Ген: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
VladimirZhV (размовы | уклад) вікіфікацыя, ВСЭ |
Ellis Novak (размовы | уклад) дапаўненне з БЭ |
||
Радок 1:
[[File:DNA transcription.gif|thumb|Схема транскрыпцыі гена]]
'''Ген''' ({{lang-grc|γένος}} — [[род]]) — структурная і функцыянальная адзінка [[Спадчыннасць|спадчыннасці]], якая кантралюе развіццё пэўнай прыкметы або ўласцівасці. З дапамогай гена адбываецца запіс, захаванне і перадача генетычнай інфармацыі. Умоўна ген можна ўявіць як адрэзак малекулы [[ДНК]] (у некаторых [[вірусы|вірусаў]] і [[фагі|фагаў]] — малукулы [[РНК]]), які ўключае нуклеапратэідную паслядоўнасць з закадзіраванай у ёй першаснай структурай поліпептыду ([[бялок|бялку]]) або малекулы транспартнай ці рыбасомнай РНК, сінтэз якіх кантралюецца гэтым генам.
У вышэйшых арганізмаў ([[эўкарыёт]]) ген знаходзіцца ў [[храмасома]]х і ў [[арганелы|арганелах]] [[цытаплазма|цытаплазмы]] ([[мітахондрыя]]х, [[хларапласт]]ах і інш.); кожны з іх займае ў храмасоме дакладнае месца — [[локус]]. Сукупнасць усіх генаў арганізма складае яго [[генатып]].
Кожна ген, які ўключае ад некалькіх соцень да 1500 нуклеатыдаў, адказны за сінтэз пэўнага бялку (поліпептыднага ланцуга), ферменту і г.д. Кантралюючы іх утварэнне, ген кіруе ўсімі хімічнымі рэакцыямі арганізма і тым самым вызначае яго прыкметы.
Важная ўласцівасць генаў — спалучэнне іх высокай устойлівасці (нязменнасці ў шэрагу пакаленняў) са здольнасцю да [[мутацыя|мутацый]], якія служаць асновай зменлівасці арганізмаў, што дае матэрыял для натуральнага адбору; у чалавеку зрэдку прыводзіць да генных хвароб.
Распрацаваны метады выдзялення, сінтэзу і кланавання (размнажэння) генаў. Створаны банк генаў для розных груп арганізмаў.
== Класіфікацыя ==
Адрозніваюць гены:
* ''структурныя'', што нясуць інфармацыю пра паслядоўнасць амінакіслот у поліпептыдзе,
* ''рэгулятарныя'', што кантралююць і рэгулююць дзейнасць структурных генаў;
паводле лакалізацыі на храмасоме:
* ''аўтасомныя'',
* ''счэпленыя з полам''.
Вылучаюць таксама ''алельныя'' і ''неалельныя'' гены.
== Гісторыя ==
Дыскрэтныя спадчынныя задаткі адкрыў у [[1865]] годзе [[Грэгар Іаган Мендэль|Г. Мендэль]], у [[1909]] годзе [[Вільгельм Людвіг Іагансен|В. Іагансен]] назваў іх генам. У [[1911]] годзе [[Томас Хант Морган|Т. Морган]] і яго супрацоўнікі даказалі, што ген з'яўляецца ўчасткам [[храмасома|храмасомы]], склалі першыя храмасомныя карты, на якіх пазначылі размяшчэнне асобных генаў на храмасомах.
== Гл. таксама ==
Радок 13 ⟶ 34:
* [[ДНК]]
* [[РНК]]
== Літаратура ==
* {{крыніцы/БелЭн|5}}
== Спасылкі ==
| |||