Уільям Шэкспір: Розніца паміж версіямі

'''Уільям Шэкспір''' ({{lang-en|William Shakespeare}}; {{ДН|23|4|1564}}, [[Горад Стратфард-на-Эйване|Стратфард-на-Эйване]] — {{ДС|23|4|1616}}, Стратфард-на-Эйване) — англійскі драматург, паэт, акцёр эпохі [[Адраджэнне|Адраджэння]]. Найвядомейшы і найзначнейшы драматург у сусветнай гісторыі, які значна паўплываў на развіццё тэатральнага мастацтва, яго творы і сёння не сходзяць з тэатральных падмосткаў.▼

Першыя п'есы Шэкспіра датуюцца пач. 1590-х, апошняя — да [[1612]]. Творчы шлях Шэкспіра быў не занадта доўгім — каля 20 гадоў, але за гэты час у яго драматургіі адбілася эвалюцыя ўсяго рэнесанснага светапогляду. У ранніх камедыях («Як вам гэта спадабаецца», «Два веронцы», «Сон у летнюю ноч», «Шмат шуму з нічога», «Дванаццатая ноч», «Бясплодныя высілкі кахання», «Утаймаванне наравістай», «Камедыя памылак», «Віндзорскія насмешніцы») у поўнай меры прысутнічае гарманічнае адлюстраванне дасканаласці светабудовы, жыццярадасны, аптымістычны погляд на свет. У іх няма круцельскіх матываў, распаўсюджаных у літаратуры таго часу. Тут весяляцца дзеля весялосці, жартуюць дзеля жарты. Дзіўная разнастайнасць жанравых варыяцый камедый — рамантычная камедыя, камедыя характараў, камедыя палажэнняў, фарс, «высокая» камедыя. Пры гэтым усе персанажы шматгранныя, псіхалагічныя хады — складаныя і разнастайныя. Героі шэкспіраўскіх камедый заўсёды выдатныя, у іх вобразах увасобленыя тыпова рэнесансныя рысы: воля, востры розум, імкненне да незалежнасці, і, вядома, усёперамагаючае жыццялюбства. Нават на чыста фарсавых сітуацыях камедыі палажэнняў (напр. у «Камедыі памылак») Шэкспір будуе складаныя рэалістычныя характары. Асабліва цікавыя жаночыя вобразы гэтых камедый — роўныя мужчыне, свабодныя, энергічныя, актыўныя і абаяльныя.▼

У гэты жа перыяд ([[1590]]—[[1600]]) ён піша шэраг гістарычных хронік. У шэкспіразнаўстве іх прынята дзяліць на дзве тэтралогіі, кожная з якіх ахоплівае адзін з перыядаў англійскай гісторыі. Першая з іх — тры часткі Генрыха VI і Рычард III — пра час барацьбы Пунсовай і Белай ружы; другая — Рычард II, дзве часткі Генрыха IV і Генрых V — пра папярэдні перыяд барацьбы паміж феадальнымі баронамі і абсалютнай манархіяй. Жанр драматычнай хронікі ўласцівы толькі англійскаму Адраджэнню. Хутчэй за ўсё, так атрымалася таму, што ўлюблёным тэатральным жанрам ранняга англійскага сярэднявечча былі містэрыі на свецкія матывы. Драматургія спелага Адраджэння фармавалася пад іх уплывам; і ў драматычных хроніках захаваныя шматлікія містэрыяльныя рысы: шырокі ахоп падзей, мноства персанажаў, вольнае чаргаванне эпізодаў. Аднак у адрозненне ад містэрый, у хроніках прадстаўленая не біблейская гісторыя, а гісторыя дзяржавы. Тут, у сутнасці, Шэкспір таксама звяртаецца да ідэалаў гармоніі — але гармоніі менавіта дзяржаўнай, якую бачыць у перамозе манархіі над сярэднявечнай феадальнай міжусобіцай. У фінале п'ес перамагае дабро; зло, які бы страшны і крывавы не быў яго шлях, зрынутае. Такім чынам, у першы перыяд творчасці Шэкспіра на розных узроўнях — асобасным і дзяржаўным — трактуецца галоўная рэнесансная ідэя: дасягненне гармоніі і гуманістычных ідэалаў. Аднак ужо ў першы перыяд з'явіліся дзве п'есы, у якіх узнікае прадвесце будучых шэкспіраўскіх трагедый — «Рамэа і Джульета» і «Юлій Цэзар», тут упершыню выразна чутныя ноты сумнення ў тым, што ўсеагульная гармонія можа стаць рэальнасцю.▼

Другі перыяд творчасці ([[1601]]—[[1607]]) прысвечаны пераважна трагедыі (за гэтыя гады ён піша толькі дзве камедыі: «Канец — справе вянец» і «Мера за меру», прычым другая з іх фактычна з'яўляецца драмай). Менавіта ў гэты перыяд драматург дасягае вяршыні сваёй творчасці — «Гамлет» (1601), «Атэла» ([[1604]]), «Кароль Лір» ([[1605]]), «Макбет» ([[1606]]), «Антоній і Клеапатра» ([[1607]]), «Карыалан» (1607). У іх ужо няма і сляда гарманічнага адчування свету, тут раскрыюцца канфлікты вечныя і невырашальныя. Тут трагедыя складзеная не толькі ў сутыкненні асобы і грамадства, але і ва ўнутраных супярэчнасцях у душы героя. Праблема выводзіцца на агульны філасофскі ўзровень, прычым характары застаюцца незвычайна шматграннымі і псіхалагічна аб'ёмнымі. Пры гэтым вельмі важна, што ў вялікіх трагедыях Шэкспіра поўнасцю адсутнічае фаталістычныя адносіны да лёсу, які прадвызначае трагедыю. Галоўны акцэнт, як і раней, робіцца на асобе героя, які будуе свой лёс і лёсы навакольных.▼

Творы апошняга перыяду творчасці: «Цымбелін», «Зімовая казка», «Бура» — паэтычныя казкі, якія ўводзяць ад рэальнасці ў свет мары. Поўная ўсвядомленая адмова ад рэалізму і сыход у рамантычную фантазію заканамерна тлумачыцца шэкспіразнаўцамі як расчараванне драматурга ў гуманістычных ідэалах, прызнанне немагчымасці дасягнення гармоніі. Гэты шлях — ад пераможна-радаснай веры ў гармонію да стомленага расчаравання — фактычна прайшоў і ўвесь светапогляд Адраджэння.▼