Катархей: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дрНяма тлумачэння праўкі
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 1:
{{Геахраналагічная шкала}}
'''Катархей''' ({{lang-gr|«ніжэй старажытнага»}}), таксама '''гадейгадэй'''<ref group=1>"Аід - у старажытных грэкаў бог царства памерлых".</ref>, '''хэдійхэдзій''', '''азой''', '''прэархей''', '''прыской'''<ref group=1>В. Б. Харланд называў гэты час «прыскойскиі перыяд».</ref> - [[геалагічны эон]], інтэрвал геалагічнага часу, які папярэднічаў [[Архей|архею]]. [[Асадкавыя горныя пароды|Асадкавыя пароды]] з катархея невядомыя.
 
Пачаўся з утварэння [[Зямля|Зямлі]] — каля 4,6 млрд гадоў таму. Верхняя мяжа праводзіцца па часе 4,0 млрд гадоў таму. Такім чынам, гэты эон ахоплівае першыя 600 млн гадоў гісторыі нашай планеты. У сучаснай [[Геахраналагічная шкала|геахраналагічнай шкале]] ён не падзелены на эры і перыяды.
 
Пасля архейскага эпізоду расплаўлення [[верхняя мантыя|верхняй мантыі]] і яе перагрэву з узнікненнем [[магма]]тычнага акіяна ўся першародная паверхнюпаверхня Зямлі разам з яе першаснай і першапачатковай шчыльнай [[літасфера]]й вельмі хутка пагрузілася ў расплавы верхняй мантыі. Гэтым тлумачыцца адсутнасць катархея ў геалагічным летапісе.
 
У папулярнай літаратуры распаўсюджана ўяўленне аб бурнай вулканічнай і гідратэрмальнай дзейнасці на паверхні Зямлі, якое не адпавядае рэчаіснасці. Ніякіх вулканаў, што вывяргалі б на паверхню маладой Зямлі патокі лавы, фантанаў газаў і пароў вады ў тыя часы не было, як і не існавала ні [[Гідрасфера|гідрасферы]], ні шчыльнай [[Атмасфера Зямлі|атмасферы]]. Тая ж невялікая колькасць газаў і пароў вады, якія вылучаліся пры падзенні планетазімалей і аскепкаў [[Проталуна|Проталуны]], паглыналіся порыстым рэгалітам.
 
== Склад і будова першаснай Зямлі ==
Зямля адразу пасля свайго ўтварэння была параўнальна халодным касмічным целам - [[тэмпература]] ў яе нетрах нідзе не перавышала тэмпературу плаўлення рэчыва. Яна мела дастаткова аднастайны склад, не існавала ні [[Ядро Зямлі|ядра]], ні [[Зямная кара|зямной кары]].
 
== Рэльеф ==
Рэльеф нагадваў спярэшчаную метэарытамі паверхню [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]], аднак быў згладжаны з-за моцных і практычна бесперапынных прыліўных [[землетрасенне|землетрасенняў]]аў і складзены толькі манатонна цёмна-шэрым першасным рэчывам, пакрытым зверху тоўстым пластом [[рэгаліт]]у.
 
== Эвалюцыя сістэмы Зямля-Месяц ==
[[Суткі]] ў пачатку катархея доўжыліся 6 [[Гадзіна|гадзін]] і былі прыблізна роўныя [[перыяд абарачэння|перыяду абарачэння]] Месяца, аднак апошні вельмі хутка ўзрастаў.
 
У пачатку катархея Месяц знаходзіласязнаходзіўся на мяжы [[мяжа Роша|мяжы Роша]], гэта значыць на адлегласці каля 17 тыс. [[км]] ад Зямлі, але адлегласць паміж Зямлёй і Месяцам хутка павялічвалася (з хуткасцю каля 10 [[км]]/[[год]]). Да канца катархея хуткасць аддалення Месяца ад Зямлі знізілася да 4 [[см]]/[[год]], а адлегласць паміж імі ў гэты час складала каля 150 тыс. [[км]].
 
== Жыццё ==