Сафія: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Павел Петро (размовы | уклад) |
Павел Петро (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 57:
'''Сафі́я''' ({{lang-bg|Cо́фия}} — «[[прамудрасць]]», ад {{lang-el|Σοφια}} «майстэрства», «мудрасць», {{lang-la|Serdica}}) — [[сталіца]] [[Балгарыя|Балгарыі]]. Размешчаная на паўднёвай ускраіне Сафійскай катлавіны. [[Транспарт]]ны вузел ([[UN/LOCODE]] BG SOF). Міжнародны [[аэрапорт]].
Насельніцтва - 1.330.000 чалавек ([[2014]]). Звыш 95% усіх жыхароў складаюць этнічныя [[балгары]]. Размешчаны на захадзе Балгарыі, на паўднёвай ўскраіне [[Сафійская катлавіна|Сафійскай катлавіны]], ля падножжа горнага масіва [[Вітоша]]. Клімат умераны кантынентальны.
Вузел чыгунак, міжнародны [[Аэрапорт Сафіі|аэрапорт]], [[Сафійскі метрапалітэн|метрапалітэн]] (з [[1998]] года), [[Сафійскі трамвай|трамвай]], [[Сафійскі тралейбус|тралейбус]]. У Сафіі засяроджана каля 1/6 общеболгарского прамысловай вытворчасці (машынабудаванне, металургія, хімічная, гумавая, цэлюлозна-папяровая, харчовая, лёгкая прамысловасць). У горадзе размешчаныя: [[Балгарская акадэмія навук]], [[універсітэт]]ы, [[тэатр]]ы. Нацыянальная і гарадская мастацкія галерэі, археалагічны, гістарычны, прыроданавуковы і іншыя [[музей|музеі]].
У старажытнасці на месцы Сафіі існавала селішча фракійскага племя сердаў, у I стагоддзі н.э. якое атрымала рымскае назву [[Сердыка]]. З IX стагоддзя пад імем Срэдец - у складзе Балгарыі. У канцы 14 стагоддзя атрымала назву Сафія (па [[Сабор святой Сафіі, Сафія|царкве святой Сафіі]]). У XIV стагоддзі захоплена туркамі; ў XVI-XVIII стагоддзях з'яўлялася другім пасля [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]] гандлёвым цэнтрам [[Балканскі паўвостраў|Балканскага паўвострава]]. З [[1879]] года - сталіца незалежнай Балгарыі.
== Гісторыя ==
[[
[[
У [[VIII стагоддзе да н.э.|VIII стагоддзі да н. э.]] на месцы існавалай тут раней неалітычнай стаянкі паўстаў фракійскі горад, які захапілі ў I стагоддзі нашай эры [[рымляне]], даўшы яму назву Сердыка па імю засяляўшага гэтую мясцовасць фракійскага племя. У I—IV стагоддзях Сердыка — цэнтр рымскай правінцыі [[Фракія]]. У выніку рэлігійнай рэформы імператара Канстанціна ([[306]]—[[337]] г.) горад становіцца месцам знаходжання біскупа. У [[357]] г. рымскі гісторык [[Аміан Марцэлін]] вызначыў горад як «вялікі і непрыступны».
Радок 73 ⟶ 77:
Пасля вызвалення ад турэцкай няволі і [[Балгарскае нацыянальнае адраджэнне|адраджэння]] балгарскай дзяржавы Сафія становіцца сталіцай ([[1879]]). Першачарговая заслуга ў гэтым прыналежыць прафесару [[Харкаўскі ўніверсітэт|Харкаўскага ўніверсітэта]] балгарскаму гісторыку [[Марын Дрынаў|Марыну Дрынаву]], прымаламу дзейны ўдзел у стварэнні новай дзяржавы (прадстаўнікі Аўстра-Венгрыі выступалі за то, каб зрабіць сталіцай [[Вяліка-Тырнова]]). У выніку гэтага колькасць жыхароў Сафіі расце вельмі хутка ў параўнанні з іншымі балгарскімі гарадамі, у асноўным з прычыны ўнутранай міграцыі.
==Фізіка-геаграфічная характарыстыка==
Сафія знаходзіцца ля падножжа паўночнага схілу [[гара Вітоша|гары Вітоша]], усярэдзіне [[Сафійская катлавіна|Сафійскай катлавіны]]. Горад вядомы з старажытных часоў сваімі шматлікімі мінеральнымі і тэрмальнымі крыніцамі.
Горад ляжыць прыблізна на 43-й геаграфічнай шыраце, сярэднегадавая тэмпература складае 11,4 °C, і клімат горада з'яўляецца вільготным кантынентальным.
Зіма халодная, з пераменлівым надвор'ем і няўстойлівым снежным покрывам, які доўжыцца ў сярэднім 60 дзён. Часта адбываюцца пацяпленні да +10 °C і вышэй пры паўднёвых вятрах. З паўночна-усходу горад адчынены для халодных вятроў з поўначы, аднак з прычыны адносна нізкай геаграфічнай шыраты горада сярэдні максімум апускаецца ніжэй за нуль даволі рэдка. Пры ўварванні халоднага паветра з [[Сібір]]ы ноччу пры выхаложванні температура памяньшаецца да -15 °C, часам і да -20 °C. У пачатку зімы нярэдкія туманы. Вясна ў Сафіі ранняя, але працяглая. Лета цёплае і сонечнае. Аднак з-за вялікай вышыні над узроўнем мора летам халаднавата, чым у іншых раёнах Балгарыі. У ліпені і жніўні тэмпература можа падымацца да +35 °C і вышэй. Восень кароткая.
Даволі цікавай асаблівасцю з'яўляецца тое, што другім самым халодным месяцам у Сафіі звычайна з'яўляецца снежань, а не люты. Выклікана гэта зноў-такі нізкай геаграфічнай шырынёй горада, менавіта ў снежні Сонца найбольш слаба выгравае паветра, а ў лютым прагрэў нашмат больш магутны, і нягледзячы на ніжэйшы сярэдні мінімум у лютым сярэдні лютаўскі максімум расце больш інтэнсіўна, чым апускаецца сярэдні мінімум.
{{Клімат горада
|Горад_род=Сафія
|Источник=[http://www.worldweather.org/103/c00303.htm worldweather.org]
| Сту_сяр=0.5 | Сту_сяр_апад=28
| Лют_сяр=1.5 | Лют_сяр_апад=31
| Сак_сяр=6.8 | Сак_сяр_апад=38
| Кра_сяр=11.1 | Кра_сяр_апад=51
| Май_сяр=16.0 | Май_сяр_апад=73
| Чэр_сяр=19.5 | Чэр_сяр_апад=75
| Ліп_сяр=22.0 | Ліп_сяр_апад=63
| Жні_сяр=22.0 | Жні_сяр_апад=51
| Вер_сяр=17.2 | Вер_сяр_апад=38
| Кас_сяр=12.2 | Кас_сяр_апад=35
| Ліс_сяр=6.7 | Ліс_сяр_апад=48
| Сне_сяр=0.8 | Сне_сяр_апад=40
| Год_сяр=11.4 | Год_сяр_апад=571
| Сту_сяр_мін=-3.6 | Сту_сяр_макс=4.0
| Лют_сяр_мін=-2.2 | Лют_сяр_макс=5.8
| Сак_сяр_мін=1.6 | Сак_сяр_макс=12.1
| Кра_сяр_мін=5.6 | Кра_сяр_макс=16.6
| Май_сяр_мін=10.1 | Май_сяр_макс=21.9
| Чэр_сяр_мін=13.3 | Чэр_сяр_макс=25.4
| Ліп_сяр_мін=15.5 | Ліп_сяр_макс=28.4
| Жні_сяр_мін=15.4 | Жні_сяр_макс=28.5
| Вер_сяр_мін=11.2 | Вер_сяр_макс=23.3
| Кас_сяр_мін=6.7 | Кас_сяр_макс=17.7
| Ліс_сяр_мін=2.2 | Ліс_сяр_макс=11.1
| Сне_сяр_мін=-2.4 | Сне_сяр_макс=4.5
| Год_сяр_мін=6.1 | Год_сяр_макс=16.6
| Сту_а_макс=17.8 | Сту_а_мін=-24.0
| Лют_а_макс=22.0 | Лют_а_мін=-25.0
| Сак_а_макс=27.5 | Сак_а_мін=-16.1
| Кра_а_макс=30.3 | Кра_а_мін=-6.0
| Май_а_макс=34.0 | Май_а_мін=-2.0
| Чэр_а_макс=38.0 | Чэр_а_мін=1.4
| Ліп_а_макс=41.0 | Ліп_а_мін=4.0
| Жні_а_макс=39.4 | Жні_а_мін=3.9
| Вер_а_макс=36.1 | Вер_а_мін=-1.0
| Кас_а_макс=33.9 | Кас_а_мін=-6.0
| Ліс_а_макс=25.5 | Ліс_а_мін=-15.0
| Сне_а_макс=21.3 | Сне_а_мін=-20.0
| Год_а_макс=41.0 | Год_а_мін=-25.0
|}}
== Насельніцтва ==
|