|
У [[1812]]—[[1826]] гадах дамаглася незалежнасці большая частка іспанскіх калоній у [[Лацінская Амерыка|Лацінскай Амерыцы]], да пачатку [[XX]] стагоддзя астатнія, галоўным чынам, перайшлі да [[ЗША]]. Канчатковая ліквідацыя імперыі адбылася ў сярэдзіне [[XX]] стагоддзя.
== Испанские Габсбурги и «Золотой век Испании» (1516—1643) ==
[[Файл:Columnas Plus Ultra.png|thumb|250px|[[Геркулесовы столбы]] и девиз «[[Plus Ultra (девиз)|Plus Ultra]]» как символ императора [[Карл V (император Священной Римской империи)|Карла V]] в городском совете [[Севилья|Севильи]] (XVI век)]]
== Іспанскія Габсбургі і «Залаты век Іспаніі» (1516—1643) ==
XVI и XVII века иногда называют «Золотым веком Испании» ({{lang-es|Siglo de Oro}}). В результате политического брака [[Католические короли|Католических королей]] ({{lang-es|Reyes Católicos}}) их [[Габсбурги|габсбургский]] внук [[Карл V (император Священной Римской империи)|Карл]] унаследовал кастильские владения в Америке и владения [[Арагонская корона|Арагонской короны]] в Средиземноморье (включая значительную часть современной Италии). С другой стороны, от Габсбургов, он унаследовал корону [[Священная Римская империя|Священной Римской империи]], а также [[Габсбургские Нидерланды|Нидерланды]], [[Франш-Конте]] и Австрию (последняя, вместе с остальными доменами Габсбургов, была почти сразу передана [[Фердинанд I (император Священной Римской империи)|Фердинанду]], брату императора). После подавления в Кастилии [[Восстание комунерос|восстания комунерос]] Карл стал самым могущественным монархом Европы, он правил самой большой империей Европы, которая была непревзойдённой вплоть до эпохи [[Наполеон I|Наполеона]]. В то время часто говорили, что Испания является {{нп5|Империя, над которой никогда не заходит солнце|империей, над которой никогда не заходит солнце|en|The empire on which the sun never sets}}. Эта протяжённая империя в период Золотого века управлялась не из сухопутного [[Вальядолид]]а, а из [[Севилья|Севильи]].
[[Выява:Columnas Plus Ultra.png|thumb|250px|[[Геркулесавы слупы]] і дэвіз «[[Plus Ultra, дэвіз|Plus Ultra]]» як сімвал імператара [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карла V]] у гарадскім савеце [[Севілья|Севільі]] (XVI стагоддзе)]]
XVI і XVII стагоддзя часам завуць «Залатым векам Іспаніі» ({{lang-es|Siglo de Oro}}). У выніку палітычнага шлюбу [[Каталіцкія каралі|Каталіцкіх каралёў]] ({{lang-es|Reyes Católicos}}) іх [[Габсбургі|габсбургскі]] унук [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карл]] атрымаў у спадчыну кастыльскія ўладанні ў Амерыцы і ўладанні [[Арагонская карона|Арагонскай кароны]] ў Міжземнамор'і (уключаючы значную частку сучаснай Італіі). З іншага боку, ад Габсбургаў, ён атрымаў у спадчыну карону [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]], а таксама [[Габсбургскія Нідэрланды|Нідэрланды]], [[Франш-Кантэ]] і Аўстрыю (апошняя, разам з астатнімі даменамі Габсбургаў, была амаль адразу перададзена [[Фердынанд I, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фердынанду]], брату імператара). Пасля прыгнечання ў Кастыліі [[Паўстанне камунерас|паўстання камунерас]] Карл стаў самым магутным манархам Еўропы, ён кіраваў самай вялікай імперыяй Еўропы, якая была непераўзыдзенай аж да эпохі [[Напалеон I|Напалеона]]. У той час часта гаварылі, што Іспанія з'яўляецца {{нп5|Імперыя, над якой ніколі не заходзіць сонца|імперыяй, над якой ніколі не заходзіць сонца|en|The empire on which the sun never sets}}. Гэта працяглая імперыя ў перыяд Залатога веку кіравалася не з сухапутнага [[Вальядалід]]а, а з [[Севілья|Севільі]].
Изначально заморские владения Кастильской империи приносили одни убытки и разочарования. Они оказали некоторое положительное влияние на торговлю и промышленность, однако возможности этой торговли были весьма ограничены. В 1520-х годах серебро начали добывать на богатых месторождениях [[Гуанахуато (штат)|Гуанахуато]], но только с началом добычи в [[Сан-Луис-Потоси (штат)|Потоси]] и [[Сакатекас (штат)|Сакатекасе]] в 1546 году серебро стало настоящим источником богатства, обросшим легендами. На протяжении XVI века Испания получила эквивалент 1.5 триллионов долларов США (в ценах 1990 года) золотом и серебром, полученным из [[Новая Испания|Новой Испании]]. В конечном счёте импорт драгоценных металлов превысил объёмы производства и привёл к [[революция цен|инфляции]] в Испании в последние десятилетия XVI века: «Я узнал здесь поговорку», писал французский путешественник в 1603 году: «всё в Испании дорого, кроме серебра».<ref>Цитата по [[Бродель, Фернан|Фернану Броделю]], ''The Wheels of Commerce'', часть II ''Civilization and Capitalism 15th-18th Centuryu'' 1979:171.</ref> Также ситуация была усугублена изгнанием евреев (1492) и [[мориски|морисков]] (1609), представители которых играли важную роль в торговле и ремесленном производстве. В итоге импорт серебра привёл к чрезвычайной зависимости Испании от импорта сырья и промышленных товаров из-за рубежа.
Першапачаткова заморскія ўладанні Кастыльскай імперыі прыносілі адны страты і расчараванні. Яны аказалі некаторы станоўчы ўплыў на гандаль і прамысловасць, аднак магчымасці гэтага гандлю былі вельмі абмежаваны. У 1520-х гадах срэбра пачалі здабываць на багатых радовішчах [[штат Гуанахуата|Гуанахуата]], але толькі з пачаткам здабычы ў [[штат Сан-Луіс-Патасі|Патасі]] і [[штат Сакатэкас|Сакатэкасе]] ў 1546 годзе срэбра стала сапраўднай крыніцай багацця, якое абрасло легендамі. На працягу XVI стагоддзя Іспанія атрымала эквівалент 1.5 трыльёнаў долараў ЗША (у коштах 1990 года) золатам і срэбрам з [[Новая Іспанія|Новай Іспаніі]]. У канчатковым выніку імпарт каштоўных металаў перавысіў аб'ёмы вытворчасці і прывёў да [[рэвалюцыя коштаў|інфляцыі]] ў Іспаніі ў апошнія дзесяцігоддзі XVI стагоддзя: «Я пачуў тут прымаўку», пісаў французскі падарожнік у 1603 годзе: «усё ў Іспаніі дорага, акрамя срэбра».<ref>Цытата па [[Фернан Брадэль|Фернану Брадэлю]], ''The Wheels of Commerce'', часть II ''Civilization and Capitalism 15th-18th Centuryu'' 1979:171.</ref> Таксама сітуацыя была ўзмоцнена выгнаннем яўрэяў (1492) і [[марыскі|марыскаў]] (1609), прадстаўнікі якіх адыгрывалі важную ролю ў гандлі і рамеснай вытворчасці. У выніку імпарт срэбра прывёў да надзвычайнай залежнасці Іспаніі ад імпарту сыравіны і прамысловых тавараў з-за мяжы.
Состоятельные граждане предпочитали инвестировать свой капитал в [[Государственный долг|государственные обязательства]] (''juros''), которые погашались за счёт импорта серебра, вместо того, чтобы инвестировать развитие производства и сельского хозяйства. Это соответствовало средневековым аристократическим представлениям, по которым ручной труд считался непочётным, в то время как в других странах западной Европы популярность этих представлений пошла на убыль. Оборот поступаемого из Нового Света серебра и золота способствовал экономической и социальной революции в Нидерландах, Франции, Англии и других регионах Европы, а с другой стороны, препятствовал им в Испании. Проблемы, вызванные инфляцией, обсуждались учёными [[Саламанкская школа|Саламанкской школы]] и ''{{нп5|Arbitrismo|arbitrismo|es|Arbitrismo}}'', но не оказали влияния на правительство [[Испанские Габсбурги|Габсбургов]].
Заможныя грамадзяне аддавалі перавагу інвеставаць свой капітал у [[Дзяржаўны абавязак|дзяржаўныя абавязацельствы]] (''juros''), якія гасіліся за кошт імпарту срэбра, замест таго, каб інвеставаць развіццё вытворчасці і сельскай гаспадаркі. Гэта адпавядала сярэднявечным арыстакратычным уяўленням, паводле якіх ручная праца лічылася непрэстыжнай, у той час як у іншых краінах заходняй Еўропы папулярнасць гэтых уяўленняў пайшла на змяншэнне. Абарот срэбра і золата, якое паступала з Новага Света, спрыяў эканамічнай і сацыяльнай рэвалюцыі ў Нідэрландах, Францыі, Англіі і іншых рэгіёнах Еўропы, а з іншага боку, перашкаджаў ім у Іспаніі. Праблемы, выкліканыя інфляцыяй, абмяркоўваліся навукоўцамі [[Саламанкская школа|Саламанкскай школы]] і ''{{нп5|Arbitrismo|arbitrismo|es|Arbitrismo}}'', але не аказалі ўплыву на ўрад [[Іспанскія Габсбургі|Габсбургаў]].
Габсбурги тратили кастильские и американские богатства на ведение войн по всей Европе для защиты своих династических интересов, регулярно невыполняя обязательств по кредитам и несколько раз объявляя о банкротстве Испании. Напряжённость между имперскими интересами и интересами кастильского народа вылились в восстание, известное как [[Восстание комунерос]] (1520-22).
Габсбургі растрачвалі кастыльскія і амерыканскія багацці на вядзенне войнаў па ўсёй Еўропе для абароны сваіх дынастычных інтарэсаў, рэгулярна не выконваючы абавязацельстваў па крэдытах і некалькі разоў аб'яўляючы пра банкруцтва Іспаніі. Напружанасць паміж імперскімі інтарэсамі і інтарэсамі кастыльскага народа выліліся ў паўстанне, вядомае як [[Паўстанне камунерас]] (1520-22).
Габсбурги стремились к достижению следующих политических целей:
* Доступ к ресурсам [[Новый Свет (Америка)|Нового Света]] ([[золото]], [[серебро]], [[сахар]]) и азиатским товарам ([[фарфор]], [[пряности]], [[шёлк]])
* Подрыв могущества Франции и сдерживание её в восточных границах.
* Поддержание гегемонии [[католичество|католических]] правителей [[Габсбурги|дома Габсбургов]] в Германии, противостояние [[Реформация|Реформации]]. Карл предпринял попытку подавить Реформацию [[Вормсский эдикт|Вормсским эдиктом]], однако [[Лютер, Мартин|Мартин Лютер]] отказался отрекаться от своей '[[ересь|ереси]].' Тем не менее, благочестие Карла не смогло остановить его восставших солдат от разорения [[Святой Престол|Святого Престола]] во время ''[[Разграбление Рима (1527 год)|разграбления Рима]]''.
* Защита Европы от [[ислам|мусульман]], в особенности от [[Османская империя|Османской империи]].
* Распространение религии среди язычников Нового Света. В то время как в Европе бушевал конфликт между католиками и протестантами, Новый Свет стал идеальным местом для обращения местных жителей в католицизм.
Габсбургі імкнуліся да дасягнення наступных палітычных мэт:
=== Испанская интервенция в Европе ===
* Доступ да рэсурсаў [[Новы Свет, Амерыка|Новага Света]] ([[золата]], [[срэбра]], [[цукар]]) і азіяцкіх тавараў ([[фарфор]], [[спецыі]], [[шоўк]])
* Падрыў магутнасці Францыі і стрымліванне яе ва ўсходніх межах.
* Падтрыманне гегемоніі [[каталіцтва|каталіцкіх]] кіраўнікоў [[Габсбургі|дому Габсбургаў]] у Германіі, супрацьстаянне [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]]. Карл распачаў спробу здушыць Рэфармацыю [[Вормскі эдыкт|Вормскім эдыктам]], аднак [[Марцін Лютэр]] адмовіўся адрачыся ад сваёй '[[ерась|ерасі]].' Тым не менш, набожнасць Карла не змагла спыніць яго паўсталых салдатаў ад спусташэння [[Святы Прастол|Святога Прастола]] падчас ''[[Рабаванне Рыма, 1527|рабавання Рыма]]''.
* Абарона Еўропы ад [[іслам|мусульман]], асабліва ад [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]].
* Распаўсюджванне рэлігіі сярод язычнікаў Новага Света. У той час як у Еўропе бушаваў канфлікт паміж каталікамі і пратэстантамі, Новы Свет стаў ідэальным месцам для збароту мясцовых жыхароў у каталіцтва.
=== Іспанская інтэрвенцыя ў Еўропе ===
==== БорьбаБарацьба Карла V за ИталиюІталію ====
С восхождением на трон [[Карл V (император Священной Римской империи)|Карла I]] в 1516 году и его избранием императором [[Священная Римская империя|Священной Римской империи]] в 1519, [[Франциск I]], который оказался со всех сторон окружён территориями Габсбургов, вторгся в испанские владения в Италии в 1521 году, и начал [[Итальянская война (1521—1526)|второй этап]] франко-испанского конфликта. Война завершилась катастрофой для Франции, которая потерпела поражения [[Битва при Бикокке|при Бикокке]] (1522), [[Битва при Павии|Павии]] (1525, где Франциск попал в плен) и {{нп5|Битва при Ландриано|Ландриано|en|Battle of Landriano}} (1529), после чего Франциск вернул Милан Испании.
З узыходжаннем на трон [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карла I]] у 1516 годзе і яго абраннем імператарам [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] ў 1519, [[Францыск I]], які апынуўся з усіх бакоў акружаны тэрыторыямі Габсбургаў, уварваўся ў іспанскія ўладанні ў Італіі ў 1521 годзе, і пачаў [[Італьянская вайна, 1521—1526|другі этап]] франка-іспанскага канфлікту. Вайна завяршылася катастрофай для Францыі, якая пацярпела паражэнні [[Бітва пры Бікоцы|пры Бікоцы]] (1522), [[Бітва пры Павіі|Павіі]] (1525, дзе Францыск патрапіў у палон) і {{нп5|Бітва пры Ландрыяна|Ландрыяна|en|Battle of Landriano}} (1529), пасля чаго Францыск вярнуў Мілан Іспаніі.
[[Файл:Battle of Pavia.jpg|thumb|300px|[[БитваБітва припры ПавииПавіі]] (1525)]]
Перамога Карла [[Бітва пры Павіі|пры Павіі]] (1525) стала нечаканасцю для многіх у [[Італія|Італіі]] і [[Германія|Германіі]] і выклікала заклапочанасць тым, што Карл можа атрымаць яшчэ большую ўладу, чым ён меў. Папа [[Клімент VII]] змяніў бок і адправіў свае сілы на дапамогу [[Францыя|Францыі]] і найбольш моцным італьянскім дзяржавам супраць [[Спіс імператараў Свяшчэннай Рымскай імперыі|Імператара]] [[Габсбургі|Габсбурга]] ў [[Вайна Каньякскай лігі|вайне Каньякскай лігі]]. У 1527 годзе з-за няздольнасці Карла своечасова расплаціцца з салдатамі яго армія ў Паўночнай Італіі збунтавалася і [[Рабаванне Рыма, 1527|разрабавала Рым]] выключна з мэтай нажывы, вымусіўшы Клімента і будучых Пап быць значна больш разважлівымі ў справах са свецкімі ўладамі: адмова Клемента ў 1533 годзе ў ануляванні шлюбу англійскага караля [[Генрых VIII|Генрыха VIII]] з [[Кацярына Арагонская|Кацярынай Арагонскай]] (цёткай Карла) была прамым следствам яго нежадання псаваць адносіны з імператарам і, магчыма, падвяргаць сваю сталіцу рызыцы рабавання другі раз. Барселонскі мір, падпісаны Карлам і Папам у 1529 годзе, усталяваў больш цёплыя адносіны паміж двума лідарамі, што прывяло да таго, што Папа прызнаў Іспанію як абаронца каталіцкай веры і прызнаў Карла каралём [[Ламбардыя|Ламбардыі]] ў абмен на іспанскае [[Аблога Фларэнцыі|ўварванне ў]] мяцежную [[Фларэнтыйская рэспубліка|Фларэнтыйскую рэспубліку]].
Победа Карла [[Битва при Павии|при Павии]] (1525) стала неожиданностью для многих в [[Италия|Италии]] и [[Германия|Германии]] и вызвала озабоченность в том, чтобы Карл может получить ещё большую власть, чем он имел. Папа [[Климент VII]] переменил сторону и отправил свои силы на помощь [[Франция|Франции]] и наиболее сильным итальянским государствам против [[Список императоров Священной Римской империи|Императора]] [[Габсбурги|Габсбурга]] в [[Война Коньякской лиги|войне Коньякской лиги]]. В 1527 году из-за неспособности Карла вовремя расплатиться с солдатами его армия в Северной Италии взбунтовалась и [[Разграбление Рима (1527 год)|разграбила Рим]] исключительно с целью наживы, вынудив Климента и будущих пап быть значительно благоразумнее в делах со светскими властями: отказ Климента в 1533 году в аннулировании брака английского короля [[Генрих VIII|Генриха VIII]] с [[Екатерина Арагонская|Екатериной Арагонской]] (тётей Карла) был прямым следствием его нежелания портить отношения с императором и, возможно, подвергать свою столицу риску разграбления второй раз. Барселонский мир, подписанный Карлом и папой в 1529 году, установил более сердечные отношения между двумя лидерами, что привело к тому, что папа признал Испанию как защитника католической веры и признал Карла королём [[Ломбардия|Ломбардии]] в обмен на испанское вторжение в мятежную [[Флоренция|Флорентийскую]] республику.
[[Файл:Carlos_V_en_Mühlberg,_by_Titian,_from_Prado_in_Google_Earth.jpg|thumb|left|250px|[[Тыцыян]]. ''[[Конны партрэт Карла V|«Конны партрэт Карла V»]]'' (1548) быў напісаны ў гонар перамогі імператара над пратэстантамі ў [[Бітва пры Мюльбергу|бітве пры Мюльбергу]] (1547)]]
В 1528 году адмирал [[Дориа, Андреа|Андреа Дориа]] вступил в союз с Императором, изгнал французов и восстановил независимость [[Генуя|Генуи]], открыв Карлу возможность получения новых займов: в 1528 году он получил первый заём от генуэзских банкиров.
У 1543 годзе французскі кароль [[Францыск I]] абвясціў пра ўступленне ў [[Франка-турэцкі альянс|беспрэцэндэнтны альянс]] з [[Асманская імперыя|асманскім]] султанам [[Сулейман I|Сулейманам Цудоўным]] для акупацыі кантралюемай Іспаніяй [[Ніца|Ніцы]] сумесна з турэцкімі сіламі. Англійскі кароль Генрых VIII, які быў больш варожа настроены супраць Францыі, чым злы на імператара за перашкоду ў атрыманні разводу, далучыўся да Карла і ўварваўся ў Францыю. Нягледзячы на тое, што іспанская армія пацярпела разгромнае паражэнне ў [[Бітва пры Чэрэзоле|бітве пры Чэрэзоле]] і [[Аблога Ніцы|здала Ніцу]], з уступленнем [[Італьянская вайна, 1542—1546|у вайну]] Генрыха справы пайшлі значна лепш, і Францыя была вымушана падпісаць [[Мір у Крэпі|мір]]. [[Аўстрыя|Аўстрыйцы]] пад камандаваннем малодшага брата Карла [[Фердынанд I, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фердынанда]] працягнулі вайну з Асманскай імперыяй на ўсходзе. Пасля паражэння Францыі Карл узяўся за вырашэнне старога пытання: барацьбу са [[Шмалькальдэнскі саюз|Шмалькальдэнскім саюзам]].
В 1543 году французский король [[Франциск I]] объявил о вступлении в беспрецедентный альянс с [[Османская империя|османским]] султаном [[Сулейман I|Сулейманом Великолепным]] для оккупации контролируемой Испанией [[Ницца|Ниццы]] совместно с турецкими силами. Английский король Генрих VIII, который был более враждебно настроен против Франции, чем сердит на императора за препятствование разводу, присоединился к Карлу и вторгся во Францию. Несмотря на то, что испанская армия потерпела громкое поражение в [[Битва при Черезоле|битве при Черезоле]] и [[Осада Ниццы|сдала Ниццу]], с вступлением в войну Генриха дела пошли лучше, и Франция была вынуждена подписать [[Мир в Крепи|мир]]. [[Австрия|Австрийцы]] под командованием младшего брата Карла [[Фердинанд I (император Священной Римской империи)|Фердинанда]] продолжили войну с Османской империей на востоке. После поражения Франции Карл взялся за решение старого вопроса: борьба с [[Шмалькальденский союз|Шмалькальденским союзом]].
==== Рэлігійныя канфлікты ў Свяшчэннай Рымскай імперыі ====
==== Религиозные конфликты в Священной Римской империи ====
[[ФайлВыява:Habsburg Map 1547.jpg|thumb|right|450px|Карта владенийўладанняў ГабсбурговГабсбургаў послепасля [[БитваБітва припры МюльбергеМюльбергу|битвыбітвы припры МюльбергеМюльбергу]] (1547), изз ''КембриджскогоКембрыджскага атласа современнойсучаснай историигісторыі'' (1912); ЗемлиЗемлі ГабсбурговГабсбургаў отмеченыпазначаны зелёнымзялёным цветомколерам.]]
Шмалькальдэнская ліга ўступіла ў саюз з Францыяй, што перашкаджала імкненню Карла падарваць пазіцыі Лігі ў Германіі. Паражэнне Францыска ў 1544 годзе дазволіла яму ануляваць саюз з пратэстантамі, і Карл скарыстаўся гэтай магчымасцю. Ён распачаў спробу правесці перамовы на [[Трыдэнцкі сабор|Трыдэнцкім саборы]] ў 1545 годзе, але лідары пратэстантаў, пачуваючыся здраджанымі з-за пазіцыі, заняты каталікамі на Саборы, пачалі ваенныя дзеянні пад правадырствам [[курфюрства Саксонія|Саксонскага курфюрста]] [[Морыц, курфюрст Саксоніі|Морыца]]. У адказ Карл уварваўся ў Германію на чале змяшанай галандска-іспанскай арміі, разлічваючы вярнуць імператарскі аўтарытэт. Імператар асабіста нанёс разгромнае паражэнне пратэстантам у гістарычнай [[Бітва пры Мюльбергу|бітве пры Мюльбергу]] ў 1547 годзе. У 1555 годзе Карл падпісаў [[Аўгсбургскі рэлігійны мір]] з пратэстанцкімі дзяржавамі і аднавіў стабільнасць у Германіі на сваім прынцыпе ''[[cuius regio, eius religio]]'' («чыя ўлада, таго і рэлігія»), вельмі непапулярнага сярод іспанскага і італьянскага духавенства. З гэтага моманту ўдзел Карла ў рашэнні германскіх пытанняў умацавала ролю Іспаніі як гаранта бяспекі каталікоў Габсбургаў у Свяшчэннай Рымскай імперыі; прэцэдэнт узнік сям'ю дзесяцігоддзямі пазней, уцягванне ў вайну канчаткова пазбавіла Іспанію статусу наймацнейшай еўрапейскай дзяржавы.
Шмалькальденская лига вступила в союз с Францией, что препятствовало стремлению Карла подорвать позиции Лиги в Германии. Поражение Франциска в 1544 году позволило ему аннулировать союз с протестантами, и Карл воспользовался этой возможностью. Он предпринял попытку провести переговоры на [[Тридентский собор|Тридентском соборе]] в 1545 году, но лидеры протестантов, чувствуя себя преданными из-за позиции, занятой католиками на Соборе, начали военные действия под предводительством [[Саксония (курфюршество)|Саксонского курфюрста]] [[Мориц (курфюрст Саксонии)|Морица]]. В ответ Карл вторгся в Германию во главе смешанной голландско-испанской армии, рассчитывая вернуть императорский авторитет. Император лично нанёс сокрушительное поражение протестантам в исторической [[Битва при Мюльберге|битве при Мюльберге]] в 1547 году. В 1555 году Карл подписал [[Аугсбургский религиозный мир]] с протестантскими государствами и восстановил стабильность в Германии на своём принципе ''[[cuius regio, eius religio]]'' («чья власть, того и религия»), весьма непопулярного среди испанского и итальянского духовенства. С этого момента участие Карла в решении германских вопросов упрочило роль Испании гаранта безопасности католиков Габсбургов в Священной Римской империи; прецедент возник семью десятилетиями позднее, вовлечение в войну окончательно лишило Испанию статуса самой сильной европейской державы.
==== ПоражениеПаражэнне ФранцииФранцыі ====
Адзіны законнанароджаны сын Карла V [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіп]] (кір. 1556-98) падзяліў аўстрыйскую спадчыну са сваім дзядзькам [[Фердынанд I, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фердынандам]]. Філіп II разлічваў, што Кастылія стане асновай яго імперыі, аднак насельніцтва Кастыліі (якое складала каля ⅓ ад насельніцтва Францыі) ніколі не было дастатковым, каб забяспечыць неабходную колькасць салдат для абароны іспанскіх уладанняў. Пасля яго жаніцьбы на [[Марыя I, каралева Англіі|Марыі Цюдар]] Англія ўступіла ў саюз з Іспаніяй.
Единственный законнорождённый сын Карла V [[Филипп II (король Испании)|Филипп]] (прав. 1556-98) разделил австрийское наследство со своим дядей [[Фердинанд I (император Священной Римской империи)|Фердинандом]]. Филипп II рассчитывал, что Кастилия станет основой его империи, однако население Кастилии (составлявшее около ⅓ от населения Франции) никогда не было достаточным, чтобы обеспечить необходимое количество солдат для защиты испанских владений. После его женитьбы на [[Мария I (королева Англии)|Марии Тюдор]] Англия вступила в союз с Испанией.
[[ФайлВыява:Cateau-Cambresis.jpg|thumb|left|300px|ПразднованияСвяткаванні, последовавшиеякія рушылі за [[КатоКата-КамбрезийскийКамбрэзійскі мирмір|КатоКата-КамбрезийскимКамбрэзійскім мироммірам]] (1559) междупаміж ИспаниейІспаніяй иі ФранциейФранцыяй]]
У Іспаніі яшчэ не наступіў мір, як агрэсіўны французскі кароль [[Генрых II, кароль Францыі|Генрых II]], які ўзыйшоў на прастол у 1547 годзе, неадкладна абвясціў [[Італьянская вайна, 1551—1559|вайну]]. Пераемнік Карла I Філіп II вельмі рашуча павёў яе, разбіўшы французскую армію {{нп3|Бітва пры Сен-Кантэне, 1557|пры Сен-Кантэне|en|Battle of St. Quentin (1557)}} у [[Пікардыя|Пікардыі]] ў 1557 годзе і на наступны год нанёс паражэнне Генрыху II {{нп3|Бітва пры Гравеліне (1558)|пры Гравеліне|en|Battle of Gravelines (1558)}}. [[Ката-Камбрэзійскі мір]], падпісаны ў 1559 годзе, пацвердзіў прэтэнзіі Іспаніі на італьянскія землі. Падчас рыцарскага турніру ў гонар падпісання гэтага дагавора Генрых загінуў ад абломка дзіды капітана шатландскай гвардыі [[Габрыэль дэ Мантгомеры|Габрыэля Мантгомеры]]. У наступныя трыццаць гадоў Францыю скалыналі [[Рэлігійныя войны ў Францыі|грамадзянская вайна і рэлігійныя хваляванні]], і яна не магла супрацьстаяць Іспаніі і Габсбургам стаць галоўнай палітычнай сілай у Еўропе. Не сустракаючы сур'ёзнага супраціўлення з боку Францыі, Іспанія дасягнула апагею сваёй магутнасці і тэрытарыяльных уладанняў у перыяд 1559—1643 гадоў.
В Испании ещё не наступил мир, как агрессивный французский король [[Генрих II (король Франции)|Генрих II]], взошедший на престол в 1547 году, немедленно объявил войну. Преемник Карла I Филипп II весьма решительно повёл войну, разбив французскую армию {{нп5|Битва при Сен-Кантене (1557)|при Сен-Кантене|en|Battle of St. Quentin (1557)}} в [[Пикардия|Пикардии]] в 1557 году и на следующий год нанеся поражение Генриху II {{нп5|Битва при Гравелине (1558)|при Гравелине|en|Battle of Gravelines (1558)}}. [[Като-Камбрезийский мир]], подписанный в 1559 году, подтвердил притязания Испании на итальянские земли. Во время рыцарского турнира в честь подписания этого договора Генрих погиб от обломка копья капитана шотландской гвардии [[Монтгомери, Габриэль де|Габриэля Монтгомери]]. В последующие тридцать лет Францию сотрясали [[Религиозные войны во Франции|гражданская война и религиозные волнения]], и она не могла противостоять Испании и Габсбургам стать главной политической силой в Европе. Не встречая серьёзного сопротивления со стороны Франции, Испания достигла апогея своего могущества и территориальных владений в период 1559—1643 годов.
Стварэнне генуэзскага банкаўскага кансорцыума спрыяла банкруцтву Філіпа II у 1557 годзе, пасля чаго нямецкія банкірскія дамы чакала разарэнне, а дом [[Фугеры|Фугераў]] перастаў быць галоўным іспанскім фінансістам.<ref>{{harvnb|Archer|2002|p= 251}}</ref> Генуэзскія банкіры забяспечылі грувасткую габсбургскую сістэму пастаянным крэдытам і атрыманнем рэгулярнага прыбытку. Але ў адказ пастаўкі амерыканскага срэбра былі перанакіраваны з [[Севілья|Севільі]] ў [[Генуя|Геную]].
Создание генуэзского банковского консорциума способствовало банкротству Филиппа II в 1557 году, после чего немецкие банкирские дома ожидало разорение, а дом [[Фуггеры|Фуггеров]] перестал быть главным испанским финансистом.<ref>{{harvnb|Archer|2002|p= 251}}</ref> Генуэзские банкиры обеспечили громоздкую габсбургскую систему постоянным кредитом и получением регулярной прибыли. Но в ответ поставки американского серебра были перенаправлены из [[Севилья|Севильи]] в [[Генуя|Геную]].
==== Еўрапейскія канфлікты ў кіраванне Філіпа II ====
==== Европейские конфликты в правление Филиппа II ====
СпокойноеСпакойны времячас для МадридаМадрыда продолжалосьпрацягвалася недолгонядоўга. ВУ 1566 годугодзе восстанияпаўстанні, поднятыепаднятыя [[КальвинизмКальвінізм|кальвинистамикальвіністамі]] вў [[ИспанскиеІспанскія НидерландыНідэрланды|ИспанскихІспанскіх НидерландахНідэрландах]] (большая частьчастка которыхякіх соответствуетадпавядае территориитэрыторыі современныхсучасных НидерландовНідэрландаў иі [[БельгияБельгія|БельгииБельгіі]], этигэтыя землиземлі ФилиппФіліп унаследовалатрымаў оту спадчыну ад Карла иі егояго предковпродкаў попа [[ГерцогствоГерцагства БургундияБургундыя|бургундскойбургундскай]] линиилініі) привелипрывялі кда проведениюправядзення [[ФернандоФернанда АльваресАльварэс дедэ ТоледоТаледа|герцогомгерцагам АльбойАльбам]] военнойваеннай кампаниикампаніі для восстановленияаднаўлення порядкапарадку. Альба устроиларганізаваў ву ИспанскихІспанскіх НидерландахНідэрландах кровавыйкрывавы террортэрор. ВУ 1568 годугодзе [[ВильгельмВільгельм I ОранскийАранскі]] предпринялраспачаў неудавшуюсяняўдалую попыткуспробу прекратитьспыніць тираниютыранію Альбы вў НидерландахНідэрландах. СЗ этогогэтага началасьпачалася [[НидерландскаяНідэрландская революциярэвалюцыя|ВосьмидесятилетняяВасьмідзесяцігадовая войнавайна]], котораяякая завершиласьзавяршылася обретениемздабыццём независимостинезалежнасці [[РеспубликаРэспубліка СоединённыхЗлучаных провинцийправінцый|СоединённымиЗлучанымі провинциямиправінцыямі]]. ИспанцыІспанцы, которыеякія получалиатрымлівалі существенныеістотныя доходыдаходы отад НидерландовНідэрландаў иі вў частностипрыватнасці отад важнейшегонайважнейшага порта [[Антверпен]]а, былибылі решительнорашуча настроены восстановитьаднавіць порядокпарадак иі удержатьўтрымаць провинцииправінцыі. По словам Люка-Нормана Телльера, «ПоПаводле оценкамацэнак АнтверпенскийАнтверпенскі порт приносилпрыносіў испанскойіспанскай коронекароне вў семьсем разразоў большебольш доходадаходу, чемчым [[ИспанскаяІспанская колонизациякаланізацыя АмерикиАмерыкі|АмерикаАмерыка]].»<ref>{{Citation|title=Urban world history: an economic and geographical perspective|first1=Luc-Normand|last1=Tellier|publisher=PUQ|year=2009|isbn=2-760-51588-5|page=308
|url=http://books.google.com/books?id=cXuCjDbxC1YC}}, [http://books.google.com/books?id=cXuCjDbxC1YC&pg=PA308 Extract of page 308]</ref> ВУ 1572 годугодзе флотилияфлатылія голландскихгаландскіх каперовкапераў, известныхвядомых какяк ''[[Гёзы|морскиемарскія гёзы]]'' захватилазахапіла рядшэраг голландскихгаландскіх прибрежныхпрыбярэжных городовгарадоў, которыеякія послепасля этогогэтага объявилиабвясцілі опра своейсваю поддержкепадтрымку ВильгельмаВільгельма иі вышливыйшлі изз-подпад властиулады ИспанииІспаніі.
[[Файл:Veen01.jpg|thumb|left|300px|{{нп5|ОттоОта Ван Веен|ОттоОта Ван Веен|en|Otto van Veen}}: ''СнятиеЗняцце [[ОсадаАблога ЛейденаЛейдэна|осадыаблогі ЛейденаЛейдэна]]'' (1574) послепасля тоготаго, какяк [[НидерландыНідэрланды|голландцыгаландцы]] разрушилиразбурылі [[Дамба|дамбы]], во времяпадчас [[НидерландскаяНідэрландская революциярэвалюцыя|ВосьмидесятилетнейВасьмідзесяцігадовай войнывайны]]]]
Для Іспаніі вайна стала зацяжной праблемай. У 1574 годзе іспанская армія пад камандаваннем [[Луіс дэ Рэкесенс|Луіса дэ Рэкесенс-і-Суньігі]] вымушана была зняць [[Аблога Лейдэна|аблогу Лейдэна]] пасля таго, як галандцы разбурылі дамбы, якія ўтрымлівалі воды Паўночнага мора ад затаплення правінцый, размешчаных ніжэй узроўню мора. У 1576 годзе перад тварам неабходнасці выплаціць дараванне сваёй 80-тысячнай акупацыйнай арміі ў Нідэрландах і велізарнаму флоту, які атрымаў перамогу пры Лепанта, Філіп быў вымушаны абвясціць [[банкруцтва]]. Неўзабаве пасля гэтага армія ў Нідэрландах збунтавалася, захапіла [[Антверпен]] і стала рабаваць паўднёвыя Нідэрланды, у выніку чаго некалькі гарадоў, які першапачаткова не прымалі ўдзелу ў хваляваннях, далучыліся да паўстанцаў. Іспанія пайшла па шляху перамоў, і ў большыя частцы паўднёвых правінцый мір быў адноўлены ў 1579 годзе падпісаннем [[Араская ўнія|Араскай уніі]]. У адказ Нідэрланды на працягу гэтага ж месяца стварылі [[Утрэхцкая унія|Утрэхцкую унію]], альянс паўночных правінцый. Яны афіцыйна зрынулі Філіпа ў 1581 годзе, калі падпісалі {{нп5|Акт аб клятвенным адрачэнні|Акт аб клятвенным адрачэнні|en|Act of Abjuration}}.
Для Испании война стала затяжной проблемой. В 1574 году испанская армия под командованием [[Рекесенс-и-Суньига, Луис де|Луиса де Рекесенс-и-Суньиги]] вынуждена была снять [[Осада Лейдена|осаду Лейдена]] после того, как голландцы разрушили дамбы, которые удерживали воды Северного моря от затопления провинций, расположенных ниже уровня моря. В 1576 году перед лицом необходимости выплатить жалование своей 80-тысячной оккупационной армии в Нидерландах и огромному флоту, одержавшему победу при Лепанто, Филипп был вынужден объявить [[банкротство]]. Вскоре после этого армия в Нидерландах взбунтовалась, захватила [[Антверпен]] и стала грабить южные Нидерланды, в результате чего несколько городов, изначально не принимавших участия в волнениях, присоединились к восставшим. Испания пошла по пути переговоров, и в большей части южных провинций мир был восстановлен в 1579 году подписанием [[Аррасская уния|Аррасской унии]]. В ответ Нидерланды в течение этого же месяца создали [[Утрехтская уния|Утрехтскую унию]], альянс северных провинций. Они официально свергли Филиппа в 1581 году, когда подписали {{нп5|Акт о клятвенном отречении|Акт о клятвенном отречении|en|Act of Abjuration}}.
Паводле Араскай уніі паўднёвыя правінцыі [[Іспанскія Нідэрланды|Іспанскіх Нідэрландаў]], сучасныя рэгіёны [[Валонія]] і [[Нор — Па-дэ-Кале]] (і [[Пікардыя]]) у Францыі, выраказвалі сваю вернасць іспанскаму каралю [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпу II]] і прызнавалі яго генерал-губернатара [[Хуан Аўстрыйскі|дона Хуана Аўстрыйскага]]. У 1580 годзе гэта дало магчымасць каралю Філіпу ўмацаваць свае пазіцыі, калі памёр апошні член [[Спіс кіраўнікоў Партугаліі|партугальскага каралеўскага дому]], [[Энрыке, кароль Партугаліі|Энрыке]]. Філіп прад'явіў свае прэтэнзіі на партугальскі трон і ў чэрвені адправіў герцага Альбу з арміяй на Лісабон. Нягледзячы на тое, што герцаг Альба і іспанская акупацыйная палітыка ў [[Лісабон]]е была не меней непапулярная, чым у [[Ратэрдам]]е, аб'яднанне іспанскай і партугальскай імперыі перадало ў руках Філіпа амаль увесь даследаваны Новы Свет і вялізарныя гандлёвыя імперыі ў Афрыцы і Азіі.
По Арасской унии южные провинции [[Испанские Нидерланды|Испанских Нидерландов]], современные регионы [[Валлония]] и [[Нор — Па-де-Кале]] (и [[Пикардия]]) во Франции, выражали сою преданность испанскому королю [[Филипп II (король Испании)|Филиппу II]] и признавали его генерал-губернатора [[Хуан Австрийский|дона Хуана Австрийского]]. В 1580 году это дало возможность королю Филиппу укрепить свои позиции, когда умер последний член [[Список правителей Португалии|португальского королевского дома]], [[Энрике (король Португалии)|Энрике]]. Филипп предъявил свои претензии на португальский трон и в июне отправил герцога Альбу с армией на Лиссабон. Несмотря на то, что герцог Альба и испанская оккупационная политика в [[Лиссабон]]е была не менее непопулярна, чем в [[Роттердам]]е, объединение испанской и португальской империи передало в руках Филиппа почти весь исследованный Новый Свет и обширные торговые империи в Африке и Азии.
[[ФайлВыява:Francisco de Zurbarán 014.jpg|thumb|right|275px|[[Сурбаран, Франсиско де|ФрансискоФрансіска дедэ Сурбаран]], ''ОборонаАбарона [[КадисКадыс]]а'']]
Утрыманне пад кантролем Партугаліі патрабавала ўтрымання акупацыйных войскаў, а ў Іспаніі фінансавае становішча вельмі складаным пасля банкруцтва 1576 года. У 1584 годзе Вільгельм I Аранскі быў забіты фанатычным каталіком [[Бальтазар Жэрар|Бальтазарам Жэрарам]], і, здавалася б, смерць папулярнага лідара галандскага супраціўлення павінна была спыніць вайну; аднак гэтага не здарылася. У 1586 годзе англійская каралева [[Елізавета I]] [[Англа-іспанская вайна, 1585—1604|падтрымала]] пратэстанцкі рух у Нідэрландах і Францыі і [[Фрэнсіс Дрэйк]] пачаў напады на іспанскія гандлёвыя судны ў [[Карыбскае мора|Карыбскім моры]] і на [[Ціхі акіян|Ціхім акіяне]], а ў 1587 годзе ён здзейсніў дзёрзкі напад на порт [[Кадыс]]. Францыя і Англія таксама падтрымалі прэтэндэнта на партугальскі трон [[Антоніа з Крату]]. У 1588 годзе, разлічваючы спыніць умяшанне Елізаветы ў іспанскія справы, Філіп адправіў [[Непераможная армада|Іспанскую армаду]] да берагоў Англіі. Спрыяльнае надвор'е, мацнейшае ўзбраенне і лепшая манеўранасць англійскіх караблёў, а таксама тое, што англічане атрымалі папярэджанне ад сваіх шпіёнаў у Нідэрландах і былі гатовыя да сустрэчы іспанскага флоту, спрыялі разгрому Непераможнай армады. Аднак правал {{нп5|Англійская армада|экспедыцыі Дрэйка і Норыса|en|English Armada}} да Партугаліі і Азорскім астравам у 1589 годзе стаў паваротным пунктам у [[Англа-іспанская вайна, 1585—1604|Англа-іспанская вайне 1585—1604 гадоў]]. Іспанскія флоты сталі больш эфектыўнымі ў адлюстраванні нападаў англійскіх караблёў, і срэбра і золата працягвала паступаць у Іспанію.
Удержание под контролем Португалии требовало содержания оккупационных войск, а в Испании финансовое положение очень стеснённым после банкротства 1576 года. В 1584 году Вильгельм I Оранский был убит фанатичным католиком [[Жерар, Бальтазар|Бальтазаром Жераром]], и, казалось бы, смерть популярного лидера голландского сопротивления должна была положить конец войне; однако этого не случилось. В 1586 году английская королева [[Елизавета I]] поддержала протестантское движение в Нидерландах и Франции и [[Дрейк, Фрэнсис|Фрэнсис Дрейк]] начал нападения на испанские торговые суда в [[Карибское море|Карибском море]] и на [[Тихий океан|Тихом океане]], а в 1587 году он совершил дерзкое нападение на порт [[Кадис]]. В 1588 году, рассчитывая остановить вмешательство Елизаветы в испанские дела, Филипп отправил [[Непобедимая армада|Испанскую армаду]] к берегам Англии. Благоприятная погода, более сильное вооружение и лучшая манёвренность английских кораблей, а также то, что англичане получили предупреждение от своих шпионов в Нидерландах и были готовы к встрече испанского флота, способствовали разгрому Непобедимой армады. Однако провал {{нп5|Английская армада|экспедиции Дрэйка и Норриса|en|English Armada}} к Португалии и Азорским островам в 1589 году стал поворотным пунктом в [[Англо-испанская война (1585—1604)|Англо-испанская войне 1585—1604 годов]]. Испанские флоты стали более эффективными в отражении нападений английских кораблей, и серебро и золото продолжало поступать в Испанию.
[[ФайлВыява:Invincible Armada.jpg|thumb|left|300px|[[НепобедимаяНепераможная армада]] покидаетпакідае гавань [[ФеррольФероль|ФерроляФероля]] (1588)]]
ИспанияІспанія прилагалапрыкладала усилиявысілкі для поддержанияпадтрымання религиозныхрэлігійных войнвойнаў воу ФранцииФранцыі послепасля смертисмерці ГенрихаГенрыха II. ВУ 1589 годугодзе [[ГенрихГенрых III, (королькароль Франции)Францыі|ГенрихГенрых III]], последнийапошні королькароль изз династиидынастыі [[дынастыя Валуа (династия)|Валуа]], былбыў убитзабіты религиознымрэлігійным фанатикомфанатыкам [[Жак Клеман, Жак|ЖакомЖакам КлеманомКлеманам]]. На трон послепасля негояго взошёлўзышоў [[ГенрихГенрых IV, (королькароль Франции)Францыі|ГенрихГенрых НаваррскийНаварскі]], первыйпершы французскийфранцузскі королькароль изз [[Бурбоны|династиидынастыі БурбоновБурбонаў]], человекчалавек большихвялікіх способностейздольнасцей, одержавшийякі победыатрымаў вперамогі ключевыхў сраженияхключавых сбітвах з [[КатолическаяКаталіцкая лигаліга, (Франция)Францыя|КатолическойКаталіцкай лигойлігай]] {{нп5нп3|БитваБітва припры Арке|припры Арке|en|Battle of Arques}}(1589) иі {{нп5нп3|БитваБітва припры ИвриІўры|припры ИвриІўры|en|Battle of Ivry}} (1590). ВУ попыткеспробе помешатьперашкодзіць ГенрихуГенрыху статьстаць королёмкаралём ФранцииФранцыі испанцыіспанцы разделилипадзялілі своюсваю армиюармію вў НидерландахНідэрландах иі вторглисьўварваліся воў ФранциюФранцыю вў 1590 годугодзе.
==== МирноеМірны времячас правлениякіравання ФилиппаФіліпа III ====
Адначасовыя войны з Францыяй, Англіяй і ў Нідэрландах, якія ў кожным выпадку мелі здольных галоўнакамандуючых, Іспанія, якая ўжо раней перанесла банкруцтва, апынулася ў найцяжкім становішчы. Ні срэбра Новага Света, ні падаткі, якія ўвесь час раслі, не маглі пакрыць расходы на вядзенне гэтых войнаў, таму ўрад ізноў абвясціў банкруцтва ў 1596 годзе. Каб выратаваць дзяржаўную казну былі скарочаны кантынгенты войскаў, якія прымалі ўдзел у ваенных кампаніях, а вызваленыя войскі сталі выконваць галоўным чынам абарончыя задачы. У 1598 годзе быў падпісаны [[Вервенскі мір]] з Францыяй, які прызнаваў [[Генрых IV, кароль Францыі|Генрыха IV]], які ў 1593 годзе вярнуўся ў лона каталіцкай царквы, каралём Францыі, Іспанія адмаўлялася ад шматлікіх абмовак [[Ката-Камбрэзійскі мір|Ката-Камбрэзійскага міру]]. [[Каралеўства Англія]], якая пацярпелая шэраг марскіх паражэнняў на моры і ўвязнула ў бясконцай {{нп5|Дзевяцігадовая вайна, Ірландыя|партызанскай вайне|en|Nine Years' War (Ireland)}} з каталікамі ў Ірландыі, якіх падтрымлівала Іспанія, пагадзілася на {{нп5|Лонданскі мір, 1604|Лонданскі мір|en|Treaty of London, 1604}} у 1604 годзе, пасля ўзыходжання на прастол менш непрымірымага караля з дынастыі [[Сцюарты|Сцюартаў]] [[Якаў I, кароль Англіі|Якава I]].
Одновременно ведя войну с Францией, Англией и в Нидерландах, в каждом случае имеющих способных главнокомандующих, уже ранее перенесшая банкротство Испания оказалась в тяжелейшем положении. Набирающее размах пиратство в Атлантике наносило большой ущерб колониальным предприятиям, и в 1596 году Испания снова была вынуждена отказаться платить по своим финансовым обязательствам. Чтобы спасти государственную казну были сокращены контингенты войск, принимавших участие в военных кампаниях, подписав в 1598 году [[Вервенский мир]] с Францией, признав [[Генрих IV (король Франции)|Генриха IV]] (с 1593 года снова вернувшегося в лоно католической церкви) королём Франции и отказавшись от многих оговорок [[Като-Камбрезийский мир|Като-Камбрезийского мира]]. [[Королевство Англия]], потерпевшая ряд морских поражений на море и увязшая в бесконечной {{нп5|Девятилетняя война (Ирландия)|партизанской войне|en|Nine Years' War (Ireland)}} с католиками в Ирландии, которых поддерживала Испания, согласилось на {{нп5|Лондонский мир (1604)|Лондонский мир|en|Treaty of London, 1604}} в 1604 году, после восшествия на престол менее непримиримого короля из династии [[Стюарты|Стюартов]] [[Яков I (король Англии)|Якова I]].
[[КастильскаяКастыльская коронакарона|КастилияКастылія]] обеспечивалазабяспечвала [[ИспанскиеІспанскія ГабсбургиГабсбургі|испанскихіспанскіх королейкаралёў]] большейбольшай частьючасткай доходовдаходаў иі ихіх лучшимилепшымі солдатамисалдатамі.<ref>Elliott, 'Decline of Spain', pp. 56-57. Пол КеннедиКенэдзі подчёркиваетпадкрэслівае, чтошто зависимостьзалежнасць отад такой малой налоговойпадатковай базы было причинойпрычынай большихвялікіх проблемпраблем испанскихіспанскіх финансовфінансаў ву долгосрочномдоўгатэрміновым периодеперыядзе. СмГл. Kennedy, ''Rise and Fall'', p. 68. [http://everything2.com/e2node/Decline%2520of%2520Spain]</ref> {{нп5|ВеликаяВялікая эпидемияэпідэмія чумы вў СевильеСевільі|ЭпидемияЭпідэмія чумы|en|Great Plague of Seville}}, якая свирепствовалалютавала вў КастилииКастыліі сз 1596 попа 1602 годыгады, унесяпанесла жизнижыцці околокаля 600,000 человекчалавек.<ref>[http://libro.uca.edu/payne1/payne15.htm Chapter 15: A History of Spain and Portugal], Stanley G. Payne</ref> МногиеМногія кастильцыкастыльцы уехализ'ехалі вў АмерикуАмерыку илиці погиблизагінулі на поляхпалях сраженийбітваў. ВУ 1609 годугодзе большая частьчастка [[морискимарыскі|морисковмарыскаў]] была [[ИзгнаниеВыгнанне морисковмарыскаў|изгнанавыгнана изз ИспанииІспаніі]]. ВУвогуле общейКастылія сложностипазбавілася Кастилия лишилась околокаля 25 % своегосвайго населениянасельніцтва междупаміж 1600 иі 1623 годамигадамі. Такое значительное снижениезначнае населениязніжэнне привелонасельніцтва кпрывяло падениюда доходовпадзення Короныдаходаў иКароны катастрофическомуі ослаблениюкатастрафічнага страныпаслабленню вокраіны времяпадчас непрерывныхбесперапынных вооружённыхузброеных конфликтовканфліктаў ву ЕвропеЕўропе.<ref>Kennedy, ''Rise and Fall'', pp. 40-93.</ref>
Мір з Англіяй і Францыяй дазволіў Іспаніі сканцэнтравацца на аднаўленні яе правоў на кіраванне галандскімі правінцыямі. Галандцы пад правадырствам [[Морыц Аранскі|Морыца Аранскага]], сына Вільгельма Маўклівага і, магчыма, лепшага стратэга свайго часу, пасля 1590 года захапілі шэраг прыгранічных гарадоў, у тым ліку крэпасць [[Брэда|Брэду]]. З прычыны таго, што з Англіяй быў заключаны мір, новы іспанскі галоўнакамандуючы [[Амброзіа Спінола]] накіраваў усе высілкі супраць паўстанцаў-галандцаў. Спіноле, военачальніку талентам параўнальнаму з Морыцам, перашкодзіла захапіць Нідэрланды толькі чарговае банкруцтва Іспаніі ў 1607 годзе. Да шчасця, да таго часу іспанская армія ў такой ступені валодала ваеннай ініцыятывай, што [[Рэспубліка Злучаных правінцый|Злучаныя правінцыі]] былі вымушаны пайсці на падпісанне [[Дванаццацігадовае перамір'е|Дванаццацігадовага перамір'я]] ў 1609 годзе. Нарэшце, у Іспаніі наступіў мір — ''{{нп5|Pax Hispanica|Pax Hispanica|en|Pax Hispanica}}''.
Мир с Англией и Францией позволил Испании сосредоточиться на восстановлении её прав на правление голландскими провинциями. Голландцы под предводительством [[Мориц Оранский|Морица Оранского]], сына Вильгельма Молчаливого и, возможно, лучшего стратега своего времени, после 1650 года захватили ряд приграничных городов, в том числе крепость [[Бреда|Бреду]]. Так как с Англией был заключен мир, новый испанский главнокомандующий [[Спинола, Амброзио|Амброзио Спинола]] направил все усилия против восставших голландцев. Спиноле, военачальнику талантом сравнимому с Морицем, помешало захватить Нидерланды только очередное банкротство Испании в 1607 году. В 1609 году между Испанией и [[Республика Соединённых провинций|Соединёнными провинциями]] было заключено [[Двенадцатилетнее перемирие]]. Наконец, в Испании наступил мир — ''{{нп5|Pax Hispanica|Pax Hispanica|en|Pax Hispanica}}''.
Іспанія атрымала магчымасць аднавіцца падчас перамір'я, паправіць фінансавае становішча і зрабіць многае для ўзняцця прэстыжу і аднаўлення стабільнасці; гэта было апошняе перамір'е ў вялікай вайне, у якой яна магла выступаць як наймацнейшая дзяржава. Спадчыннік Філіпа II, [[Філіп III, кароль Іспаніі|Філіп III]], быў чалавекам абмежаваных здольнасцей, не цікавіўся палітыкай і аддаваў перавагу дэлегаваць кіраванне імперыяй іншым. Яго прэм'ер-міністрам стаў таленавіты палітык [[герцаг Лерма]].
Испания получила возможность восстановиться во время перемирия, поправить финансовое положение и многое сделать для поднятия престижа и восстановления стабильности; это было последнее перемирие в большой войне, в которой она могла выступать как сильнейшее государство. Наследник Филиппа II, [[Филипп III (король Испании)|Филипп III]], был человеком ограниченных способностей, не интересовался политикой и предпочитал делегировать управление империей другим. Его премьер-министром стал талантливый политик [[герцог Лерма]].
[[ФайлВыява:Velazquez-The Surrenderof Breda.jpg|thumb|250px|«''[[СдачаРэшта БредыБрэды]]''», [[ДиегоДыега Веласкес]], 1634-35, [[ПрадоПрада]]. ЭтаГэта победаперамога стала символомсімвалам новогоновага победногопераможнага для испанскойіспанскай армииарміі периодаперыяду [[ТридцатилетняяТрыццацігадовая войнавайна|ТридцатилетнейТрыццацігадовай войнывайны]].]]
Герцаг Лерма (як і раней Філіп II) не быў зацікаўлены ў падтрымцы свайго саюзніка, Аўстрыі. У 1618 годзе яго месца заняў {{нп5|Бальтасар дэ Суньіга||en|Baltasar de Zúñiga}}, раней які служыў паслом у [[Вена|Вене]]. Дон Бальтасар лічыў, што ключом да абмежавання ўплыву Францыі і перамозе над галандцамі з'яўляецца больш цесны саюз з аўстрыйскімі Габсбургамі. У 1618 годзе пасля [[Пражскія дэфенестрацыі|Пражскай дэфенестрацыі]] Аўстрыя і імператар свяшчэннай Рымскай імперыі [[Фердынанд II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фердынанд II]] пачалі кампанію супраць [[Евангелічная унія|Пратэстанцкай уніі]] і [[Чэхія, гістарычная вобласць|Багеміі]]. Суньіга падбухторваў Філіпа ўступіць у вайну на баку Аўстрыйскіх Габсбургаў, і Амброзіа Спінола, узыходная зорка іспанскай арміі, быў адпраўлены на чале [[Фламандская армія|Фламандскай арміі]] для ўдзелу ў канфлікце. Такім чынам, Іспанія ўступіла ў [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовую вайну]].
Герцог Лерма (как и ранее Филипп II) не был заинтересован в поддержке своего союзника, Австрии. В 1618 году его место занял {{нп5|Суньига, Бальтасар де|Бальтасар де Суньига|en|Baltasar de Zúñiga}}, ранее служивший послом в [[Вена|Вене]]. Дон Бальтасар считал, что ключом к ограничению влияния Франции и победе над голландцами является более тесный союз с австрийскими Габсбургами. В 1618 году после [[Пражские дефенестрации|Пражской дефенестрации]] Австрия и император священной Римской империи [[Фердинанд II (император Священной Римской империи)|Фердинанд II]] начали кампанию против [[Евангелическая уния|Протестантской унии]] и [[Чехия (историческая область)|Богемии]]. Суньига подстрекал Филиппа вступить в войну на стороне Австрийских Габсбургов, и [[Спинола, Амброзио|Амброзио Спинола]], восходящая звезда испанской армии, был отправлен во главе [[Фламандская армия|Фламандской армии]] для участия в конфликте. Таким образом, Испания вступила в [[Тридцатилетняя война|Тридцатилетнюю войну]].
==== На пути к Рокруа ====
|
