паловы XIV — пачатку XV ст. ў горадзе [[горад Тракай|Трокі]] (Тракай, [[Літва]])
Замак размешчаны на востраве ў [[возера Гальвэ|возеры Гальвэ]]. Замак часам завуць «Маленькім [[Марыенбург]]ам». Будаўніцтва каменнага замка было распачата ў [[XIV стагоддзе | 14 стагоддзі]] [[Кейстут]]ам, прыкладна у 1409-м асноўныя работы былі завершаны яго сынам [[Вітаўт | Вітаўтам Вялікім]], які памёр у гэтым замку ў 1430 годзе. Трокі былі адным з галоўных цэнтраў [[Вялікае Княства Літоўскае | Вялікага Княства Літоўскага]] і адыгрывалі важнае стратэгічнае значэнне.
== Гісторыя ==
=== Першы этап ===
Згодна летапісам, заснаванне замка прыпісваецца князю [[Гедзімін]]у. Каменны замак у Старых Троках вядомы з XIV ст. Кіраваў ім сын Гедзіміна князь [[Кейстут]]. Ён у [[1375]] пабудаваў яшчэ адзін замак у абароненых возером Новых Троках, а замак у Старых Троках у [[1391]] быў разбураны і больш не аднаўляўся.
Замку быў нанесены сур'ёзны ўрон падчас нападу [[Тэўтонскі ордэн | тэўтонскіх рыцараў]] ў 1377 годзе. Пасля забойства Кейстута ў 1382 годзе, у краіне разгарэлася жорсткая барацьба за ўладу паміж [[Ягайла]]м і [[Вітаўт Вялікі | Вітаўтам]]. Замак быў абложаны з абодвух бакоў. Неўзабаве пасля прымірэння паміж імі, пачаўся другі этап будаўніцтва, які працягваўся да 1409 года. Гэты этап разглядаецца як важная падзея ў гісторыі замка. Існуе версія, паводле якой падчас перамір'я з Тэўтонскім ордэнам будаўнічымі работамі кіраваў муляр Ордэна Радзік (Radike). Гэта адбывалася за чатыры гады да легендарнай [[Грунвальдская бітва | Грунвальдскай бітвы]].<ref>Stephen Turnbull. ''Crusader Castles Of The Teutonic Knights''. Vol. 1. Osprey Publishing Ltd, 2003. p. 39. ISBN 1-84176-557-0</ref>
[[File:Orda Troki.jpg|thumb|250px|Замак на малюнку Н. Орды, каля 1875-77]]▼
Пасля [[Грунвальдская бітва|Грунвальдскай бітвы]] [[1410]] Тракайскі замак страціў сваё ваеннае значэнне. Ён заставаўся адной з рэзідэнцый [[Вялікі князь|вялікіх князёў]] [[ВКЛ]], месцам урачыстых прыёмаў дыпламатаў. У [[1430]] у замку памірае князь [[Вітаўт]]. Затым замак неаднаразова перабудоўваўся і прыстасоўваўся да патрэб сваіх гаспадароў. А ў вайну 1655-60 быў зруйнаваны і з цягам часу прыйшоў у заняпад.▼
=== Другі этап ===
[[Файл:Trakai_Island_Castle_2.jpg|thumb|Княжацкі палац з 35-ці метровы [[данжон]]ам з прызамка]]
У ходзе другога этапа да замка былі дабудаваны два крылы, на паўднёвай баку быў пабудаваны 6-ці павярховы, 35-ці метровы [[данжон]]. Данжон меў пад'ёмныя вароты, якія аддзялялі палац ад прызамка. Ён меў некалькі функцый; акрамя таго, што ён выступаў у якасці абарончага збудавання, тут таксама знаходзілася [[капліца]] і жылыя памяшканні. Данжон быў звязаны сцяной з шматпавярховых княжацкім палацам; разам яны ўтваралі ўнутраны двор з драўлянымі галерэямі.
[[Файл:Trakai Island Castle 08.jpg|міні|злева|Панадворак княжацкага палаца з драўлянымі галерэямі]]
[[Файл:Trakai_Castle_side_view.jpg|thumb|Княжацкі палац]]
Усё паўднёвае крыло паўднёвага палаца было аддазена пад Залу Князя. Гэтая зала мела памеры прыкладна 10 на 21 метр, толькі [[Верхні замак, Вільнюс|верхні палац]] у [[Вільнюс]]е пераўзыходзіць яго па памерах. Частка яго дэкору захавалася да нашых дзён.
Асноўным будаўнічым матэрыялам пры будаўніцтве Троцкага замка была так званая чырвоная [[гатычная цэгла]]. Каменныя блокі былі выкарыстаны толькі ў [[падмурак|падмурках]] і верхніх частках будынкаў, вежаў і сцен. Замак быў упрыгожаны рознымі матэрыяламі, у тым ліку [[Паліва, кераміка|паліванай дахоўкай]] на даху, абпаленай цэглай і [[вітраж]]амі. Яго агульны стыль пасля другога этапу будаўніцтва можна ахарактарызаваць як [[Гатычная архітэктура Вялікага Княства Літоўскага | гатычны]] з некаторымі [[Раманскі стыль | раманскімі асаблівасцямі]].
=== Трэці этап ===
[[Файл:Trakai Island Castle 3.jpg|міні|Сцяна з вуглавой вежай]]
Трэці этап развіцця Троцкага замка адбыўся ў пачатку [[15 стагоддзе | 15-га стагоддзя]]. Ён адзначыўся пашырэннем прызамка: сцены былі ўзмоцнены да таўшчыні 2,5 метра, дадаткова былі абсталяваны некалькі агнявых галерэй. Па вуглах замкавай сцяны было пабудаваны тры асноўныя абарончыя вежы. Паўднёва-заходняя вежа пачала выкарыстоўвацца ў якасці турмы. У вежах былі створаны памяшканні для салдат, а таксама размешчана вялікая колькасць гармат. Таксама была пабудавана [[кардэргардыя]], якая як і вежа княжацкага палаца мела пад'ёмныя вароты. Усярэдзіне ўнутранага двара было пабудавана некалькі будынкаў, у тым ліку [[Стайня | стайні]], кухні і іншых падсобныя памяшканні. Калі адбывалася гэта рэканструкцыя замка, узровень вады ў возеры Гальвэ быў на некалькі метраў вышэйшы чым сёння.
=== Заняпад ===
▲
У перыяд кіравання [[Жыгімонт Аўгуст | Жыгімонта Аўгуста]] замак быў адноўлены ў стылі [[рэнесанс]] і служыў летняй каралеўскай рэзідэнцыяй на працягу кароткага перыяду часу. Пазней замак служыў турмой. Падчас войнаў з [[Вялікае Княства Маскоўскае | Масковіяй]] у [[17 стагоддзе | 17 стагоддзі]], замак быў пашкоджаны і больш не аднаўляўся.
== Рэстаўрацыя ==
▲[[File:Trakai-bridge.jpg|thumb|250px|Замкавая брама]]
У [[19 стагоддзе | 19 стагоддзі]] былі падрыхтаваныя планы рэканструкцыі замка. У 1822 годзе [[Вінцэнт Смакоўскі]] ў адной з залаў першага паверху знайшоў і замаляваў эскізы дванаццаці фрагментаў фрэсак, якія былі апублікаваны ў 1841 годзе. У 1888 Імператарская Археалагічная камісія задакументавала рэшткі замка, а ў 1905 году царскі ўрад вырашыў закансерваваць руіны і часткова аднавіць замак.
Рэстаўрацыйныя працы пачаліся пасля візіту ў замак у траўні 1929 года {{нп3|Станіслаў Лорэнц|Станіслава Лорэнца|pl|Stanisław Lorentz}}, [[Юльюш Клос|Юльюша Клоса]] і {{нп3|Ян Бароўскі, архітэктар|Яна Бароўскага|pl|Jan Borowski (architekt)}}, падчас якога было прынята рашэнне аб неабходнасці выканання неадкладных мер для захавання існуючых рэштак. Для фінансавання работ Станіслаў Лорэнц атрымаў крэдыт 10 000 [[Польскі злоты|польскіх злотых]] у [[Нацыянальны банк Польшчы|Нацыянальным банку]]. Спачатку меркавалася правесці толькі рэстаўрацыю, рэканструкцыю замка праводзіць не было магчымасці з-за адсутнасці [[Іканаграфія | іканаграфіі]].
Маштабныя працы па аднаўленню замка пачаліся ў 1950-я гг. У 1951-61 замак быў адбудаваны паводле праекта архітэктара Бронюса Крумініса. Прызамкавая частка адбудоўвалася з 1961 (праект Станісловаса Мікулёніса). У выніку замку быў па сутнсасці вернуты выгляд XV ст.▼
▲
Унутры замка з 1962 знаходдзіцца музей гісторыі Трокаў і сувенірныя крамы.▼
[[Файл:Collections of the Trakai Island Castle 03.JPG|thumb|Экспазіцыя ў адноўленым замку]]
== Архітэктура ==
Радок 23 ⟶ 53:
[[Файл:Фрэскі з Троцкага замка.jpg|thumb|Замалёўкі фрэсак з Троцкага замка]]
Інтэр'еры Троцкага замка былі ўпрыгожаны фрэскамі, якія загінулі ў сярэдзіне [[XIX ст.]] У [[Вільнюскі гістарычны архіў|Вільнюскім гістарычным архіве]] захаваліся копіі фрэсак, створаныя ў [[1822]] годзе [[Вінцэнт Смакоўскі|Вінцэнтам Смакоўскім]]. Смакоўскі і [[Уладзіслаў Сыракомля|Сыракомля]] таксама пакінулі ў сваіх нарысах і апісанні фрэсак. Невялікія па памерах, блізкія да станковага жывапісу троцкія роспісы на мурах і на скосах аконных праёмаў першых двух паверхаў уяўлялі сцэны з жыцця [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а. Намаляваныя на іх сялянкі ў [[світка]]х, [[намітка]]х і [[гарсэт]]ах падобныя да перасанажаў [[Нараджэнне Маці Божай, Ляхаўцы|абраза Нараджэння Маці Божай]] з вёскі [[Вёска Ляхаўцы|Ляхаўцы]]<ref name="ГБМ">{{крыніцы/Гісторыя беларускага мастацтва|}}</ref>.
▲Выява:Trocki astraŭny zamak. Троцкі астраўны замак (1827).jpg|З «Атласу замкаў Віленскай губерні», [[1827]]
▲Выява:Trocki zamak. Троцкі замак (1827).jpg|План з «Атласу...», [[1827]]
▲Выява:Trocki zamak. Троцкі замак (XIX).jpg|Малюнак настаўніка Віленскай гімназіі, [[XIX стагоддзе|XIX ст.]]
{{зноскі}}
| |||